Az Book Library qizilgüLÜn adi
Yüklə 2,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
223 məzhəkə oyunçusu kimi çox ustalıqla anladırdı. “Hamm!” - deyərək, dişlərini qovurmalı çörəyə keçirdi, amma iyrənc bir şəkildə sifətini qırışdırdı, sanki meyit əti yeyirdi. Onların içində ən mənfur olanlar isə, - deyə Salvator davam etdi, - müqəddəs torpağı qazıb, çıxardıqları qida ilə kifayətlonməyənlər idi. Onlar qəddar quldurlar kimi meşələrdə pusqu qurub yolçulara basqın edirdilər”. “Kırrt!” - deyə Salvator bıçağı boğazına yaxınlaşdırdı, sonra da “Hamm!” dedi. Lakin mənfurların içində ən mənfurlarsa uşaqlara yaxınlaşıb bir yumurta, ya da alma ilə onların başını tovlayır, sonra da zərif ətlərini dişlərinə çəkib yeyirdilər. “Amma əvvəlcə qaynadırdılar”, - deyə Salvator ciddi-ciddi dedi. Kəndə gəlib, ucuz qiymətə qaynadılmış ət satan bir adamdan söhbət etdi; amma camaat bu xoşbəxtliyə inanmaq istəmirdi; sonra keşiş bunun insan əti olduğunu söyləmiş və qəzəbdən vəhşiləşmiş kütlə bu adamı parça-parça etmişdi. Lakin elə həmin gecə kəndlilərdən biri gedib məqtulun qəbrini qazmış və bu yamyamı yemişdi. Kənd camaatı bunu öyrənincə, onu da öldürmüşdü. Salvator yalnız bu vaqeəni danışmadı. Qırıq-qırıq sözlərlə məni italyan dili və əyalət ləhcələrindən az da olsa bildiklərimi xatırlamağa məcbur edərək doğma kəndindən qaçıb, dünyanın dörd bir tərəfində sərsərilər kimi dolaşmasından bəhs etdi. Onun hekayəsi daha əvvəl yol boyunca eşitdiyim bir çox əhvalatlara bənzəyirdi. Sonralar da belə hadisələr haqqında çox eşitdim. Buna görə də indi, geridə qalmış illərin ardından baxarkən Salvatordan həm əvvəl, həm də sonra yaşamış başqa insanların macəralarını və törətdikləri cinayətləri onun adına yazmadığımdan əmin deyiləm. İndi mənim tutqun xatirəmdə qalan bütün hadisələr vahid bir hekayədə birləşmişdir. Doğrudan da, buna səbəb, dağ anlayışını qızıl anlayışı ilə birləşdirib, qızıl dağ məfhumu yaradan təxəyyülün gücüdür. Yol boyunca “avam insanlar” sözünü Vilhelmdən tez-tez eşitmişdim; bəzi rahiblər yalnız xalqı deyil, biliksiz insanları da belə adlandırırlar. Bu, həmişə mənə geniş əhatəli bir anlayış kimi görünmüşdür, çünki italyan şəhərlərində biliklərini xalq dili ilə izhar etsələr də, kilsə mənsubları olmayan, amma savadsız da olmayan tacir və sənətkarlarla rastlaşdım. Eyni zamanda, yarımadanı idarə edən zorakı tiranların bir çoxu ilahiyyatı, təbabəti, məntiqi və latıncanı bilmirdilər, amma avam və maymaq da deyildilər. Buna görə də ustadım avam insanlardan söz edəndə, bu məfhumu ifrat dərəcədə sadələşdirdiyinə inanıram. Bununla belə, Salvatorun avam olduğuna şübhə yox idi. Yüz illər boyunca aclığa və ağaların istibdadına boyun əymiş bir bölgədən çıxmışdı. O avam idi, amma axmaq deyildi. Başqa bir dünyanın mövcudluğunu təsəvvür edə bilirdi. Evdən qaçdığında bu dünya ona gövdəsindən bal süzülən ağaclarda yumru pendirlər və xoş ətirli kükülərin yetişdiyi sehrli Kukanlar 113 ölkəsi kimi görünürdü. Öz ümidlərinin dalınca qaçan Salvator bütün dünyanın məşəqqətlərlə dolu olduğunu, hətta mənə öyrədildiyi kimi haqsızlığın da xüsusi niyyətlə: ilkin başlanğıcların tarazlığını qorumaq üçün Tanrı tərəfindən göndərildiyini qəbul etməyərək, doğma Monferratodan Liguriyaya, sonra yuxarıya, Provansdan keçib, Fransa kralının torpaqlarınadək çoxlu ölkələrdə gəzib-dolaşmışdı. 113
224 Salvator dilənərək, oğurlayaraq, özünü şikəst kimi apararaq dünyanı dolaşmış, müxtəlif ağaların yanında nökərçilik etmiş, sonra yenə qaçıb meşələrə çəkilmiş, ya da sonu görünməyən yollara rəvan olmuşdu. Onun yaddaşı sonrakı illərdə Avropada getdikcə çoxaldığını gördüyüm sərsəri qaragüruhla dolu idi. Saxta rahiblər, cüvəllağılar, fırıldaqçılar, əliəyrilər, yoxsullar və dilənçilər, cüzamlılar və şikəstlər, qəriblər, didərginlər, tüfeylilər, səyyahlar, ozanlar, kimsəsiz keşişlər, avara tələbələr, haramzadalar, soyğunçular, qulluqdan çıxmış muzdlu əsgərlər, kafirlərin əlindən zorla qaçmış qəlbi-qırıq yəhudilər, dəlilər, qanundan qaçan canilər, qulağı-kəsik dustaqlar, xonsalar və onlara qarışmış köçəri sənətkarlar: culfalar, misgərlər, dülgərlər, oy-
