Aynurə Paşayeva
134
25.
Haqverdiyev Ə. Xortdanın cəhənnəm mək-
tubları. Bakı: Azərnəşr,1937, 145 s.
26.
Haqverdiyev Ə. Xortdanın cəhənnəm mək-
tubları. Bakı: Azərnəşr, 1949,142 s.
27.
Haqverdiyev Ə. Xortdanın cəhənnəm mək-
tubları. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1955, 168 s.
28.
Haqverdiyev Ə. Xortdanın cəhənnəm mək-
tubları. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1961, 144 s.
29.
Haqverdiyev Ə. Xortdanın cəhənnəm mək-
tubları. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1981, 152 s.
30.
Haqverdiyev Ə. Seçilmiş əsərləri. 2 cilddə,
Ι c., Bakı: Lider, 2005, 406 s.
31.
Haqverdiyev Ə. Seçilmiş əsərləri. 2 cilddə,
ΙΙ c., Bakı: Lider, 2005, 501 s.
32.
Həsənova M. Ə. Haqverdiyev və xalqın milli
özünüdərki // Bakı Universitetinin Xəbərləri, 2010,
№ 2, s. 16-21.
33.
Hüseynov A. Nəsr və zaman. Bakı: Yazıçı,
1980, 185 s.
34.
Hüseynov F. Molla Nəsrəddin və molla nəs-
rəddinçilər. Bakı: Yazıçı, 1986, 462-190 s.
35.
Hüseynova M. XX əsr Azərbaycan nəsrində
lirik-psixoloji üslub və sənətkar fərdiyyəti. Bakı: Elm,
2009, 292 s.
36.
Xəlilov N. Ə. Haqverdiyev və folklor (Ya-
zıçının arxivindən). «Ədəbiyyat və incəsənət» qəz.,
Bakı, 1983, 2 sentyabr.
37.
Xəlilov N. Xalq təfəkkürü, sənətkar qüdrəti.
Bakı: Elm və həyat, 1996, 136 s.
Məni nə vədə Şuşaya yetirərsən?
135
38.
XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı məsələləri.
Bakı: Elm, 1979, 259 s.
39.
XX əsr Azərbaycan yazıçıları. Ensiklopedik
məlumat kitabı. Bakı: Nurlar, 2004, 965 s.
40.
Kərimov İ. Ə. Haqverdiyev və teatr. Bakı:
Elm, 1975, 173 s.
41.
Qarayev Y. Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi
(XΙX-XX yüzillər). Bakı: Elm, 2002, 740 s.
42.
Qarayev Y. Meyar şəxsiyyətdir. Bakı: Yazıçı,
1988, 456 s.
43.
Qarayev Y. Realizm, sənət və həqiqət. Bakı:
Elm, 1980, 255 s.
44.
Qarayev Y. Tənqid: problemlər, portretlər.
Bakı: Elm, 1976, 212 s.
45.
Qiyasbəyli E. Ə. Haqverdiyev və Molla Nəs-
rəddin, Azərbaycan dövlət nəşriyyatı. Bakı: 1998,
106 s.
46.
Qocayeva G. Nagah xəyalıma cəhənnəm
düşdü. Bakı: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası nəş-
riyyatı, 2002, 123 s.
47.
Qurani-Kərim. Ərəb dilindən tərcümə edən-
lər: Ziya Bünyadov və Vasim Məmmədəliyev. Bakı:
Azərnəşr, 1991, 720 s.
48.
Marağayi Z. İbrahimbəyin səyahətnaməsi.
Bakı: Elm, 1982, 500 s.
49.
Məmmədova A. «Xortdanın cəhənnəm mək-
tubları» əsərində cəhənnəm / AMEA Gənc filoloqla-
rın VΙ respublika konfransının materialları, Bakı:
Elm, 1990, s. 19-20.
Aynurə Paşayeva
136
50.
Məmmədov A. Nəsrin poetikası (XIX əsrin ΙΙ
yarısı ). Bakı: Elm, 1990, 136 s.
51.
Məmmədov Ə. Azərbaycan bədii nəsri. Bakı:
Elm, 1983, 185 s.
