Az ərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzi
Yüklə 0,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
Ağrıkəsicilərlə təminat və ya onların əlçatanlığı
Bir çox aşağı və orta gəlirli ölkələrdə analgetiklərin (opiat və qeyri-opiat qrupu analgetiklər) əlçatanlığı aşağı səviyyədədir. Hesablanıb ki, dünyada istehsal olunan opiat qrupu preparatlarının 94%-i dünya əhalisinin 15%-i tərəfindən istifadə edilir. Bu əhalinin böyük hissəsi yüksək gəlirli ölk
ələrdə yaşayır. Digər təhlillər göstərib ki, ÜST-nin həyat üçün vacib preparatları siyahısında olmasına baxmayaraq, dünya əhalisinin 80%-nin morfinə çıxışı yoxdur.
Tibbi Onkologiya üzr ə Avropa Cəmiyyəti (ESMO) qlobal səviyyədə ağrıkəsicilərə olan əlçatanlığı araşdırmış və aşağıdakı nəticələrə gəlmişdir: 1.
d ərman preparatları siyahısına 7 opiat qrupu analgetiki (kodein, per os qısa təsirli morfin, per os uzunmüdd ətli morfin, əzələdaxili və ya venadaxili morfin, qısa müddətli oksikodon, per os metadon v ə transdermal fentanil) daxil edilib. Lakin əksər apteklərdə və tibb müəssisələrində bunların yalnız 3 və ya 2-si mövcud olur. 2.
Köhn əlmiş səhiyyə siyasəti opiat analgetiklərinin istifadəsindən çəkindirir. Araşdırmalar göst ərir ki, dünya ölkələrinin 80%-də ağrıkəsicilərin dövriyyəsi və istifadəsinə ciddi m əhdudiyyətlər və nəzarət mövcuddur. Həmin ölkələrdə olan mövcud qanunvericilik və s əhiyyə siyasəti xəstələrin ağrıkəsicilərə çıxışını məhdudlaşdırır. Bəzi ölkələrdə opiat qrupu analgetikl ərinin yalnız müəyyən xəstəxanalarda istifadəsinə icazə verilir, digərlərində təyin edil ən opiat analgetiklərinin dozası və qəbulu tezliyində məhdudiyyətlər vardır. Ümumiyyətlə, 1961-ci ild ə BMT tərəfindən qəbul edilmiş Narkotik vasitələr haqqında Konvensiyaya əsasən narkotikl ərin qeyri-qanuni dövriyyəsi və qanunsuz istifadəsinin qarşısının alınmasına daha çox üstünlüyün verilm əsi, tibbi məqsədlər üçün opiat qrupu preparatlarının təyini praktik cəhətdən ç ətinləşdirilib. Bu, həmçinin təxminən 5 mlrd insanın narkotik ağrıkəsicilərlə təmin edilməsinin qarşısını alır. 3.
İnzibati maneələr. Opiat qrupu preparatlarının əlçatan olduğu ölkələrin bir qismində onların əldə edilm
əsində çətinliklər mövcuddur. Belə ki, opiat qrupu analgetiklərinin əldə edilməsi üçün t ələb olunan icazələrin və ya təsdiqedici sənədlərin sayının çoxluğu, həmin dərmanların qiyməti v ə təyin edilən dərmanların dozalarında məhdudiyyətlər xəstələr üçün ciddi maneələr törədir. 17
4.
