Aydin talibzadə
Yüklə 2,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
______________Milli Kitabxana_______________ 147 və bu “rəqsi” Ə.Sultanovla B.Şəkinskaya böyük sənətçi məharətilə ifa edirlərmiş. Diana, Viola, Florela - üç komediyanın üç qəhrəmanı bir aktrisanın ifasında. Bu, Baratın uğurundan daha çox Mehdinin bir rejissor uğurudur: Mehdi Baratın bir aktrisa kimi inkişaf ritminin təminatçısıdır. Baratı travesi olmaqdan “qurtarıb” gözəl xanım rollarının əla ifaçısına çevirən Mehdi Məmmədov olub. Aktrisanın Florelası ilə bağlı da rəylər birmənalı müsbətdir. İntim sevgi səhnələri xüsusi təriflənir. Belə ki, hər dəfə Aldemaro coşqu ilə Florelaya yaxınlaşmaq istədikdə Baratın qəhrəmanı “rəqsə başlayaq?” deyib vəziyyətin gərginləşməsinə yol vermirdi və seyrçilərdə xəfif təbəssüm oyadırdı. Tamaşanın musiqisini dahi Qara Qarayev bəstələmişdi, tərtibatını Nüsrət Fətullayev işləmişdi. Mehdi Hüseyn “Rəqs müəllimi”nin musiqini nə qədər bəyənmişdisə, tərtibatı da bir o qədər tənqid eləmişdi, məkanın təşkilindəki yeknəsəqlikdən, “On ikinci gecə”dən “Otello”ya, “Otello”dan “Rəqs müəllimi”nə keçmiş ağ pilləkənlərdən təngə gəldiyini bildirmişdi. Bunu ona görə söyləyirəm ki, tamaşa 1949-cu ildə, 75-illik yubiley təntənəsinə qarışsa belə, teatrın pozitivləri cərgəsində qavranılmamışdı. Lakin bununla belə... dünənə kimi “Rəqs müəllimi” milli teatr məkanında istedad və peşəkarlıq etalonu kimi xatırlanırdı. 1977-ci ildə teatrşünas Adilə İsmayılova dərslərində Lope de Veqadan danışarkən Aldemaro rolunda Ə.Sultanovun səhnədə necə havaya tullanıb “qayçı” elementini yerinə yetirdiyini söyləyərdi. Söyləyərdi ki, aktyor buna nail olmaq üçün hər gün səhər saat 8-dən 11-ə kimi (bəzənsə daha çox) xoreoqrafla məxsusi şəkildə məşqlər eləyərdi, klassik rəqsin əlifbasını öyrənərdi. Əgər teatr ictimaiyyətinin qeyri-rəsmi gündəliyində, daha doğrusu, şəhərin teatr folklorunda müəyyən tamaşadan bir mif fraqmenti ilişib qalırsa və yaşayırsa, bu o deməkdir ki, həmən tamaşaya əbəs əziyyət çəkilməyib. ______________Milli Kitabxana_______________ 148 Nə qədər oxuyursan, yenə görürsən ki, azdır. Nə qədər yaşayırsan, yenə görürsən ki, təəccüblənirsən. 1950-ci ildə nə olursa, necə olursa, Mehdiyə ilk dəfə sağdan və soldan zərbələr dəyir. Özü də düz getdiyi yerdə! Özü də qəfildən! Yox, mən buna təəccüblənmədim. Birincisi: fələkdir də, bizimlə kuklalar kimi oynayır; ikincisi: bura Bakıdır və istədiyin istedadlı şəxsi istədiyin vaxt qruplaşıb, coğa yaradıb, plan qurub yıxmaq mümkündür. Mən təəccübləndim Cəfər Cəfərova ki, bu adam Mehdini 1950-ci ildə nə günə qoyub! Mən təəccübləndim Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevə, onun ağır, qara aurasına! Əgər bir otaqda 10 Azərbaycan maarifçisinin portreti və ya fotosu asılıbsa, divarın çatı mütləq gəlib Haqverdiyevin şəklinin vurulduğu yerə, ya da birbaşa şəklin başı üstünə naxış kimi düşəcək! Mən təəccübləndim kiməsə atdığın daşın fəzada illərlə hərlənib, fırlanıb sonda yenə sənə qayıtmasına! Mən təəcübləndim Mehdinin zəifliyinə, acizliyinə, özünə inamsızlığına! Hər