Axlaq sayesinde indd
Yüklə 1,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tərki-dünyalığın müstəsna halları
- ِداﺆُﻔْﻠِﻟ َﻦَﻜْﺳَا َداﺮِﻔْﻧِ ْﻻا ُﺖْﻳَاَﺮَﻓ ُناﻮْﺧِْﻻا َ ﱠيرَﻐَﺗ َو ُنﺎﻣﱠﺰﻟا َﺪ َﺴَﻓ
- “Müraqibə” və “mühasibə”, yaxud məqsəd və nəticələrin araşdırılması
- { ْﺖَﺒ َﺴَﻛ ﺎَ ِبم ٍﺲْﻔَﻧ ﱢﻞُﻛ َﲆَﻋ ٌﻢِﺋﺂَﻗ َﻮُﻫ ْﻦَﻤَﻓَأ} “Hər bir kəsin nə qazandığına nəzarət edən Allah bunu bacarmayan bütlər kimidirmi”
40 Яхлаг сайясиндя саьлам щяйат mənşələnir. Çünki xudbin insan əksər hallarda xalq tərəfindən özünə qarşı münasib rəftarı (təvəqqesi qədər təşəkkür və minnətdarlığı) müşahidə etmədikdə, onda müxtəlif fikirlər baş qaldırır. Elə güman edir ki, camaatın ona qarşı mövqeyi səhvdir və qərəzli surətdə dəyərə qarşı etinasızlıq edirlər. Nəticə etibarı ilə belə xalq hüquq və fəzilətləri gözləmir, cəhalətdədir və onlarla əlaqə saxlamağın da mənası yoxdur. Bunlar göstərir ki, guşənişinliyin özü bu səhv fikrə zəmin yaradır, cəmiyyətə qarşı bədbinliyi artırır. 5. Sərtlik və əsəbilik: Cəmiyyətdən uzaqlaşıb tək yaşayanlar adətən, əsəbi, qaş-qabaqlı və sərt olurlar. Onlar meyilləri ilə uyğun olmayan bir söz eşitdikdə, yaxud bir hadisə gördükdə, tez narahat olur, necə deyərlər, özlərindən çıxırlar. Əlbəttə, bu nəzər ümumi yönə malik olmasa da, bir çox hallarda müşahidə edilir. Lakin buna əks olaraq, camaatla birgə yaşayanlar, adətən, mülayim, mehriban və xoşəxlaq olur, hər şeyə əsəbiləşmirlər. Bunun da səbəbi aydındır. Çünki onlar belə hallarla çox üzləşdiyi üçün əhval-ruhiyyələri tarazlaşır, onlarda hövsələ, səbir və dözüm artır. Təbiidir ki, ictimai həyat bir sıra narahatedici hadisələrlə yanaşı olduğundan, insan da tədricən təmkinli olmağa çalışır. Bundan əlavə, fərdi həyat tərzi keçirənlər, adətən, az gülür, az zarafat edir, düzgün istirahət etmir, həyat tərzləri eyni və yorucu olur. Bu isə onlarda ruhi normaları dəyişdirir. Onlar daxili gərginliklərini açmaq və aradan qaldırmaq fikrinə düşmədiyindən həmişə ruhi-psixoloji nasazlıq və narahatlıq içərisində qalırlar. Bu da getdikcə sərt rəftar və əsəblərini artırır. 6. Elm və təcrübədən məhrum olmaq: Bir çox Айятуллащ ял-цзма Мякарим Ширази 41 bilik və təcrübələri yalnız mədəni həyatda öyrənmək mümkündür. Bu da həqiqətdir ki, birgə həyatın nəticəsi müsbət və faydalı təcrübələrdən başqa bir şey deyildir. Yuxarıda qeyd edilən mədəni və ya guşənişin həyat tərzinin fayda və zərərlərinə diqqət yetirdikdə, birinci qrupun tərəfdarlarının məntiqli nəzər və dəlillərinin üstünlüyü tamamilə aydınlaşır. Tərki-dünyalığın müstəsna halları Burada neçə məsələni qeyd etməyi lazım görürük. Bəzən insanın ictimai həyatında müstəsna hallar qarşıya çıxır ki, cəmiyyətdən ayrılmaq, guşənişinliyə çəkilmək, yaxud heç olmazsa, ictimai əlaqələri azaltmaqdan başqa bir yolu qalmır. Bu o zamandır ki, çirkin və azğın mühitdə yaşadığından ictimai əlaqələrin ona yalnız zərəri vardır. Keçici xəstəliklər yayılan ərazilərdən uzaqlaşmaq vacib olduğu kimi, belə cəmiyyət və mühitlərdən də mütləq uzaqlaşmaq lazımdır. Peyğəmbərlərin sərgüzəştlərində həzrət İbrahimin (ə), yaxud “Əshabi-kəhf”in cəmiyyətdən uzaqlaşması da məhz bu qəbildəndir. Yaxud imam Sadiqin (ə) Süfyan Suriyə buyurduğu məsləhət də elə bu həqiqətə toxunur. Belə ki, o həzrət buyurmuşdur: ِداﺆُﻔْﻠِﻟ َﻦَﻜْﺳَا َداﺮِﻔْﻧِ ْﻻا ُﺖْﻳَاَﺮَﻓ ُناﻮْﺧِْﻻا َ ﱠيرَﻐَﺗ َو ُنﺎﻣﱠﺰﻟا َﺪ َﺴَﻓ “Zaman korlanmış, dostlar isə dəyişilmişdir. Odur ki, təklik və guşənişinliyi qəlbə rahatlıq bəxş edən gördüm.” 