225 maçılar, toxucular, bənnalar; onların ardınca hər cür hiyləgərlər: gopçular, kələkbazlar, cibgirlər, oğrular, yolkəsənlər, səfillər, xainlər, qumarbazlar, fitnəkarlar, şarlatanlar, məhbuslar, ovçular, kilsələri çapıb- talayan keşişlər və hesabdarlar və hər cür müftəxor yaramazlar: saxta bullalar və papalıq möhürü düzəl- dənlər, saxta əfv fərmanları ilə alver edənlər, kilsə qapılarında yatan yalançı ifliclər, monastırlardan qovulmuş rahiblər, kilsələrdəki müqəddəs təbərrükləri satanlar, saxta tövbəkarlar, kahinlər, falçılar, rəmmallar, cadugərlər, şəfadarlar, loğmanlar, ara həkimləri, ovsunçular, tilsimçilər, əllərində kilsə parçı tutaraq sədəqə yığan saxta dilənçilər, hər cür zinakarlar: yalanla, yaxud zorla rahibələrin və namuslu qızların bəkarətini pozanlar; qıcolmadan, babasildən, xoralardan, oynaq xəstəliyindən, su yığılmadan, irinli süzənəkdən əzab çəkənlər, ya da əzab çəkirmiş kimi görünən saxtakarlar. Onların arasında övliyalann sədəqə vermək çağırışına cani-könüldən əməl edən xeyirxah kəndlilərdən sədəqə, yaxud yemək qoparmaq üçün bədənlərində irinli çibanlar varmış kimi dolaq sarıyanlar, qan qusmaq üçün ağızlarını tünd-qırmızı rəngli maye ilə dolduranlar, şikəst görünmək üçün qoltuqağacından yumaq kimi asılanlar və istəklərindən asılı olaraq özlərini hər cür mərəzə - üzgünlüyə, qotura, qıcolmaya, keçəlliyə, köklüyə - düçar olduqlarını göstərməyi bacaranlar da vardı. Onlar sarğılara bürünərək, bədənlərinə zəfəran boyası çəkərək, əllərində əsa, başlarında dolaq üfunət iyi verərək sürünə- sürünə kilsələrə girir və meydanların ortasında iztirab içində yerə yıxılır, köpük qusur, gözləri hədəqəsindən çıxır, burunlarından tut və böyürtkən şirəsindən hazırlanmış qanlar fışqırır və əllərini açaraq sədəqə umurdular: çörəyinizi açlarla bölüşün, evsizləri evinizə aparın; Məsihə yaxınlaşırıq, Məsihi geyindiririk, Məsihə sığınacaq veririk; zira su alovu söndürdüyü kimi, sədəqə də günahlarımızı təmizləyir. Danışdığım hadisələrdən on illər sonra, Dunay çayı boyunca uzanan hamar yollarda əcinnəyə oxşayan bu yaramazlardan çox gördüm; şeytanlar kimi alaylara bölünmüş və hər birinin öz adı olan bu fitnəkarları indi də görürəm: dayçalar, bələdçilər, baş təbiblər, möhtərəm dilənçilər, səbatsızlar, aclar, paxıllar, sakitcə vird oxuyanlar, fəndgirlər, təbərrük satanlar, dilxorlar, qoltuqağaclılar, dələduzlar, küfrbazlar, cındır və yırtıq, çılpaq və yalın ilahi ruhla yaşayanlar, Lazarı mədh edənlər, pozğunlar, darıxanlar, yol üstündə duranlar, dəstəçilər, hamaşlar... Onlar Avropanın minlərlə yolları və cığırları boyunca iyrənc çirk kimi axıb gedirdilər və zaman-zaman aralarından gah möminlərə səslənən vaizlər, gah zəifləri tora salan bidətçilər, gah da asayişi pozanlar çıxırdı. Buna görə də təsadüfi deyil ki, əvvəllər müqəddəs Yoxsulluğa pərəstiş edən avam insanların itti- faqından çəkinməyən papa İohann dilənçi vaizlərə amansızcasına hücum etdi. Çünki bunlar üzərinə rəngbərəng rəsmlər çəkilmiş bayraqlar gəzdirərək və ucadan nitqlər söyləyərək zəifləri yoldan çıxarıb öz tərəflərinə çəkir və zorla pul toplayırdılar. Yoxsulluğa pərəstiş edən dilənçi rahibləri vəhşi qaniçənlər və oğrular dəstəsi ilə bərabər tutan papa, mənə təlqin edildiyi kimi, doğrudanmı müqəddəs dəyərləri satan günahkar və əclaf idi? O uzaq illərdə italyan yarımadasını çox gəzib-dolaşmış olsam da, bu suala nə hə, nə də yox deyə bilirdim; eşitmişdim ki, Altopaşyolu rahiblər kimilərini qovmaqla hədələyir, kimilərinə də əfv fərmanı satırdılar; verilən pul müqabilində adam öldürən, qardaş qanı tökən və müqəddəsləri təhqir Yüklə 2,97 Mb. Dostları ilə paylaş:
|