Az ərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzi
Yüklə 0,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ÜMUMİLƏŞDİRMƏ
- Palliativ q ayğının göstərildiyi yer.
- Ağrısızlaşdırma
ÜMUMİLƏŞDİRMƏ
Аzərbaycanda palliativ qayğı xidmətlərinin yaradılmasında imkanlar və çətinliklərin öyr ənilməsi və potensial xidmətlərin xəritələşdirilməsi üzrə hazırkı tədqiqatın əsas məqsədi ölkədə palliativ qayğı xidmətlərinin planlaşdırılması və təmin edilməsi ilə bağlı yetərli sübutlu bazanın toplanması olub. Araşdırma Azərbaycanda palliativ qayğı xidmətlərinə olan ehtiyacların d əyərləndirilməsinə və bu qayğıdan yararlana biləcək xəstələrin və onların əziyyət çəkdiyi x əstəliklərin, onların yaşlarının, coqrafi yerləşməsinin müəyyən edilməsinə yönəlmişdir. Tədqiqat h əmçinin palliativ qayğı sisteminin formalaşması və inkişafını əngəlləyən amilləri müəyyən etməyi, bu sah ədə tibb işçilərinin yanaşmasını və məlumatlılığını öyrənməyi, müxtəlif yaşlı xəstə qruplarının, onların ailə üzvlərinin psixoloji, sosial və tibbi ehtiyaclarını dəyərləndirməyi də öz qarşısında məqsəd kimi qoymuşdur. Bu hesabatda t əqdim edilmiş əhali və tibb işçiləri arasında aparılmış sorğunun nəticələri, habelə mövcud qanunvericilik v ə normativ-hüquqi aktların, əvvəllər bu sahədə aparılmış tədqiqatların n əticələrinin təhlili Azərbaycanda palliativ qayğı sisteminin qurulması üçün müvafiq dövlət qurumlarına tələb olunan əhəmiyyətli məlumat mənbəyi olacağı ümid edilir. H əyatın sonunda qayğı ilə bağlı düşüncələr. Palliativ qayğı sisteminin yaradılmasında ölkə əhalisinin ölüm və ağır, sağalmaz xəstəliyə olan yanaşması, dini inancları və mədəni tarixi ciddi əhəmiyyət kəsb edir. Palliativ qayğı və onun m əqsəd və vəzifələri barədə əhali arasında məlumatlılıq çox aşağı olsa da, bu tip xidmətlərin əhəmiyyəti əhalinin bütün qrupları tərəfindən tanınıb. Lakin əhalinin əhəmiyyətli dərəcədə böyük bir hiss
əsi (34%) ümumiyyətlə palliativ yardımın (burada “palliativ qayğı” və ya “palliativ yardım” v ə ya “hospis” terminlərinin əhali tərəfindən tanınması və başa düşülməsindən söhbət gedir) nə olduğunu bilməyib. Düzdür, palliativ qayğı barədə məlumatı olanların 25%-i palliativ qayğının sa ğalmaz xəstəyə göstərilən yardım, 22%-i isə ağır xəstəliyi olan və ya həyatlarının son dövrünü yaşayan insanlara tibbi, sosial, psixoloji və s. yardım olduğunu qeyd edib. T ədqiqatdan öyrənilmişdir ki, əhalinin böyük əksəriyyəti vəziyyəti ağır və ya ölüm ayağında olan x əstənin əlavə köməyə ehtiyac duyduğunu vurğulamışdır. Təəccüblü deyil ki, xəstələrin 87.6%-i m əhz həkimə və 55.3%-i orta tibb personalının (tibb bacısı) yardımına ehtiyac duyduğunu bildiribl ər. Palliativ qayğı hərtərəfli kompleks yanaşma olaraq, özündə tibbi, sosial, psixoloji və dig ər məsələlərin həllini nəzərdə tutur. Əhalinin verdiyi cavablar isə palliativ qayğının daha çox m əhz tibbi qayğı ilə bağlı olduğunu göstərir. Bununla yanaşı, həmin xəstələrin qayğısında ailə üzvl ərinin rolunu danmaq mümkün deyil. Bu da respondentlərin cavablarında öz məntiqi nəticəsini tapıb. Belə ki, respondentlərin 64%-i xəstənin ağır xəstəliyi və ölümə yaxın anlarında məhz ailə üzvl
