Avtandil ağbaba
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
130 qəbir qazan tapılmadığını, insan cəsədlərinin üst-üstə qalandığını deyən aşıq maddi və mənəvi genosidin tükürpədən mənzərəsini təsvir edir: Mərəyə doldurub müsəlmanları, Oda qaladılar neçə canları. Tökdü ermənilər nahaq qanları, Qan oldu çiçəyi-gülü Xırtızın. [11] Ermənistanda Sovet hakimiyyəti qurulandan sonra rus-erməni əlbirliyinə, mənəvi repressiyalara, etnik təmizləmə siyasətinə, zorakılığa qarşı özünün üsyankar və açıq etirazını bildirən Aşıq Nəsibin poeziyası bu baxımdan öz kəskinliyi ilə seçilir. Milli- estetik yaddaşın, türkçülük məfkurəsinin poetikası ilə Sovet hakimiyyətinin azəri türklərinə qarşı yeritdiyi ikiüzlü siyasətin, zəmanənin tənqidinin inteqrasiyası Aşıq Nəsib poeziyasının ayrıca bir istiqamətini təşkil edir. Bu tipli ictimai motivli şeirlərində aşığın nifrəti açıq-aşkar tüğyan edir, dərd-kədər nifrət və qəzəblə birləşərək haqqı tapdayanların ifşasına çevrilir. Bu şeirlər keçən əsrin otuzuncu illərində Ağbaba-Şörəyeldə, həmçinin ona bitişik ərazilərdə - Axıska, Əsmincə, Axırkələk, Qocabəy və digər yerlərdə ermənilərin bolşevik siyasətinə arxalanaraq törətdikləri cinayətlərin, özbaşınalıqların tənqidi kimi çox əhəmiyyətlidir. Nahaq başa keçib, haqq ayaqdadı, Köpək evə girib, donuz bağdadı, Nəsib, damağında xoş günün dadı, Qəm elə, urusun İvanı gəldi. [25, 27] Onu da qeyd etmək lazımdır ki, yazılı ədəbiyyatımızda da rus işğalından sonra ölkədə baş verən haqsızlıq və yaramazlıqlar, çar Rusiyasının ikiüzlü siyasəti ifşa və tənqid olunurdu. XIX əsrin görkəmli sənətkarı Q.Zakirin “Çıxmadı qurtulaq”, “Bax” və s. satiralarının tənqid hədəfləri ilə ondan yüz il sonra yaşayıb-yaratmış Aşıq Nəsibin şeirlərindəki ifşa hədəfləri eynidir. Rus-erməni əlbirliyi, azərbaycanlılara qarşı törədilən zülmlər və bunlara qarşı hər iki sənətkarın açıq etirazı onları öz xalqının taleyini düşünən yaradıcı şəxsiyyətlər kimi oxucunun nəzərində yüksəldir. Q.Zakir “Çıxmadı qurtulaq” satirasında yazırdı: 131 Nə gündə yaratdı xudavənd bizi, Bir yana çıxara bilmədik izi. Gahi Arakelı, gahi Sərkisi, Gahi də Semyonu görən canımız. [162, 44] Q.Zakirin şeirləri ilə Aşıq Nəsibin yuxarıda adlarını çəkdiyimiz qoşmalarının müqayisəsi göstərir ki, quruluşlar dəyişsə də, rus şovinizminin əsil mahiyyəti dəyişməmişdir. Müxtəlif dövrlərdə və ayrı-ayrı quruluşlarda yaşayıb-yaradan hər iki sənətkarın bu həqiqəti olduğu kimi dərk etməsi onları eyni ideya və düşüncə ətrafında birləşdirir. Aşıq Nəsibin ictimai motivli şeirlərinin poetik məzmununda sosial-siyasi ruh güclüdür. İyirminci-otuzuncu illərdə heç kəsin cəsarət edib deyə bilmədiyi həqiqətləri o, olduqca kəskin şəkildə ifadə edirdi. Ağbaba-Şörəyel mahalında ermənilərin rus hökumətinə arxalanaraq hökmranlıq etməsinin səbəbini aşıq yaxşı anlayırdı. O başa düşürdü ki, başdan-başa azəri türklərinin məskəni olan bu mahalda erməniləri (aşıq onları istehza ilə “qaxtağan” (ermənicə-gəlmə, yad) adlandırırdı) yerləşdirmək üçün mövcud hökumət iki başlıca məqsəd güdür: birincisi, bu mahalın əhalisinin Türkiyə ilə əlaqələrini zəiflətmək, qohumluq ilişkilərini