52.
Məmmədov K. Ə. Haqverdiyev. Bakı: Uşaq
Gəncnəşr, 1955, 193 s.
53.
Məmmədov K. Ə. Haqverdiyev. Bakı: Yazı-
çı, 1970, 198 s.
54.
Məmmədov K. XIX əsr Azərbaycan şerində
satira. Bakı: Elm, 1975, 272 s.
55.
Məmmədov M. Ə. Haqverdiyevin həyat və
yaradıcılığı. Bakı: Nurlan, 2008, 183 s.
56.
Məmmədova M. Ə. Haqverdiyevin yaradıcı-
lığında din və mövhumatında əleyhinə mübarizə mə-
sələləri // Azərbaycan EA-nın Xəbərləri, İctimai elm-
lər seriyası, 1962, № 3, s. 89-98.
57.
Məmmədquluzadə C. Seçilmiş əsərləri,
4 cilddə, ΙV c., Bakı: Öndər, 2004, 474 s.
58.
Mir Cəlal. Azərbaycanda ədəbi məktəblər.
Bakı: Ziya-Nurlan, 2004, 590 s.
59.
Mir Cəlal. Gülüş bədii silah kimi. Bakı:
ADU, 1968, 40 s.
60.
Mir Cəlal. Hüseynov F. XX əsr əsr Azərbay-
can ədəbiyyatı. Bakı: Maarif, 1982, 425 s.
61.
Mir Cəlal. Xəlilov P. Ədəbiyyatşünaslığın
əsasları. Bakı: Maarif, 1972, 280 s.
62.
Mir Cəlal. Xəlilov P. Ədəbiyyatşünaslığın
əsasları. Bakı: Çaşıoğlu, 2005,312 s.
Məni nə vədə Şuşaya yetirərsən?
137
63.
Mir Cəlal. Klassiklər və müasirlər. Bakı:
Azərnəşr, 1973, 296 s.
64.
Mirəhmədov Ə. Azərbaycan Molla Nəsrəd-
dini. Bakı: Yazıçı, 1980, 430 s.
65.
Mirəhmədov Ə. Ədəbiyyatşünaslıq. Ensiklo-
pedik lüğət. Bakı: Azərbaycan Ensiklopediyası, 1998,
239 s.
66.
Molla Nəsrəddin. 12 cilddə, Ι c., Bakı: Elm,
1988, 720 s.
67.
Muğanna İ. Seçilmiş əsərləri. 6 cilddə, V c.,
Bakı: Avrasiya Press, 2009, 480 s.
68.
Müasir Azərbaycan ədəbiyyatı, 2 cilddə,
I c., Bakı: Bakı Universiteti, 2007, 502 s.
69.
Mütəllimov T. Əbdürrəhimbəy Haqverdiye-
vin poetikası. Bakı: Yazıçı, 1988, 326 s.
70.
Mütəllimov T. Ə. Haqverdiyev əsərlərində
xalq ifadələri // Elm və həyat, 1974, № 12, s. 26-28.
71.
Mütəllimov T. Ə. Haqverdiyev nəsrində ki-
nayə və eyham // Elmi əsərlər, 1972, № 6, s. 10-17.
72.
Mütəllimov T. XX əsr Azərbaycan ədəbiyya-
tında ədəbi məktəblər. Bakı: ADU, 1978, 84 s.
73.
Mütəllimov T. Portretlər qalereyası, «Ədə-
biyyat və İncəsənət» qəz., Bakı, 1970, 26 dekabr.
74.
Nesin Ə. Seçilmiş əsərləri. Bakı: Şərq-Qərb,
2006, 240 s.
75.
Nəbiyev A. Azərbaycan xalq ədəbiyyatı.
2 cilddə. I c., Bakı: Turan, 2002, 680 s.
76.
Paşayeva A. Ə. Haqverdiyevin «Xortdanın
cəhənnəm məktubları» povestində ideya, mövzu,
Aynurə Paşayeva
138
kompozisiya / Cəfər Xəndan Hacıyevin anadan olma-
sının 100 illik yubileyinə həsr olunmuş elmi-nəzəri
konfrans materialları, Bakı: Bakı Universiteti, 2010,
s. 188-192
77.