kişidə Komandor və Don Juan nisbəti paralel dünyalar kimi yaşayır... Biri diktatordur, tiranlığın təmsilçisidir, o biri demokratdır, meydan adamıdır. Komandor azman gücdür, cəmiyətin, dini-əxlaqi strukturların sütunudur. Don Juansa modifikasiya çevikliyidir, varolma elastikliyidir. Amma bu nisbətdə demək, ayırd etmək mümkünsüzdür ki, həqiqi güc kimin tərəfindədir. Kişilərin hamısı Komandor olmaq istəyirlər. Kişilərin hamısı Don Juana həsəd aparırlar. Bəlkə də Don Juan Komandorun beynində çabalayan əbədi kişi fantaziyasıdır? Və bəlkə də Don Juanın yaratdığı simulyakrın adı Komandordur? Onlar problemlərini çözə bilməyəndə tifaqlar və hətta ittifaqlar dağılır. 1950-ci il yanvarın 27-si Milli Teatrda “Dağılan tifaq” oynanıldı. Barat Şəkinskaya və Mehdi Məmmədov nigahının sonu yaxınlaşırdı. Mehdini əhatə edən gözəl xanımlar ucbatından ailədə 1948-ci ildən etibarən mütəmadi narazılıqlar yaşanmağa başlamışdı. Baratla Mehdinin sevgisi qurtarırdı. Onlar ziyalı ______________Milli Kitabxana_______________ 149 adamlar kimi bir-birindən ayrılacaqdılar və rejissor - aktrisa münasibətlərini heç vədə pozmayacaqdılar. Barat xanım yenə əvvəlki kimi Mehdinin tamaşalarında rol alacaqdı. 1950-ci il fevralın 5-ində yazıçı Nurəddin Babayev “Dağılan tifaq” haqqında bir resenziya 121 dərc elətdirir. Məqaləni oxuyub görürsən ki, müəllif yazdığının yarısını pyesə həsr eləyib, tamaşanı “oxuya” bilməyib və keçib epizod-epizod nəyin pis, nəyin yaxşı olduğunu müəyyənləşdirməyə. Sonucda isə trafaret düşüncələrə, stereotip yekun fikirlərə sığınıb qalıb. Şəxsən mən həmin resenziyada özüm üçün və tamaşanın tarixi üçün, müasir Azərbaycan teatr mədəniyyəti üçün “diri” heç nə aşkarlamadım. Bu amorf və primitiv, əlacsız və aciz rəydən təqribən bir ay ötüşüncə martın 3-də Cəfər Cəfərov “Dağılan tifaq” haqqında bir məqalə yazacaq ki, gəl görəsən. Resenziya teatrşünas peşəkarlığının sübutudur, şübhəsiz. Ləzzətli bir məqalədir: oxuyursan və bilirsən ki, tamaşa nəmənə olub. Amma ömrümdə birinci dəfə idi ki, mən Cəfər Cəfərova görə utandım. Tənqidinə görə utanmadım. Utandım, pafosuna görə, çağırışlarına görə, deklorativ üslubda nitq söylədiyinə görə. O, belə bir məqaləni bir neçə il bundan öncə yazsaydı, yəqin ki, təhlükəsizlik orqanları Mehdini aparacaqdılar. Nədən ki, resenziyanın axırıncı abzasında Cəfər artıq tənqidçi cümlələri yazmır, sanki hakim kimi qərar oxuyur; oxuyur və qorxudur: “Biz isə bunu da qeyd etmək istərdik ki, rejissor Mehdi Məmmədov bu yanlış tamaşanı özü üçün təsadüfi bir şey hesab etməsin. O, bacarıqlı, mədəni, savadlı bir rejissor olsa da son zamanlar bir sıra müvəffəqiyyətsizliklərə uğramışdır. “Aydınlıq” da, “Rəqs müəllimi” də rejissor işi nöqteyi- nəzərindən müvəffəqiyyətsiz tamaşalardır. “Aydınlıq”, “Rəqs müəllimi”, “Dağılan tifaq” - bu enişlə heç bir dikdirə qalxmaq olmaz! “Dağılan tifaq” Mehdi Məmmədov üçün ciddi bir dərs olmalıdır. Çünki məfkurəvilik və partiyalılıqdan, müasirlik və realizmdən uzaqlaşan sənətkarın yolu yalnız və yalnız Yüklə 2,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|