Az ərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ az ərbaycan diLLƏr universiteti Kİfayət ağayeva abş-da gender
Yüklə 2,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ABŞ-da gender m əsələləri 205
- Ki̇fayət Ağayeva 206
- Gender neytral dil uğrunda
- ABŞ-da gender m əsələləri 207
ABŞ-da gender m əsələləri 205 bilər “heç də bütün kişilərin hamısı hörmət sahibi deyildilər”. Əslində, ismarıc heç bir kişinin yalnız kişi olduğuna görə hör- mət sahibi ola bilməməsidir, çünki o, bu hörməti öz davranışı ilə qazanmalıdır (“Doing It Wrong: Gender Roles and the Message of Inadequacy in Women’s Magazines”, 2016). Digər jurnallar da qadının gender normalarına (ev təmizləmə, uşaqlara qayğı, tikiş tikmə, toxuma və sairə) diqqət yönəldir. Bugünkü jurnallar əsas diqqəti qadın quruluşunun üzərinə qoyur. Bəzi keyfiyyətlərin hər iki genderə aid olması barədə yazırlar, məsələn, KİV-də hər iki genderin seksual obyekt kimi, dəb, gözəllik üçün istifadə olun- ması, məsələləri müzakirə olunur. Məsələn, Viktoriya Sekret mo- dellərin bədən quruluşlarına hədəfləndiyi mövzular da bu gün çox aktualdır. “2011-ci ildə Amerika Tibb Assosiasiyası (ATA) model- lərin təsvirinin dəyişilməsini mühakimə edir”. ATA-ya görə, “hər hansı bir bədən təsvirin dəyişik, qeyri-real şəkildə təqdim etmək, uşaq və yeniyetmələrdə qeyri-adi gözləntilər əmələ gətirə bilər” (DeFrancisco, Victoria Pruin; Palczewski, Catherine Helen, 2014: 237). Viktoriya Sekretin reklam etdiyi modellər ağdərili olmayan etnik qrup qadınları idi və çox vaxt onların geyimləri “cəngəl- liklər geyimi” kimi təqdim olunur və bu da irqçi və təhqiramiz təsir bağışlayır. Onların üzləri icmalardakılar kimi bəzədilir və rənglənir (Edwards, Jim, 2010). Modellərin üzünün gizlədilməsi Viktoriya Sekretin qanunsuz reklam etməsi kimi anlaşılmalıdır, çünki bu şəkillər həmin modeli insanlıqdan çıxarır və onu bir ob- yekt kimi təqdim edir. Reklamlardakı qadın modellərin bədənləri çox vaxt kişi baxışı ilə təqdim olunur, yəni kişilər onlara uzaqdan razılıqla baxır və model bu şəkildə təqdim olunur. Bu modelin hər bir hərəkəti, geyimi, duruşu seksual olmalıdır ki, kişilər razı qal- sın, çünki əsas pul xərcləyən onlardır. Məsələn, belə bir reklam carxi təqdim olunur, qadın yeni geyim geyinib güzgünün qarşısın- da durur və uzaqdan bir kişi heyranlıqla onu seyr edir. Bu baxışın hədəfi olan qadın özünü pis hiss edir və bu baxış kişi haqqında da neqativ fikir formalaşdırır. Belə çixir ki, kişilər nəfslərinə sahib Ki̇fayət Ağayeva 206 çıxa bilmirlər, qadınlara insan kimi baxa bilmirlər, onlar kişilər üçün obyektdirlər və bu da stereotipləşməyə səbəb olur. Bununla da, qadın insandan daha çox seksual obyekt kimi təqdim olunur. Belə reklamlar qadınlara nə qədər ziyan vurursa, elə kişilərə də o qədər zərər verir. Reklamlarda təkcə qadınlar seksual obyekt kimi istifadə olunmurlar, reklamda elə kişilərdən də bu məqsəd üçün istifadə olunur. Bəzən həm kişi, həm də qadının bütün bə- dəni deyil, bədən üzvü reklam üçün istifadə olunur. Bu da onları insan olmaqdan kənarlaşdırır və onların bir obyekt kimi istifadə olunması üçün şərait yaradır. Bu təkcə reklamlarda deyil, film- lərdə, musiqi kliplərində, video oyunlarında və kitablarda da bu şəkildə təqdim olunur və bununla da, müasir kişiliyin sosial kons- truksiyası təlqin edilir. Bəzən