Paşayeva A. Ə. Haqverdiyevin «Xortdanın
cəhənnəm məktubları» povestindəki bəzi surətlərin
səciyyəsi / AMEA Nizami Gəncəvi adına Milli Azər-
baycan Ədəbiyyat Muzeyinin 70 illiyinə həsr edilən
beynəlxalq konfransın materialları, Bakı: Elm, 2010,
s. 148-151.
78.
Paşayeva A. Ə. Haqverdiyevin «Xortdanın
cəhənnəm məktubları» povestində dil və üslub xüsu-
siyyətləri / Azərbaycan Respublikasının dövlət müstə-
qilliyinin bərpasının 20-ci ildönümünə həsr olunmuş
elmi-nəzəri konfransın materialları, Bakı: Bakı Uni-
versiteti, 2011, s. 210-217
79.
Paşayeva A. Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin
«Xortdanın cəhənnəm məktubları» povesti və folklor /
Abbas Zamanovun 100 illik yubileyinə həsr olunmuş
Respublika elmi konfransının materialları, Bakı: Elm
və təhsil, 2011, s. 555-560.
80.
Paşayeva A. Ə. Haqverdiyevin «Xortdanın
cəhənnəm məktubları» povestində mifik-dini motivlər
və atributlar / AMEA Azərbaycan Gənc alim, aspirant
və magistrlər cəmiyyətinin Azərbaycan Respublika-
sının dövlət müstəqilliyinin 20-ci ildönümünə həsr
olunmuş elmi konfransın materialları, Bakı: 2011,
s. 314-319.
Məni nə vədə Şuşaya yetirərsən?
139
81.
Şərif Ə. Keçmiş günlər. Bakı: Yazıçı, 1986,
412 s.
82.
Şirəliyev M. Azərbaycan dialektologiyasının
əsasları. Bakı: Maarif, 1968, 306 s.
83.
Talıbzadə K. XX əsr Azərbaycan tənqidi.
Bakı: Elm, 1966, 540 s.
84.
Vəlixanov N. Azərbaycan maarifçi-realist
ədəbiyyatının inkişafı. Bakı: Elm, 1983, 160 s.
85.
Vəliyev G. Azərbaycan dialektologiyası. Ba-
kı: Nurlan, 2003, 98 s.
86.
Yusifli C. Azərbaycan komediyasının poeti-
kası. Bakı: Elm, 2007, 244 s.
87.
Zamanov A. Əməl dostları. Bakı: Yazıçı,
1979, 372 s.
Arxiv materialları
AMEA Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar
İnstitutu
88.
Ахвердиев А.Б. Народные зрелище и рели-
гиозные мистерии в Азербайджане. Fond-9, saxla-
ma vahidi-36, 43 vərəq.
89.
Qurandan qeydlər (Отметки о Коране).
Fond- 9, saxlama vahidi-37, 37 vərəq.
90.
Haqverdiyev Ə. Xortdanın cəhənnəm mək-
tubları (azərbaycanca). Bakı: 1930, Fond-21, saxlama
vahidi-731, 24 vərəq.
Aynurə Paşayeva
140
Türk dilində
91.
Türk dünyası edebiyyatçılar ansiklopedisi, 8
cilddə, IV c., Ankara: AYK Atatürk Kültür Merkezi,
2004, 447 s.
Rus dilində
92.
Гаджиев А. Поетика современной прозы.
Баку: Мутарджим, 1997, 204 стр.
93.
Поспелов Г.Н. Теория литературы. Мос-
ква: Высшая школа, 1978, 208 стр.
94.
Тимофеев Л.И. Основы теории литерату-
ры. Москва: Просвещение, 1976, 548 стр.
95.
Хализев В.Е. Теория литературы. Москва:
Высшая школа, 1999, 398 стр.
Məni nə vədə Şuşaya yetirərsən?
141
Пашаева Айнура Нияз
Когда меня доставишь в Шушу?