qırmaq; ikincisi, Ağbaba-Şörəyel bölgəsi Türkiyə ilə sərhəd olduğundan burada yerləşdirilən ermənilərin timsalında dövlətin özünə arxa, kömək yaratmaq istəyi. Aşıq Nəsib özünün acı təcrübəsindən görürdü ki, ermənilər özlərinin alçaq niyyətlərini həyata keçirmək üçün hər cür vasitələrə əl atır. Hələ XIX əsrin sonlarında XX əsrin əvvəllərində olan hadisələrin Aşıq Nəsib şəxsən şahidi olmuşdu. Rus işğalından sonra Gümrü və onun ətraf kəndlərindən -Bayandur, Bacıoğlu, Aralıq, Düzkənd, Qannıca və s. azəri türkləri silah və zor gücünə deportasiya olunmuş, terrora, görünməmiş repressiyalara məruz qalmışdılar. Öz çirkin məqsədlərini daha da genişləndirib həyata keçirmək üçün hiylə və şayiələr yayır, gəlmə erməniləri bu cür yalanlarla aldadaraq yerli əhalinin üstünə saldırırdılar. “Əkinçi” qəzeti 17 mart 1877- ci il tarixli nömrəsində həmin məkrli siyasəti ifşa edərək yazırdı: ““Mşak” qəzeti həmişə yazır ki, Osmanlı dövlətinin zülmündən ermənilər qaçıb Rusiya vilayətinə köçür və bir dəfə yazıb ki, filan günü bir böyük dəstə erməni başıaçıq, 132 ayaqyalın Gömrü qalasından gəlib. İndi ermənilərin qeyri qəzetlərinə Gömrü qalasından yazırlar ki, bu xəbərin heç əsli yoxdur və indiyəcən Gömrüyə bircə dənə də erməni gəlməyib” [64, 374]. Göründüyü kimi, 1877- ci ilədək Gümrüdə bir nəfər də olsun erməni yaşamayıb. Bu, həm də digər faktlardan aydın görünür ki, Gümrü Oğuz ellərinin qədim yaşayış məskənlərindən biri olmuşdur. Tarixi qaynaqlarda Gümrü oykoniminin işlədilməsi miladdan öncə VII əsrə aid edilir. Çar Rusiyası bu əraziləri işğal etdikdən sonra türksüzləşdirmə siyasəti yürüdür, Türkiyədən və başqa yerlərdən erməniləri köçürərək Gümrüdə yerləşdirməyə çalışırdı. 1886-cı ilin məlumatına görə Gümrüdə 886 nəfər azəri türkü yaşamışdır. Çar Rusiyasının işğalından sonra burada güclü maddi, mənəvi və ideoloji təzyiqlərə məruz qalan aborigen əhali zaman-zaman məhv edilmiş, repressiya və qırğınlara məruz qalaraq deportasiya olunmuşdur. Sonuncu deportasiyaya- 1988- ci ilədək Gümrüdə cəmi bir necə azəri-türk ailəsi qalmışdı. Bir bayatıda da doğma yurdundan - Gümrüdən zorla didərgin düşən insanların vətən həsrəti, nisgili ifadə olunmuşdur: Gümrü yanı sarp qaya, Boylandım Arpa çaya. Ev tikdim, yuva qurdum, Əməyim getdi zaya. Ancaq yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, rus işğalından sonra Türkiyədən, İrandan və dünyanın başqa yerlərindən buraya ermənilər yerləşdirilir, ən məhsuldar və münbit torpaqlarla təmin olunurdular. Avtoxton əhali isə zorla sıxışdırılaraq müxtəlif vasitələrlə doğma yurdlarından didərgin salınırdılar. Aşıq Nəsibin babası da XIX əsrin sonlarında Gümrüdəki haqsızlıqlara dözə bilməyərək şəhərin yaxınlığındakı Güllübulaq kəndinə köçüb gəlmişdi. XX əsrin 20-ci illərində isə Ağbaba-Şörəyel mahalından Qaraməmməd, Seldağılan, Baydar, Mustuqlu, Qızıldaş və digər kəndlərin əhalisi rus-erməni zülmünə tab gətirməyərək Türkiyəyə mühacirət etməyə məcbur oldular. Həmin kəndlərin bəzilərində (Qaraməmməd, Baydar, Cələb və s.) ermənilər məskunlaşdılarsa, digərlərində insan yaşamadığı üçün xarabazara çevrildi. Deməli, Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|