tuturam. Ümumiyyətlə, var-dövlətin mahiyyəti ona sahib
olmaqdansa, onun istifadə edilməsindədir; axı, mülkiyyət
predmetləri üzərində əməliyyatlar və onlardan istifadə et-
mək elə var-dövlət deməkdir.
Yaxşı ad-sam olmaq bütün insanlar arasmda sanballı
adam kimi sayılmaq və ya elə bir şeyə malik olmaq demek
dir ki, o, hamının və ya əksər insanlarm və ya yaxşı, ağıllı
adamların can atdığı bir şey olsun. Hörmət xeyirxah, hami
adamın ad-sammn əlamətidir; əsasən xeyirxahlıq etmiş in
sanlarm hörmət görməsi ədabtlidir, amma, həm də xeyir-
xahlığm baş verməsinə və olmasına imkan verənlər və ya
əldə edilməsi sözügedən yerdə və vaxtda çətin olan bir sərvət
və ya nemətə aidiyyatı olanlar da hörmət görürlər. Çoxları
iizdən bir о qədər də əhəmiyyətli olmayan işlərə görə hörmət
qazanırlar ki, bunun səbəbi görülən xidmətin yeri və vaxtı-
dır.
Hörmət və ehtiram özünü qurbanlarm kəsilməsində,
nəsr və nəzmdə şöhrətləndirilmədə, fəxri hədiyyələrdə,
müqəddəs torpaqdan verilən payda, fəxri yerbrdə dəfn mə-
rasimlərində, heykəllərdə və dövbt hesabma təminatda gö-
stərir; barbarlarda isə üz üstə yıxılıb təzim etmək, yer gö-
stərmək, həmin xalqlarda şərəfli hesab olunan hədiyyələrin
verilməsi hörmət və ehtiram əlaməti hesab olunur. Hədiyyə
həm məlum əmlakın verilməsi, həm də hörmət əlaməti hesab
olunur; məhz buna görə də hədiyyəbri həm mənfəətgüdən,
həm də şöhrətpərəst adamlar əldə etmək istəyirbr; hədiyyə
həm bu, həm də digər adamlara lazım xüsusiyyətə malikdir:
hədiyyə mənfəət güdən adamlarm can atdığı тйэууэп dəyə-
гэ malikdir, həm də, şöhrətpərəst adamlarm can atdığı hör-
mət və ehtiram ib bağlıdır.
Sağlamlıq fıziki məziyyət olub, insanın öz bədənindən
ağrısız istifadə etməsi deməkdir, çünki, bir çoxları, məsələn,
rəvayətbrdəki Herodik31 kimi e b sağlamlığa malikdirbr ki,
heç kəs onlara qibtə edə bilməz, beb ki, onlar insan üçün
26
mümkün olan hər şeydən və ya çox şeydən imtina etməli
olurlar.
Gözəlliyə gəldikdə isə, o, hər bir yaş üçün müxtəlifdir.
Gəncliyin gözəlliyi ağır zəhmətlərə qatlaşa biləcək bir bədə-
nə malik olmaqdan ibarətdir, bu özünü qaçışda və ya
qüvvədə göstərə bibr. Gözəllik həm də zövq verən xarici
görünüşə malik olmaqdır; məhz buna görə də pentatl32 ib
məşğul olan atletbr daha çox gözəlliyə malikdirbr, beb ki,
onlar öz təbiətbrinə görə həm güləşməyə, həm də sürətli qa-
çışa qabildirbr.
Yetkinlik yaşınm gözəlliyi hərb sənətinin ağırlığına dö-
zən, xoş və həm də sanballı görkəmə malik olmaqdır.
Qocanın gözəlliyi zəruri işbri görmək üçün kifayət
olan qüwəyə qadir olmaqda və qocalığı biabır edən heç bir
şeyin olmaması nəticəsində qayğısız ömür sürməkdədir.
Qüvvə, başqasmı - insanı və ya predmeti, öz istəyinə
uyğun hərəkət etdirməkdir, bunu isə onu sürüyərək və ya
itəbyərək, ya qaldıraraq, ya sıxışdıraraq, ya da sıxaraq et-
mək olar, belə ki, güclü adam bütün hərəkətbrdə və ya onla
rm bəzibrində güclü olmalıdır.
Qamətli insanlar çoxlarından boyda hündür olaraq,
möhkəm və enlikürəkdirlər, amma, bu keyfıyyətlərin çox-
luğu heç də onun hərəkətbrini bngitmir.
Yarışlar üçün lazım olan atletik hünər boy, qüvvə və
cəldlikdən ibarət olan keyfıyyətbrdən yaranır, axı sürətb
qaçan insan həm də güclü insandır, məlum qaydada ayaqla-
rmı sürətb hərəkət elətdirə bilən və uzaq məsmafədə bunu
davam etdirən adam qaçışa qabildir; öz rəqibini sıxıb sax-
laya bibn isə güləşməyə qabildir; zərbə vurmağı bacaran
adam yumruq döyüşünü də bacarar, həm bunu, həm də onu
edə bibn insanlar isə pankratiyaya33 qabildir; bütün göstər-
diyimiz badən hərəkətbrinə qabil olan insana gəldikdə isə,
o, pentatla da qabildir.
Yaxşı qocalıq - gec gəbn və dərdsiz-qəmsiz olan qoca-
lıqdır. Nə tez qocalan, пэ də gec qocalsa da qocalığı əzab-
27
əziyyətlə müşayiət olunan insanlarm qocahğı xoşbəxt deyil.