(О повести Абдуррагим бека Ахвердиева
«Письма Хортдана из Ада»)
Резюме
Абдуррахим бек Ахвердиев, продолживший и
развивший литературную школу М. Ф. Ахундова,
является одним из самых выдающихся представи-
телей новой реалистической азербайджанской
литературы. Собрав воедино наблюдаемых им в
жизни отрицательных персонажей в так называ-
емом «аду», своей повестью «Письма Xортдана из
Aда» писатель создал сильное по своей идее и
замыслу произведение. Особо обращает на себя
внимание великая сила обобщения феодально-пат-
риархальных недостатков окружающей среды и
композиционная оригинальность повести. В по-
вести «Письма Хортдана из Ада» А. Ахвердиев
пытался реалистически отобразить характерную
для того времени картину жизни героев. Произве-
дение демонстрирует богатство языка и стиля пи-
сателя, приверженность к глубоким корням на-
родного языка, к средствам художественной выра-
Aynurə Paşayeva
142
зительности, его способность умело использовать
национальный фольклор. Именно благодаря тако-
му критическому подходу раскрываются истин-
ные просветительские идеалы автора.
Məni nə vədə Şuşaya yetirərsən?
143
Pashayeva Aynura Niyaz
When will you take me to Shusha?
About Abdurrahim bay Hagverdiyev’s narrative
«The Letters of Khortdan from Hell»
Summary
Abdurrahim bay Hagverdiyev is one of the most
outstanding figures of the new realist literature in
Azerbaijan, who continued and developed the tradi-
tion of the literary school of Mirza Fatali Akhundov.
The writer concentrated the negative types whom ob-
served in life in the space calling «the hell» and
created a rich work according to its idea and subject
in the narrative of «The Letters of Khortdan from
Hell». This narrative reveals the vices in the feudal-
patriarchal environment. A. Hagverdiyev tried to be
true to realism while creating these images and the
tulle is characterized by its power of generalization
and original composition. Especially the narrative
drows one’s attention by language and style of the
writer’s rich narration and sources of the people’s
folklore. The author’s real ideals of enlightment beco-
me clear namely because of this criticism.
Aynurə Paşayeva
144
M Ü N D Ə R İ C A T
ÖN SÖZ.............................................................................3
GİRİŞ.................................................................................4
I FƏSİL
«XORTDANIN CƏHƏNNƏM MƏKTUBLARI»
POVESTİNDƏ İDEYA, MÖVZU,
KOMPOZİSİYA..............................................................12
II FƏSİL
ƏSAS SURƏTLƏRİN SƏCİYYƏSİ.............................. 49
ΙΙΙ FƏSİL
DİL VƏ ÜSLUB XÜSUSİYYƏTLƏRİ...........................88
NƏTİCƏ........................................................................126
İSTİFADƏ EDİLMİŞ ƏDƏBİYYAT.........................130
Məni nə vədə Şuşaya yetirərsən?
145
AYNURƏ NİYAZ QIZI PAŞAYEVA
MƏNİ NƏ VƏDƏ ŞUŞAYA YETİRƏRSƏN?
(Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin
«Xortdanın cəhənnəm məktubları»
povesti haqqında)
«ELM VƏ TƏHSİL»
BAKI – 2012
Aynurə Paşayeva
146
«Elm və Təhsil» nəşriyyatının direktoru:
professor Nadir MƏMMƏDLİ
Kompüter dizayneri: Tural Əhmədov
Texniki redaktor: Rövşanə Nizamiqızı
Məni nə vədə Şuşaya yetirərsən?
147
Yığılmağa verilmiş 25.05.2012
Çapa imzalanmış 04.06.2012.
Şərti çap vərəqi 16. Sifariş № 278.
Kağız formatı 60x84 1/16. Tiraj 100.
Aynurə Paşayeva
148
Kitab «Elm və Təhsil» nəşriyyat-poliqrafiya
müəssisəsində səhifələnib çap olunmuşdur.
E-mail:
elm_ve_tehsil@box.az
Tel: 497-16-32; 050-311-41-89
Ünvan: Bakı, İçərişəhər, 3-cü Maqomayev döngəsi 8/4.
Dostları ilə paylaş: |