hər hansı bir əşyanın satışı üçün qa- dınlardan xoş olmayan bir şəkildə istifadə edirlər. Kişilərə qadın- ların xoşuna gəlmək üçün onlara nəyi hədiyyə etməyi məsləhət görürlər. Hətta qadınlara xoş gəlmək üçün yataqda necə olmağı, hansı idmanla məşğul olmağı, hansı içkini içməyi, hansı avtomo- bili idarə etməyi də məsləhət verən reklamlar olur. Gender neytral dil uğrunda. Siz KİV-in təqdim etdiyi ciddi xəbərlərin arasında qadınla bağlı ciddi məsələlərin müzakirəsinə tez-tezmi rast gəlirsiniz? Əlbəttə, yox. Belə təqdimatlar qadın və kişilərin davranışına və onların özləri haqqındakı təsəvvürlərinə çox neqativ təsir edir. Bir məsələni daha əminliklə qeyd edə bilə- rik ki, əgər KİV qadın və kişiləri ənənəvi rollarda təqdim etmə üsulundan imtina edə bilsəydi, o zaman bu mövcud gender ste- reotiplərini dəf etməkdə əvəzolunmaz, müstəsna rol oynayardı. Əgər KİV qadını, siyasətdə sözünü deyə bilən, dövlət səviyyə- sində qərarların qəbulunda sanballı çəkisi ola bilən, ən azı reklam agenti işində qabiliyyəti ola bilən kimi təqdim etsəydi, bəlkə də, sözügedən məsələlərdə pozitiv nəticələr əldə edilərdi. KİV hər hansı bir məsələnin təqdimatında bir gender üçün vəkil (kişi), di- gər gender üçün aponent (qadın) qismində çıxış etməməlidir. Ən yaxşı halda, seksist məzmunlu reklamların təqdim etdiyi məhsul- ların alışına boykot edilməlidir. ABŞ-da gender m əsələləri 207 Feminist linqvistikanın nümayəndələri öz fəaliyyətlərində həm seksist söz və anlayışların gender neytral terminlərlə əvəz olunmasına, həm də qadınlığın və qadının dildəki pozitiv imi- cinin qaytarılmasına nisbətən nail olublar. Feminist linqvistika problematikası ilə məşğul olan tədqiqatçılar belə nəticəyə gəlib- lər ki, dildə islahat qadınların linqvistik hüquqları uğrunda müba- rizə meydanı olmalıdır. Bəzi feministlərin fikrincə, ümumiyyətlə, cəmiyyətin androsentrikliyinin azalması və bunun dilə təsiri sə- bəbindən dildə yeniliklər baş verib. Bu istiqamət, dil və genderin onda əks olunması problemini (leksik, sintaksis, cins kateqoriya- sı), kişi və qadınların nitq davranışını öyrənir. İngilis dilli ölkələrdə dildəki seksizmdən qaçmaq üçün dildə müəyyən qədər dəyişikliklər edilmişdir. Məsələn, peşə adlarında- kı seksizmdən qaçmaq üçün neytral əvəzedici sözlərdən istifadə olunur. She/he-they; Shairman – coordinator, moderator; Businessman-businesswoman – businessperson; Mailman – mail-carrier; Policeman-policewoman – police officer; Cavemen – cave dwellers, prehistoric people və s. Ailə vəziyyəti ilə əlaqəli qadınlara olan fərqli mü ra ciət lərə baxmayaraq, “Mr.” subay və ya evli olub-olma ma sından ası lı ol- mayaraq bütün kişilərə şamil olunan müraciət for ma sıdır. So- yadın qarşısında istifadə olunan “Mrs.” – ərli qadın, “Miss.” – ərə getməmiş qadın anlamına gəlir. Son dövrlərdə istifadə edilən “Ms.” – xanımın ərdə olub-olmamasını əks etdirməyən müraciət formasına rast gəlinir. Lakin bu müraciət forması o qədər də geniş yayılmadı. Fransa höküməti bu yaxınlarda “madumazel” sözünü qadınlara qarşı diskriminasiya elementi daşıdığına görə rəsmi müraciətlərdən çıxarmaq haqqında sərəncam verdi. Yuxarıda qeyd edildiyi kimi kişi-qadın üçün istifadə olunan üçüncü şəxsin təkini (he or she) əvəz etmək üçün hər ikisinin əvə- Yüklə 2,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|