1 Elə bu hədislə guşənişinlik və cəmiyyətdən uzaq düşməyin tərəfdarlarının bir çox dəlillərinin cavabı aydınlaşır. 1 . “Biharul-ənvar”, 47-ci cild, səh.60. 42 Яхлаг сайясиндя саьлам щяйат Həmçinin pis rəftar və əxlaqa malik olan və onu əsla tərk edə bilməyən insanın da camaatın onun pis rəftarından amanda qalması üçün guşənişinliyə çəkilməsi bəyənilmiş iş sayılır. Guşənişinlik və cəmiyyətdən uzaq düşməyin tərəfdarlarının dəlilləri bəhsində nəql etdiyimiz “rəculun mo`təzilun fi şi`bin minəş-şiab” – hədisi belələrinə işarədir. Qeyd edilməsi lazım olan başqa bir incə məsələ də odur ki, insanın ictimai əlaqələrlə yanaşı, hər gün dərindən düşünməsi, riya və Allaha qarşı şəkk- şübhədən uzaq ibadət və itaətlə məşğul olması üçün bir neçə saat tək-tənha qalması və guşənişinliyə çəkilməsi zəruridir. Bir çox böyük alim və ariflər gündəlik həyat proqramlarında belə işlərə vaxt ayırmışlar. Mümkündür, guşənişinliyi tövsiyə edən rəvayətlərin bir qismi elə bunu nəzərdə tutmuş olsun! Demək, insanın həyatında dönüş yaradan əsas amil ictimai əlaqələrə, cəmiyyətdən uzaq düşmək isə xüsusi zamanlara aiddir. “Müraqibə” və “mühasibə”, yaxud məqsəd və nəticələrin araşdırılması Əxlaq alimləri öz əsərlərində əxlaqi səciyyələrin qazanılması və rəzil sifətlərin dəfində bu iki əsasın zəruriliyini qeyd etmişlər. Şübhəsiz, bu iki faktorsuz heç kim ruhi və əxlaqi təkamül dərəcələrini keçə bilməz. “Müraqibət” – iş və əməldən öncə onun keyfiyyətinə diqqət yetirilməsi, “mühasibə” isə əməldən sonra onun nəticə və təsirinin arayıb araşdırılması deməkdir. Bəzən onların birində qəflət və xəbərsizlik insanı Айятуллащ ял-цзма Мякарим Ширази 43 acınacaqlı taleyə düçar edə bilər ki, ondan xilas olmaq asan deyildir. Burada insanın ruhi vəziyyəti eynilə cisminə bənzəyir. O, öz cisminin sağlamlığını qorumaq üçün müxtəlif gigiyenik qaydaları gözləməli, hər dəfə yeməkdən və hər hansı bir mühitdə yaşamaqdan qabaq müxtəlif xəstəliklərin səbəb və mənşəyinə diqqət yetirməlidir. Bəzən insan yoluxucu xəstəliklərə qarşı müqavimət qüvvəsi yaratmaq üçün “vaksin” vurdurmalı, bəzən yemək və s. ilə əlaqədar digər rejimlər saxlamalı, bəzən də dəqiq müayinədən keçmək üçün özünü mütəxəssis həkimə göstərməli, müayinədən sonra müşahidə olunan mənfi təsirləri aradan qaldırmaq üçün əsaslı şəkildə özünü cismən qüvvətləndirməlidir. Əxlaqi nasazlıqlarla mübarizə aparmaq və ruhi sağlamlıq əldə etmək üçün nəzərdə tutulan ölçülərə riayət zəruridir. Ümumiyyətlə, insani keyfiyyət və əxlaqi gözəllikləri qazanmağa cəhd göstərmək istəyən insan mütləq aşağıdakı məsələləri nəzərə almalıdır: 1. Həmişə özünü gözləməli və özündən qabaq hər an Allah-Taalanın onu görüb qoruduğunu diqqət mərkəzində saxlamalıdır. Qurani-Kərimdə buyurulur: { ْﺖَﺒ َﺴَﻛ ﺎَ ِبم ٍﺲْﻔَﻧ ﱢﻞُﻛ َﲆَﻋ ٌﻢِﺋﺂَﻗ َﻮُﻫ ْﻦَﻤَﻓَأ} “Hər bir kəsin nə qazandığına nəzarət edən Allah bunu bacarmayan bütlər kimidirmi?” 1 Bu ayədən belə başa düşülür ki, Allah-Taala insanın başı üstə durub, onu qoruyan şəxs kimidir. Başqa bir ayədə isə belə buyurulur: 1 . “Rəd” surəsi, ayə 33. Yüklə 1,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|