ərinə ehtiyac duyduğunu bildirib. Psixoloji yardımın vacibliyi rəyi soruşulan əhalinin 39.8%-i t ərəfindən vurğulanıb. Həm tibb işçiləri, həm də ictimai səhiyyə mütəxəssisləri ilə aparılan fokus qrup müzakir ələrində Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin və onun müvafiq qurumlarında çalışan sosial işçilərin də palliativ qayğı sistemindəki rolu tez-tez dilə gətirilib. Rəyi soruşulan əhali arasında sosial işçilərə ehtiyac olduğu 27.3% hallarda qeyd edilib. Hazırda mövcud olan palliativ qayğı xidmətləri, onlarış çeşidi, əhatəliliyi və keyfiyyəti ilə razı olmadığını bildirən respondentlərin 34%-i bunun palliativ yardım göstərən xüsusi müəssisələrin, 18%-i is ə mütəxəssislərin olmaması ilə əlaqələndirib, lakin 19%-i palliativ qayğıya ehtiyacı olan x əstələrin tibb müəssisələri (xəstəxanalar) tərəfindən qəbul edilməməsi ilə izah etmişdir. Ail ə üzvləri və qayğıgöstərənlərin iştirakı. Yuxarıda göstərildiyi kimi rəyi soruşulan əhali ağır, sağlamaz və ya ölümə yaxın olan xəstələrin qayğısında onların yaxınlarının, xüsusilə də ailə üzvlərinin iştirakının vacibliyini və əksər hallarda is ə qaçılmaz olduğunu bildirib. Belə ki, respondentlərin 45.3%-i əsasən xəstələrin ehtiyaclarına uyğun qayğı və qulluğun göstərilməsinə dair ailə üzvlərinin (xəstə və xəstənin yaxınlarının) müvafiq bilik v ə bacarıqlar barədə məlumata malik olmasının vacib olduğunu bildirmişdir. 64.6%-i is ə evdə ağır və ya ölüm ayağında olan xəstələrə qulluq üçün səriştəli (müvafiq bacarıqlara malik) köm əkçinin olmasının vacibliyini qeyd edib. Göründüyü kimi xəstələrin yaxınları "ölüm ayağında" olanlara yardım etmək üçün daha dərin məlumata, habelə müvafiq bacarıqlara malik olmağa və ya bu sah
ədə daha təcrübəli birinin olmasına üstünlük verirlər. Beləliklə, palliativ yardım zamanı 22
x əstənin yaxınları mühüm tərəfdaşa çevrilə bilərlər və xəstəyə göstərilən qayğının dayanıqlılığı t əmin olunar. Bu səbəbdən də xəstənin yaxınlarını (ailə üzvlərini) xəstəyə qulluqla bağlı müvafiq bilik v ə bacarıqlarla təchiz etmək olduqca vacibdir. Tibb işçilərinin də 46.7%-i məhz əhalinin, o cüml ədən ailə üzvlərinin palliativ yardım barədə məlumatlandırılmasının vacibliyini bildirib. Palliativ q ayğının göstərildiyi yer. Respondentl ərin fikrinə görə, palliativ yardımın çoxşaxəli və multidissiplinar komanda və xidm
ətlərdən ibarət olduğuna baxmayaraq, tibbi qayğı və xəstəyə qulluq onun əhəmiyyətli bir hiss
əsini təşkil edir. Bu səbəbdən də rəyi soruşulanların 35%-i palliativ xidmətlər üçün şəhər/rayon x əstəxanasında müvafiq şöbələrin yaradılması, 27%-i böyüklər üçün poliklinikalarda gündəlik palliativ xidm ət kabinetlərinin təşkilinin vacibliyini bildiriblər. Maraqlıdır ki, poliklinikalarda palliativ yardım kabinetlərinin yaradılması həm xəstələr üçün bu növ yardımın daha əlçatan və yaşayış yerinə yaxın olmaqla göstərilməsini təmin edəcək, həm də xüsusi səyyar briqadaların yaradılması ilə (26%) evdə də müxtəlif xidmətlərin göstərilməsinə imkan verəcəkdir. Tibb işçilərinin fikrincə (cəmi 53%) hazırda palliativ yardım xəstəxana və ya poliklinikalarda göst ərilir. Bununla yanaşı, tibb işçilərinin yalnız 45%-i bu növ xidmətlərin məhz şəhər/rayonun iri x əstəxanasında (27%) və ya böyüklər üçün poliklinikalarında (18%) təşkil edilməsinə tərəfdar çıxıb. Tibb işçilərinin 17%-i hesab edir ki, daha yaxşı palliativ xidmətlər gündəlik tibbi qayğı göstərən xüsusi kiçik tibb mü əssisələrində göstərilə bilər. Respondentlərin 38%-i xidmətlərin evdə göst
ərilməsinə və bu məqsədlə səyyar tibbi yardım briqadalarının cəlb edilməsinə üstünlük verib.