Tibb işçilərinin təhsili və səlahiyyətlərinin artırılması. Ağrıkəsicilərin, xüsusilə də narkotik analgetikl ərin təhlükəsiz təyin olunması ilə bağlı tibbi işçilərinin bilgiləri yetərli deyildir. Bu is ə həmin preparatların təyin olunmasında əlavə çətinlik və ya maneədir. Bütün sadalanmış maneələrə və çətinliklərə baxmayaraq, bəzi ölkələrdə narkotik analgetiklərin əlçatan olması üçün müvafiq tədbirlər görülmüşdür. Belə ki, Kolumbiyanın bütün 32 ştatında opiat analgetikl ərinin əlçatanlığının artırılması üçün hər bir ştatda müvafiq ehtiyat yaradılıbdır. Bunun n əticəsində Kolumbiyada opiat analgetiklərinin istifadəsində çətinliklər əhəmiyyətli dərəcədə aradan qalxmışdır. Opiat qrupu analgetikl ərinin istifadəsi son 10 il ərzində (2001-2013) qlobal miqyasda artmışdır. Lakin onların istifadəsində artım əsasən Şimali Amerika, qərbi və mərkəzi Avropa və Avstraliya, Yeni Zelandiyada müşahidə edilib. Dünyanın digər regionlarında, o cümlədən Asiya, Afrika, M ərkəzi Amerika, Şərq və Cənub-Şərqi Avropada, Cənubi Amerikada əhəmiyyətli artım qeydə alınmamışdır. Opiat analgetiklərinin əlçatanlığının aşağı səviyyədə olmasına təsir edən amillər və s əbəblər əslində ESMO-nun təsvir etdiyi səbəblərdən fərqlənmir. Əksər hallarda opiat qrupu analgetikl ərinin istifadəsində məhdudiyyətlər aşağıdakı səbəblərlə bağlı olub: ►
►
opiat analgetikl ərinin importu ilə bağlı problemlər, ►
tibb işçilərinin məlumatlılığı və bilgilərinin yetərsiz olması, ►
m əhdud maliyyə imkanları, ►
əzarət. Maraqlıdır ki, BMT-nin hesabatında opiat qrupu analgetiklərinin istifadəsinə əsas maneə kimi qeyd edilmiş sərt qanunvericilik və ciddi tənzimləmə/nəzarət mexanizmləri, habelə asılılığın yaranmasına dair qorxu 1995-ci illə müqayisədə 2015-ci ildəki hesabatda daha az qeyd edilmişdir. Az ərbaycanda narkotik analgetiklərin əlçatanlığı
Heç kim ə sirr deyil ki, terminal mərhələ, sağalmaz ağır xəstəliyi olan və ya həyatlarının sonunu yaşayan insanlar çox vaxt ağrıdan əziyyət çəkirlər. Tipik iltihab prosesi ilə bağlı və həmçinin bəzi növ k əskin ağrının azaldılması və ya aradan götürülməsi üçün birinci sıra preparatlara QSİƏP-lər və asetaminofen aid olsa da, palliativ yardıma ehtiyacı olan xəstələrdə müşahidə edilən ağrının daha çox m
əhz opiat qrupu analgetikləri ilə tənzimlənməsi mümkün olur. Bu səbəbdən də, bütün dünya ölk
ələrində palliativ qayğı sisteminin qurulması zamanı həll edilməsi tələb olunan əsas probleml
ərdən biri də məhz narkotik analgetiklərin əlçatanlığıdır. Palliativ qay ğı sisteminin yaradılması zamanı ən çox çətinlik yaradan məsələ də məhz xəstələrin narkotik v ə ya opiat qrupundan olan analgetiklərlə təmin edilməsidir. 2008-2009-cu illərdə ACİ-YF t ərəfindən Azərbaycanda, habelə müxtəlif illərdə Rusiya Federasiyası, Qazaxıstan, Gürcüstan və dig ər keçmiş Sovetlər İttifaqının süqutundan sonra yaranmış müstəqil ölkələrdə aparılmış araşdırmalar bir daha təsdiq edir ki, məhz narkotik analgetiklərlə təminat palliativ xidmətlərin yaradılmasına ən böyük əngəl törədən amildir. Belə ki, narkotik analgetiklərlə təminat məsələsi günd əmə gəldikdə, daha çox diqqəti xəstələrin ağrısı deyil, məhz narkotik asılılıq və narkotiklərin qeyri-qanuni dövriyy əsinin azaldılması və ya qarşısının alınması çəkir. Narkotik preparatların dövriyy əsinə ciddi nəzarəti təşviq edən şəxslər öz fikirlərini digər inkişaf etmiş ölkələrdə narkotikl ərdən asılı olan şəxslərin sayının artması, artıq doza ilə yüklənmə hallarının çoxalması riski il ə bağlı olması ilə müdafiə edirlər. Lakin dünyanın bir çox ölkələrində aparılmış tədqiqatlar göst ərib ki, palliativ qayğıya ehtiyacı olan şəxslərin narkotik analgetiklərdən asılılığının yaranması riski çox aşağıdır, artıq dozalanmaya isə daha az hallarda rast gəlinir. Az ərbaycanda narkotik analgetiklərin daha əlçatan olması üçün görülməsi tələb olunan işlərin mü əyyən edilməsi məqsədilə tibb işçilərinə müvafiq sual ünvanlanmışdır. Tibb işçilərinin 49.3%-i 18
Yüklə 0,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|