dana çıxır, məsələıı, bilik təlimdən sonra əmələ gəlir, həyat
isə sağlamlıq ilə eyni zamanda mövcuddur.
Yaranmağa (ta poigitica) səbəb olmaq üç şəkildə ola bi
br: biri sağlamlıq vəziyyətinin sağlamiığa səbəb olmasına
bənzəyir, ikincisi, sağlamlığın səbəbinin qidanm olmasına
bənzəyir, üçüncüsü isə buna gimnastikanm səbəb olmasına
bənzəyir, çünki, gimnastika əsasən sağlamiığa səbəb olur.
Madam ki, bu təsdiq olundu, onda bundan hökmən beb bir
nəticə çıxır ki, her cür nemətin əldə edilməsi və pis olan şeyin
aradan qaldırılması yaxşıdır, ona görə ki, birinci vəziyyətdə
eyni zamanda psilik və şər olmur, ikinci haldan sonra isə
nemət ələ gəlir. Böyük nemətin kiçik nemətin yerinə almrna-
sı, eləcə də böyük şərin yerinə kiçik şərə sahib olmaq da ne-
mətdir, çünki, birinci halda böytiyün kiçik üzərində
üstünlüyünü əldə edirik, ikinci halda isə bu üstünlüyü aradan
götürürük. Məziyyətlər də nemətdir, çünki, onlara malik in-
sanlar xoşbəxtdirlər; məziyyətbr nemətləri yaradaraq on-
lardan istifadə etrməyi öyrədirbr. Biz onlarm her biri haq
qmda ayrıca damşaraq onlarm nə olduğumı və hansı təbiətli
olduğunu deyəcəyik. Məmnunluq da vacib nemətdir, çünki,
bütün canlılar öz təbiətbrinin gücünə məmnunluğa can atır-
lar. Bunun nətıcəsində bütüıı xoş və gözəl olan şeybr nemət-
dir, çünki, xoş olan şeybr məmnunluq gətirir, gözəl olan
şeybrin bəzibri xoşdur, digərbri isə öz-özbrinə görə arzuo-
lunandır.
Bir sözlə, xoşbəxtliyi nemət kimi qəbul etmək zəruri-
dir, çünki, xoşbəxtlik öz-özünə görə arzuolunandır və
özlüyündə əhəmiyyətə malikdir; bundan başqa, bir çox şeyi
onun uğrunda seçirik: ədalət, mərdlik, aza qane olmaq,
alicənablıq, əliaçıqlıq və buna bənzər çoxlu keyfıyyətləri,
ona görə ki, bunlar mənəvi məziyyətlərdir.35 Gözəllik,
sağlamhq və buna bənzər olanlar da nemətdir, çünki bütün
bunlar fıziki məziyyətbr olub bir çox nemətlər yaradırlar,
məsələn, sağlamlıq məmnunluq və həyat yaradır, e b buna
görə də ali nemət sayılır, çünki, əksər insanlar üçün эп çox
30
dəyərli olan iki şeyin - məmnunluğun və həyatın səbəbidir.
Var-dövbt rnülkiyyət cəhətdən üstünlüyü təmsil etdiyinə bir
çox nemətə səbəb olur. Dost və dostluq da nemətdir, çünki
dost öz-özlüyündə arzuolunandır və o, çox şey edə bilər. Şə-
rəf və şöhrət də nemətdir, çünki, onlar xoşdurlar və çox şeyi
yaradırlar; insanlarm hörmət və ehtiram görmələrinin səbəbi
əsasən onlarla bağlıdır. Mahircəsinə danışmaq və hərəkət
etmək də nemətdir, çünki, bütün b eb şeybr nemət yaradır.
Buraya həmçinin istedadlı olmaq, yaxşı yaddaş, fərasətlilik,
fəhmlilik və buna bənzər keyfiyyətbr də daxildir, ona göıə
ki, onlar nem ətbr yaradırlar. Eyni qaydada bütün elmlər və
sənətlər də buraya daxildir. Həyatın özü də nemətdir, ona
görə ki, həyat heç bir başqa nemət ilə bağlı olmasa da, eb
öz-özlüyiində arzuolunandır. Nəhayət, ədalət də nemətdir,
ona görə ki, hamıya faydalıdır.
Insanların nemət hesab etdiyi bütün şeybr təqribən -
bundan ibarətdir. Mübahisəli nemətlərə gəldikdə isə, onlar
haqqmda nəticəni yuxarıda adı çəkibn nemətler əsasında
çıxarmaq lazımdır. Şər olan şeyə əks olan da nemətdir, elə-
cədə düşmənlərə faydalı olanın əksi də nemətdir, məsəbn,
əgər vətəndaşların qorxaqlığı düşmənbr üçün faydalıdırsa,
aydmdır ki, mərdlik vətəndaşlar üçün çox faydalıdır. Ümu-
miyyətb, düşmənbrin arzuladığı və yoxluğuna sevindiyi hər
şeyə əks olanlar faydalı görünür, özünə görə də deyibbr:
Hökmdar Priam necə də sevinərdi...
