Aqşin Babayev
Yüklə 5,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- – QardaĢ Türkiyədə Nazim Hikmətə o vaxt da, lap elə indi də birmənalı münasibət bəslənmir. Onu “solçu” , “vətən xaini” və s.
- Əsrimizin ortalarında Nazim Hikməti yaxından tanıyan bir rus-sovet Ģairi xatirələrində yazır ki, o, hamının düĢündüyü qədər də qatı
- – Mən çox üzr istəyirəm. Sizə qulaq asa-asa beynimdə qəribə bir müqayisə yarandı. XX əsrin birinci yarısı bütün dünyada söz-qələm
- – XX əsrin 30-cu illərinə qədər dünyanın əksər yerlərində totalitar sistemlər hökm sürürdü. Ġndi cəmiyyətdə normal qəbul edilən “Jurnalistlər
Aqşin Babayev_______________________________________________ 216 Bütün bunlara baxmayaraq, Türkiyədə işlədiyim vaxtları bugünə qədər çox böyük istəklə xatırlayıram. Türklərin bizlərə- azərbaycanlılara olan sonsuz məhəbbətini unutmaqmı olar?! Üç il ərzində sanballı kitablar, xüsusən də Nazim Hikmətə və türk dramaturgiyasına aid ədəbiyyat topladım. O kitablar sonralar mənə çox gərək oldu. Doktorluq işimdə orada topladığım elmi-bədii əsərlərdən – ilkin, orijinal qaynaqlardan lazımınca bəhrələndim. Əsərin böyük bir hissəsi də Nazim Hikmətin dram yaradıcılığına həsr olunmuşdu. Türkiyədən qayıtdıqdan sonra Nazim Hikmət haqqında 1978-ci ildə “İşıq” nəşriyyatında kitab çap etdirdim. Daha sonra Almaniyada da böyük sənətkara həsr olunmuş türkcə “Nazim Hikmətin yaşamı” adlı kitabım (1989) işıq üzü gördü. – QardaĢ Türkiyədə Nazim Hikmətə o vaxt da, lap elə indi də birmənalı münasibət bəslənmir. Onu “solçu” , “vətən xaini” və s. adlandıranlar da var, türk dünyasının böyük sənətkarı hesab edənlər də. Mən bu yaxınlarda mətbuatda maraqlı bir materialla tanıĢ oldum. Əsrimizin ortalarında Nazim Hikməti yaxından tanıyan bir rus-sovet Ģairi xatirələrində yazır ki, o, hamının düĢündüyü qədər də qatı kommunist, “sovetçi” deyildi. Maraqlıdır, görəsən, Nazim Hikmət həqiqətən kor-koranə kommunist olub, yoxsa?.. – Çox maraqlı məsələyə toxundunuz. Mən sizə bir söz deyim. Nazim Hikmət təpədən-dırnağa qədər kommunist olub, özü də bütün varlığı ilə o ideyalara inanırdı. Və ona görə də hər cür əzab-əziyyətə dözürdü. Amma Moskvaya gəlib keçmiş SSRİ-də yaşamağa başlayanda, dəqiq desəm, ömrünün son illərində aldanıldığını başa düşdü. Öz müəllimi, türk jurnalisti Zəkəriyyə Sərtələ onun etirafı var. _______________________________________________ Nazim Hikmət qalaktikası 217 İlk baxışdan Nazim Hikmət Moskvada hər cür qayğı ilə əhatə olunmuşdu. Amma o, çox yaxşı hiss edirdi ki, onun hər addımını izləyirlər. O, əsl türk oğlu kimi həqiqəti, doğru olanı, gördüyünü deyir, qələmə alırdı ki, bu da hakimiyyət dairələrinə heç cür sərf eləmirdi: istər Türkiyədə olsun, istərsə də Rusiyada. 