Yaxşı qocalıq həm insanın yaxşı fıziki keyfiyyətlərinin, həm
də yaxşı taleyinin nəticəsidir, çünki sağlam və güclü olmayan
insan əzablardan məhrum olmayacaq, eynib, pis tale nəticə-
sində insanın həyatı xoş və uzunömürlü ola bilməz. Qüvvə və
sağlamlıqdan başqa, elə şərtlər də mövcuddur ki, onlar in
sanm ömrünü uzadır; çoxları yaxşı fiziki keyfiyyətlərə malik
olmasalar da, uzunömürlüdürlər. Bu barədə burada danış-
mağa heç bir ehtiyac yoxdur.
Polyphilia - “çoxlu dostlara malik olmaq” və chrSstop-
hilia - “yaxşı adamlarla dostluq” anlayışları aydmdır, çünki,
dostun tərifi belə verilib: dost - bu elə adamdır ki, o, başqa
adam üçün xeyirli hesab etdiyi şeyi edir və bunu həmin
adamın xatirinə görə edir. Polyphilos - məhz çoxlu dostu
olan insandır, chrSstophilos isə dostları həm də yaxşı adam
olan insandır.
Uğur (eytychia) isə təsadüfı hallarda э1э düşən nemətlə-
rin ya hamısma, ya da böyük bir hissəsinə, ya da ən əsasları-
na sahib olmaqdır. tnsanm məharəti sayəsində əldə edə bi-
ləcəyi bəzi nemətlərin əldə edilməsinə təsadüf34 səbəb olur,
amma bəzi nemətləri təsadüf nəticəsində əldə etmək qeyri-
mümkündür, təbiətin bizə bəxş etdiyi nemətlər buna misal-
dır. Təsadüf nəticəsində əldə edilən bəzi nemətlər təbiətdən
asıh olmayaraq mövcud ola bilərlər; məsələn, sağlamhğm
mənbəyi sənət ola bilər, amma gözəlliyin və qamətin mən-
bəyi ancaq təbiətdir. Ümumiyyətlə desək, bunlar həsəd ya
radan təsadiifi mənşəli nemətlərdir. Təsadüf bəzən heç bir
hesabla nəzərə alınmayan nemətlərə də səbəb ola bilər, mə-
sələn, bütün qardaşlar kifır və ancaq biri gözəldirsə və ya
heç kimin nəzərinə çarpmayan xəzinəni birisi tapırsa və ya
ox birinin yanmda duran adama dəyirsə, ona isə heç bir zə-
rər yetirmirsə və ya hər hansı bir yerə daim gedən insan ora
getmirsə, ora ilk dəfə gedən başqaları isə həlak olursa; bütün
buna bənzər hadisələr uğurun nəticəsi sayılır.
28
Məziyyətlər haqqında təlimin təriflər haqqında təlim
ilə ən çox əlaqəsi olduğuna görə, biz, məziyyətbr haqqmda
məsələni tərif haqqında danışanda araşdıracağıq.
6. Məşvəratçi nitqin məqsədi faydadır, fayda-nemətdir; nemətin
tərifi; - Fəaliyyətdə olan səbəbhrin üç növü. - Nemət kateqo-
riyasma aid olanlar: məziyyət, məmmniyyst, xoşbəxtlik, mə-
nəvi məziyyəthr, gözəllik və sağlamlıq, sərvət və dostluq, şərəf
və şöhrat, yaxşı danışmaq və hərəkət etmək bacartğı, fitri iste-
dad, elmlər, bilikhr və sənətbr, həyat, ədafot. - Mübakisəli
nemətlər. - Nemətin bir daha tərifı. - Mümkün olanın iki
növü.
Beblikb, aydındır ki, biz gələcəkdə arzu olunan və ya
artıq indi mövcud olan nəyi nəzərdə tutaraq, kimi isə dib
tutub yola gətirməliyik və ya nəyi isə nəzərdə tutub, kimi isə
d ib tutub, nədən isə çəkindirməliyik; çünki, ikinci birinciyə
əksdir. Məşvərətçi natiqin məqsədi faydadır, çünki, məşvə-
rəti son məqsəd haqqmda deyil, son məqsədə aparan vasitə-
lər barəsində aparırlar, bu vasitələr isə işbrin mövcud və-
zıyyətində ən faydalı olanlardır, faydalı olan isə nemətdir -
bütün bunlarla əlaqədar olaraq, ümumiyyətb xeyir və fay-
dam n əsas elementbrini araşdırmaq lazımdır.
Nemətə öz-özlüyündə arzu olunan, uğrunda başqa şey
də arzuladığımız, hamınm, demək olar ki, hiss etməyi baca-
ran və şüurlu olan hamınm can atdığı bir şey kimi tərif ve-
гэк.
Nemət şüurun göstərişbrinə uyğun gəbn bir şeydir;
hər bir insan üçün nemət odur ki, şüuru onu hər bir ayrıca
hal üçün göstərsin; nemət elə şeydir ki, onun olması insanı
sakit və özündən razı edir; nemət özlüyündə e b əhəmiyyətli
olan bir şeydir ki, bu vəziyyətin yaranmasına və davam et-
məsinə səbəb olur və bu vəziyyəti müşayiət edir, əks və-
ziyyətə mane olaraq onu aradan götürür.
Müşayiət burada iki cür ola bilər: пэ isə başqa bir şeyb
eyni zamanda mövcuddur və ya başqasından sonra mey-
29
Dostları ilə paylaş: |