Amma bu həmişə deyil, əksər hallarda olur, çünki hər
iki tərəf üçün eyni şeyin faydalı olması tamamilə mümkün-
dür. Eyni şeyin hər iki tərəf üçün zərərli olduğu hallar da
olur, buna görə də beb deyirbr: “bədbəxtlik insanları bir-
ləşdirir” . Ifrat olmayan şeyi də nemət adlandırmaq olar,
müəyyən həddi keçmək isə pislikdir. Böyük zəhmət və məs-
rəflərin sərfinə səbəb olan şeybr də nemət kimi görünür,
çünki, o, çoxlu səylərin nəticəsi olan məqsəd kimi başa
düşülür, hər bir məqsəd isə nemətdir, buna görə də beb deyi-
lib:
31
Priamın özünü tərifləməsinə
Və
Burada sonsuz olaraq gözləmək də
bizim üçün ayıb deyil.37
“Su ilə dolu dolçanı qapı ağzmda əldən buraxmaq”38
məsəli də buradan yaranıb. Çoxlarmın can atdığı və rəqabət
üçün layiqli predmet olan şeylər də nemət kimi görüniir,
çünki, hamının can atdığı şeylər nemətdir, “insanların əksə-
riyyəti anlayışı isə hamı’’ anlayışına bərabər götüriilür.
Tərifə layiq şeylər də nemətdir, ona görə ki, heç kim nemət
olmayan şeyi tərifləməyəcək. Düşmənlərin və pis adamların
təriflədiyi şey nemətdir, çünki bu halda hamı eyni şeylə razı-
laşır, hətta bu nemətin ziyan vurdugu adamlar da: bu yek-
dülik nemətin şübhəsizliyini göstərir. Buna uyğun olaraq pis
adamlar elələridir ki, onları dostlar məzəmmətləyir, düşmən-
lər isə məzəmmətJəmir; yaxşı adamlar isə elələridir ki, onları
hətta düşmənlər də pisləmir. Məhz buna görə də korinflilər
özlərini Simonidin misrası ilə təhqir olunmuş hesab edirdi-
lər:
tlion korinfliləri pisləmir.39
Ağıllı və yaxşı kişi və qadmlardan birinin nəyə isə
üstünlük verməsi də nemətdir, məsəbn, Afma Odisseyə: Te-
sey Yelenaya, ilahələr Aleksandra, Homer isə Axillə40
üstünlük vermişdir. Ümumiyyətb, insanlar tərəfindən üstün
tutulmağa layiq olan şeydir, çünki, insanlar yuxarıda göstə-
rilmış şeybrin sırasına daxil olan, eləcə də düşmənbrin ziya-
nına, dostların xeyrinə olan şeybri etməyə üstünlük verirbr.
Bundan başqa, insanlar həm də mümkün olan şeybri et-
məyə üstünlük verirbr, mümkün olanlar isə iki qəbildən
olur. biri - artıq baş vermiş, о birisi isə - baş verməsi asan
olanlar. Asan baş verən şeybr narazılıq olmadan və ya qısa
bir vaxtda həyata keçir, çünki, hər hansı bir şeyin çətinliyi
onunla bağlı narazıhq ib və ya ona sərf olunan vaxtın mi-
qdarı ilə тйэууэп olunur. Insanlar həm də onların arzusu ilə
32
baş verənlərə üstünlük verirbr, onlarm arzuladıqları isə eb
şeylərdir ki, ya onlarda qətiyyən pis bir şey olmasın, ya da
pislik yaxşılıqdan çox az olsun, bu isə eb hallarda olur ki,
pislik gözə çarpmayan və ya az miqdarda olsun. Üstünlük
həm də bizə məxsus olub və başqa heç kimdə olmayan şey-
brə, eləcə də bütün fövqəladə olanlara üstünlük verilir,
çünki, beb şeybrə sahib olmaq hörməti artırır. Bizim üçün
xüsusib rahat olan şeylərə də üstünlük veririk, onlarm sıra-
sma aibmizə və ictimai vəziyyətimizə uyğun gəbnbr və bi
zim fıkrimizcə bizə lazım olan şeybr daxildir; bunun о qədər
də əhəmiyyətli olmasına baxmayaraq, adamlar belə şeyləri
etməyə üstünlük verirbr. Yaxşı yerinə yetirilməsi asan olan
şeybrə də üstünlük verilir, onlar asan olduqlarma görə
mümkün olandırlar; elə şeyləri asan həyata keçiribn adlan-
dırırlar ki, onları adamların çoxu və ya əksəriyyəti, ya da
bizə uyğun gəbn adamlar, ya da bizdən zəif olan adamlar
həyata keçirə bilsinbr. Biz həm də dostlarımıza yarayacaq,
düşmənbrimizi isə dilxor edəcək hərəkətlərə də üstünlük ve
ririk. Bizi təəccübləndirən insanlar in üstünlük verdiyi şeylərə
və yaxşı bildiyimiz, bacardığımız şeyləri etməyə üstünlük ve
ririk, çünki, beb işdə daha asan müvəffəqiyyət qazanmağa
ümid var. Həm də heç bir pis adamın ebməyəcəyi şeylərə
üstünlük veririk, çünki, beb şeybr daha çox təriflənir. In-
sanlarm ehtirasla arzuladığı şeylərə də üstünlük verilir, çünki
beb şeybr nəinki təkcə xoşdur, onlar həm də olduqlarından
da yaxşı təsəvvür olunurlar. Hər bir insan rəğbət bəsbdiyi
şeyi seçir, necə ki, məsələn, şöhrətpərəst insanlar şərəf və eh-
tirama, şan-şöhrət sevən insanlar qələbəyə, mənfəətpərəstlər
İsə pula rəğbət göstərirlər; bütün başqa insanlar da eynilə
beb hərəkət edirbr. Beblikb, nemətlərə və faydaya aid
inandırma üsullarmı biz buradan əldə etməliyik.
1 .''Böyük nem ət” və "daha faydalı” anlayışları; onların analizi;
bu anlaytşların m üxtəlif tərifləri
33
Dostları ilə paylaş: |