Aynurə paşayeva
Yüklə 1,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Aynurə Paşayeva
- Məni nə vədə Şuşaya yetirərsən
Aynurə Paşayeva 124 göndərildi. İlin axırlarında cəmiyyətin nəzdində top- lanmış ədəbiyyatdan böyük bir kitabxana yaranmışdır. Kursların açılması, həm də kitabların, materialların toplanması işi eyni zamanda Azərbaycan incəsənəti- nin, tarixinin, mədəniyyətinin, etnoqrafiyasının, coğ- rafiyasının, eləcə də milli folklorun toplanıb araşdırıl- masında xeyli iş gördü» (46, s. 16-17). Bu folklor nümunələrindən atalar sözü, məsəllər, alqış və qarğışlar, andları və s. misal göstərmək olar. Ə. Haqverdiyev atalar sözünü, əsasən, iki üsulla işlət- mişdir: birinci halda tam ciddi məzmunda olur. İkinci halda tənqidi gülüşlə müşayiət edilir (69, s. 282). Cid- di məzmunlu atalar sözlərinin bəziləri fars dilində işlənsə də tərcüməsini də, hökmən, oxucuya aydınlaş- dırır: «Kafər bəcəhənnəm namirəvəd kəşan-kəşan mi- bərənd» (Kafir cəhənnəmə getməz, onu çəkə-çəkə apararlar) (31, s. 51). Ya da ədib satirik atalar sözlə- rini yaratdığı satirik obrazların dilindən verir: «Deyir- lər çox oxuyan çox bilməz, çox gəzən çox bilər», «Axşamın xeyrindən isə sabahın şəri» (31, s. 44). Axırıncı verilən nümunə Mirzə Qoşunəli Təbrizlinin dilindən verilib. O, iksir düzəldib cəhənnəmə yola sal- mağı xeyirli bir iş hesab edərək bunu deyir. Əslində ədib bu cür atalar sözünü onun dilindən kinayəli bir Məni nə vədə Şuşaya yetirərsən? 125 şəkildə vermişdi. Başqa satirik obrazın-Hacının dilin- dən deyilən atalar sözünə nəzər yetirək: «Keçəl dər- man bilsə, öz başına yaxar» (31, s. 88). Keçəl deyəndə Dəsturovu nəzərdə tuturdu. Ciddi məzmunlu atalar sözlərinə Xortdanın, Fərmanın nitqində rast gəlmək mümkündür. «Axtaran tapar» Xortdanın dilindən ve- rilmiş atalar sözüdür. Fərmanın əmisi haqqında de- yilən atalar sözü olduqca ciddi məzmunludur: «Kəsil- sin iki əl ki, bir başı saxlaya bilməyə» (31, s. 96). Ədib işlətdiyi məsəlləri əsil mətləbinə, məqamına uyğun bir şəkildə işlədir. Bəzən həmin məsəlləri ve- rən zaman onun izahını da verərək oxucuya qaranlıq yer buraxmır. «İmam evini yıxsın» məsəli «Qarahacı- lı» deyilən yerdə yayılmışdı. Məşədi Səfər haqqında verilən əhvalat həmin məsələnin izahını açır. Yaxşı qazanc əldə eləyən bu tacirin evinə gəlib məhərrəm ayında yeddi gün ehsan yeyən din xadimləri onu müf- lisləşdirir. Belə ki, iman evini yıxanlardan da biri bu tacir olur. Ədib yeri gələndə mübaliğə məzmunlu idi- omatik ifadələrdən də istifadə edib: «Qızıdır bir-iki gün ağlar, sakit olar. Və sonra da süd gölündə üzəndə dünya yadından çıxar», «bizim İbrahimin avara oğlu- nun fikri düşüb başına» (31, s. 96-97). «Xortdanın cə- hənnəm məktubları» satirik məzmunlu olduğundan Aynurə Paşayeva 126 burada alqışlara az-az hallarda rast gəlinir: «Gözlərin aydın olsun, az çəkməz Fərman durar ayağa» (31, s. 120). Gözəl hiss və emosiyalar aşılayan alqışların əksi olan qarğışlara da povestdə rast gəlmək mümkündür. Bu cür qarğışlar idiomatik ifadələrlə işlənmişdir. Mə- şədi Sünbənin dilindən deyilən qarğışlar: «Acından ölür, qoy canı çıxsın, ölsün!», «Di canın çıxsın, yan!» (31, s. 77) çox maraqlıdır. Qarğışlarla bərabər andlar da özünəməxsus yer tutur. Andlar kimisə inandırmaq məqsədi ilə deyilsə də, müxtəlif məqsədli və məz- munlu olur. Başqa bir misalda ədib and içərək oxucu- larını inandırmağa çalışmır, sadəcə özünün gördüyü həqiqətləri danışmağa çalışır: «Mən oxucularıma özüm şahid olduğum bir fəqərədən danışım» (31, s. 74). «Xortdanın cəhənnəm məktubları»nda işlənən andlarda kin, nifrət, qəzəb dolu satira var. Vinokuro- vun içdiyi andda diqqət yetirək: «And olsun Allaha, gərək onların hamısını birbaş Sibirə itirim» (31, s. 70). Burada Vinokurovun nitqindəki and o qədər nifrət doludur ki, qarğışla birgə işlənib. Ə.Haqverdiyevin yaradıcılığında xalqımızın azad- lığı və tərəqqisi uğrunda mübarizəsinin, həyat və mə- işətinin unudulmaz bədii lövhələri verilmişdir. Yazıçı Məni nə vədə Şuşaya yetirərsən? 127 bütün ömrü öz doğma xalqı ilə bağlı olmuş, bütün ömrü boyu öz xalqının mədəni inkişafını və səadətinə xidmət etmişdir. Aynurə Paşayeva 128 NƏTİCƏ Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev Mirzə Fətəli Axun- dov ədəbi məktəbini davam və inkişaf etdirən, yeni realist Azərbaycan ədəbiyyatının ən görkəmli simala- rından biridir. O, Azərbaycan tarixində dramaturq, na- sir, mühərrir, yüksək mədəniyyətli teatr xadimi və mütərcim kimi tanınmışdır. Ə. Haqverdiyev yaşadığı, yazıb yaratdığı dövr elə bir dövr idi ki, bu zaman bədii ədəbiyyat ictimai pro- seslə çox yaxından qaynayıb-qarışır, ona fəal müdaxi- lə etməyə başlayırdı. Bu dövrdə qabaqcıl, demokratik dünyagörüşlü sənətkarların da ən başlıca vəzifəsi xal- qın gözünü açmaqdan ibarət idi. Bu cəhətdən C. Məmmədquluzadə, M.Ə. Sabir, Ə. Haqverdiyev, N. Nərimanov kimi xalqın dərdini dərindən bilən, dü- şünən və oxuculara da bu hissləri aşılayan, düşündü- rən sənətkarların vətəndaşlıq şücaəti misilsiz idi. Bu cür ümumi qayə tənqidi realizm yolunu seçən bir sıra ədibləri «Molla Nəsrəddin» jurnalının ətrafına topla- mışdı. Molla Nəsrəddinçilərin siyasi-ictimai baxış- larındakı ümumilik onların həyatı inikas üsullarında, Yüklə 1,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|