1957- ci ildə ikinci dəfə Bakıya gələndə ona Mikayıl Müşfiqin, Hüseyn Cavidin, Əhməd Cavadın faciəsini danışdılar. Və tədricən dərk elədi ki, kommunizm onun düşündüyü ideal cəmiyyət deyil. – Mən çox üzr istəyirəm. Sizə qulaq asa-asa beynimdə qəribə bir müqayisə yarandı. XX əsrin birinci yarısı bütün dünyada söz-qələm adamlarının, sənətkarlarının təqibi ilə zəngindir. Belə ki, bizdə MüĢfiqlərin, Cavidlərin, Əhməd Cavadların məhv edilməsi keçmiĢ SSRĠ- nin hər yerində ziyalıların repressiyası, Türkiyədə Nazim Hikmət və əqidədaĢlarının həbsi, Ġspaniyada Federiko Lorkanın güllələnməsi, nasist Almaniyasında, yaxud faĢist Ġtaliyasındakı solçu sənətkarların vətənlərindən didərgin salınması... Bu qlobal problemi necə izah etmək olar? – Bilirsiz, söz, xüsusən də bədii söz çox qüdrətli bir vasitədir. Xatırlatmaq istəyirəm ki, əsrin əvvəllərində bütün milli və sinfi mübarizələrin önündə ziyalılar, yazıçılar, sənətkarlar gedirdi. Tutarlı deyilən söz həmişə çox güclü silahları əvəz edib. Məsələn, uzağa getməyək , türk ədəbiyyatında Nazim Hikmətin, yaxud azərbaycanlı şair Xəlil Rza Ulutürkün həyat və yaradıcılığını yadımıza salaq. Onların hər yeni əsərindən hakimiyyət nümayəndələri qorxuya düşürdülər: çünki dillərə düşən şeirlər beyinləri silkələyir, mübarizəyə çağırırdı. Nazim Hikmətdən sonra onun “Kərəm kimi” şeirlərini əzbər deyənləri təqib edir, həbsxanaya Aqşin Babayev_______________________________________________ 218 salırdılar. Bu da təbii ki, dar qafalı hakim dairə nümayəndələrinin qorxu hissindən irəli gəlirdi. Qüdrətli söz ürəyə yatırsa, inqilab etməyə qadirdir: “Ben yanmasam, sen yanmasan, biz yanmasak, nasıl çıkar karanlıklar aydınlığa?”- soruşurdu Nazim Hikmət. Hakim dairələr 1938-ci ildə Nazim Hikməti həbs edib 1950-ci ildə azadlığa buraxandan sonra da ondan çəkinirdilər. – XX əsrin 30-cu illərinə qədər dünyanın əksər yerlərində totalitar sistemlər hökm sürürdü. Ġndi cəmiyyətdə normal qəbul edilən “Jurnalistlər dördüncü hakimiyyətdir!” demokratik prinsipi xatırlatmaqla fikrimi aydınlaĢdırmaq istəyirəm. Bəlkə də yazarlar, sənətçilər o vaxtlar dördüncü hakimiyyət rolunu oynadıqlarına görə təqiblərə məruz qalır, öldürülür, sürgün edilir, vətənlərindən uzaqlaĢdırılırdı... – Mən dəqiqləşdirim ki, dördüncü yox, ikinci hakimiyyət idilər... Doğrudur, 1937- ci ildə Nazim Hikmət böyük öndər Atatürkə məktub yazır ki, mən Sizin gördüyünüz böyük işləri qiymətləndirirəm və ömrümdə Sizə qarşı çıxa bilmərəm. Amma o məktubu xəstə Atatürkə çatdırmamışdılar. Şairin ölümündən sonra da ona münasibət birmənalı olmayıb. Sevindirici haldır ki, son illər bu münasibət yaxşılığa doğru dəyişib. Mən türk ədəbiyyatşünasları ilə görüşəndə bəzən mübahisələrimiz olur. Deyirəm ki, tutalım Nazim Hikmətin bir sıra əsərlərini qəbul etmirsiz, bəs onun məhəbbət lirikası, vətən həsrəti ilə yazdığı şeirləri, neçə-neçə başqa yazıları necə olsun? Təpədən-dırnağa qədər vətənpərvər olan Nazim Hikmətin Moskvada səhnəyə qoyulmuş “Qəribə adam” pyesinin sayca 250- ci tamaşasından sonra mənim böyük şairlə söhbətim oldu. Ürək ağrısı ilə bildirdi ki, mənim bütün əsərlərim xaricdə çap edilir, pyeslərim dünyanın Yüklə 5,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|