Ağrısızlaşdırma dünyada palliativ yardım çərçivəsində ən çox tələb olunan xidmətlərdən biridir. Palliativ yardıma ehtiyacı olanların böyük bir qismi müxtəlif zamanlarda ağrıdan əziyyət çəkir və analgetikl ərin, o cümlədən narkotik analgetiklərin istifadəsi tələb olunur. Buna baxmayaraq, sorğuda iştirak edən tibb işçilərinin yalnız 18%-i ağrısızlaşdırmanın mühüm məsələ olduğunu vurğulayıb. Ehitmal olunur ki, palliativ yardıma ehtiyacı olan xəstələrin əsasən evdə ailə üzvləri t ərəfindən qayğıya cəlb olunduğu, ağrı hallarında əsasən 103 TTY briqadalarının çağrıldığı s əbəbindən tibb işçilərinin böyük bir qismi xəstələrdə müşahidə edilən ağrı barədə məlumatsızdır. Dig ər tərəfdən tibb işçiləri arasında analgeziyanın düzgün aparılmasına dair bilik səviyyəsinin aşağı olması və opiat qrupu preparatların istifadəsinin yalnız “xüsusi hallarda” tələb olunduğuna dair düşüncələri palliativ yardıma ehtiyacı olan xəstələrdə ağrının düzgün dəyərləndirilməməsinə gətirib çıxarır. Tibb işçilərinin kəskin və xronik ağrının tənzimlənməsi, xüsusilə də həyatın sonunda müşahidə edilən ağrının aradan qaldırılmasında bilik və təcrübəsi bu tədqiqatın bir başa predmeti olmasa da, fokus qrup müzakir ələrindən belə qənaətə gəlinib ki, bu sahədə ciddi boşluqlar vardır. Opiat qrupuna aid preparatların təyin edilməsi ilə bağlı tibb işçiləri çox tərəddüd keçirirlər və bu h əm opiatların dövriyyəsinə ciddi nəzarətin olması, həm də bir çox hallarda əsassız olaraq həmin preparatların artıq dozalanması və/və ya aludəçiliyin tez inkişaf etməsi fikirləri ilə bağlıdır. Bu s əbəbdən də hazırda narkotik analgetiklərin əsasən yalnız onkoloji xəstələrə təyin edilməsi (53%), tib b işçilərinin 35%-i isə bu preparatların yalnız məhdud qaydada verildyi fikri bildirilib.
Müvafiq s ənədlərin və hesabatların təhlili palliativ qayğının göstərilməsi ilə bağlı Azərbaycanda mövcud olan aşağıdakı problemlərin həlli üzrə müvafiq konsepsiya, model və digər normativ s ənədlərin işlənib hazırlanması və müvafiq tədbirlərin görülməsini göstərdi: 1.
Palliativ qayğı və hospis xidmətlərinin yaradılması və inkişaf etdirilməsi həm “Azərbaycan Respublikasında qeyri-infeksion xəstəliklərlə mübarizəyə dair 2015-2020-ci illər üçün Strategiya” v ə həm də“Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin 2014-2020-ci illər üzrə Strateji Planı”nda qeyd edilsə də, bir başa palliativ xidmətlərin qurulması üçün tədbirlər planı və ya milli konsepsiya v ə model, yaxud xüsusi dövlət proqramı mövcud deyil. 2.
ərbaycanda palliativ qayğı və hospisin çox dar çərçivədə başa düşülməsi problemi var. Lakin, hazırda palliativ qayğı və hospis xidmətləri tək onkoloji xəstələrə deyil, terminal xəstəliyi olan v ə ya ölümə yaxın olan xəstələrə (Alzeymer demensiyası, İİV/QİÇS, qaraciyər və ürək 23 Yüklə 0,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|