Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- MADDĠ VƏ SOS ĠAL VƏZĠYYƏT ĠĢ Ģəraiti.
- Zəhmə tkeĢlərin sosial-məiĢət vəzi yyə ti.
270
§ 3. MADDĠ VƏ SOS ĠAL VƏZĠYYƏT
Azərbaycan zəhmətkeĢlərin in maddi-rifah halına müsbət təsir etdi. Fəhlələ rin maddi və mədəni yaĢayıĢ Ģəraitinin yaxĢılaĢdırılması üçün tədbirlər görülürdü. SağlamlaĢdırma problemlərinə, əmək rejimin in təkmilləĢ məsinə, texn iki təhlükəsizlik və istehsalat sanitariyas ının möhkəmləndirilməsinə diqqət yetirilirdi. Ancaq iĢ Ģəraitinin problemləri maddi cəhətdən kifayət qədər təmin edilməd iyi üçün ləng həll ed ilird i. Hələ birinci beĢillik dövründə baĢlanan qısa - 7 saatlıq iĢ gününə və fasiləsiz istehsalat həftəsinə keçilməsi prosesi ikinci beĢillikdə davam etdirilərək baĢa çatdırıld ı. Müəssisələrin çoxu altıgünlük iĢ həftəsinə keçdi, fasiləsiz iĢləyən müəssisələrə isə beĢgünlük iĢ həftəsi tətbiq olundu. Bunun nəticəsində fəhlə və qulluqçuların asudə vaxtları xeyli ço xald ı, onların ö z ixtisasını artırmaları və ya yeni peĢəyə yiyələnmələri üçün imkanlar yarandı. Lakin bir ço x müəssisə rəhbərləri fəhlələri əlavə vaxtda iĢlətməyə, bu və ya digər tədbirlərə cəlb etməyə meyil göstərirdilər. A zərbaycan Həmkarlar Ġttifaqın ın 1934-cü ilin birinci rübündə apardığı seçmə yoxlamalar nəticəsində Azərneft müəssisələrində, o cü mlədən Orconikid ze (Suraxan ı) rayonunda dörd min fəhlənin əlavə iĢ gününə cəlb olunması, Paris Ko mmunası adına gəmi tə miri zavodu fəhlələrinin aprel ayının bütün istirahət günlərində kütləvi surətdə iĢ vaxtından əlavə iĢə cəlb edilmələri aĢkarlandı 76 . Ġstehsalatda iĢ Ģəraitinin yaxĢılaĢdırılması və fəh lələrin hüquqlarının qorunmasında fabrik-zavod yerli ko mitələ rin in ə mə k mühafizə ko missiyaları mühü m rol oynadı. ÜĠHĠ Mġ-n in sentyabr (1937-ci il) plenu munda bu ko missiyalar üçün qəbul etdiyi "Əsasnamə" onlara geniĢ səlahiyyətlər verdi 77 . Belə ki, ko missiyalar müəssisədə texniki təhlükəsizlik və əməy in mühafizəsi tədbirlərində iĢtirak edir, bu məqsədə ayrılan vəsaitin xərclən məsini yo xlayır, müəssisələrdə əmək qanunlarına əməl olun masına nəzarət edir, fəhlələrin xüsusi iĢ paltarları, qoruyucu vasitələrlə təmin olunmasına və iĢ yerində sanitariya-gig iyena tələblərinə əməl edilməsinə nail olur, istehsalat xəsarəti və peĢə xəstəliklərinin səbəblərin i öyrənir və onların qarĢısını almaq üçün tədbirlər görür, fəhlələrə texn iki təhlükəsizlik qaydaların ın öyrənilməsinə və təlimatlandırılmasına nəzarət edirdi.
271
Azərbaycan sənaye müəssisələrində texniki təhlükəsizlik Ģəraitinin yaradılmasında Qafqaz Neft-Mədən ĠĢçiləri Həmkarlar Ġttifaq ının fəaliyyəti daha səmərəli olmuĢdu. 1937-ci ilin martında neft mədənlərində aparılan kütləvi yoxla ma və görülən tədbirlə r nəticəsində 1937-c i ilin birinci rübündə Bakı neft sənayesi müəssisələrində 1936-cı ilin birinci rübünə nisbətən istehsalat xəsarəti 8,3 fa iz, ikinc i rübündə isə 13,7 faiz, mə iĢət xəsarəti isə müvafiq o laraq 46,3 və 41,6 fa iz a zalmıĢdı 78 .
təhlükəsizlik texn ikasına nail olmağ ın ən vacib Ģərti yeni texnikaya yiyələn mək idi. Odur ki, Bakı neftçiləri bu dövrdə yeni texnologiyaya yiyələn mək üçün ciddi səy göstərirdilər. 1935-ci il ərzində respublikada neft sənayesində, qazıma və istismar sahəsində çalıĢan fəhlələrin 17,3 faizi dövlət texnika imtahanlarda "əla", 31,6 faizi "yaxĢı" 43,9 faizi "kafi", yaln ız 7,2 faizi "qeyri-kafi" qiy mət almıĢdı
79 . 1936-1937-c i illə rdə Azə rbaycan neft sənayesi fəhlə lərinin ə ksəriyyəti müəssisələrdə təĢkil olunan texniki təhsil dərnəklərində kurs keçib dövlət texnika imtahanları verərək, mədəni-texn iki səviyyələrini artırmaq imkanı əldə etmiĢdilər. Bu isə son nəticədə yeni texnikaya yiyələn məklə əmək məhsuldarlığın ı artırmağa zəmin yaratdı. Zəhmə tkeĢlərin sosial-məiĢət vəzi yyə ti. Ġkinci beĢillikdə Azə rbaycan zəh mətkeĢlərinin sosial-məiĢət səviyyəsi öz əksin i onların ictimai istehsaldakı rol və mövqelərindən, məĢğuliyyət dairəsinin geniĢləndirilməsindən, milli gəlirlərdən onlara çatan payın artırılmasından asılı o laraq, əmək haqqının, mədəni-maarif, tibbi xid mətlərin artırılmas ında, ictimai təminat və mənzil Ģəraitinin yaxĢılaĢmasında tapırd ı. BeĢillikdə zəh mətkeĢlərin maddi rifahın ı səciyyələndirən mühü m göstəricilərdən biri məĢğuliyyət dairəsinin geniĢlənməsi id i. Bu, xalq təsərrüfatının bütün sahələrində yeni iĢ yerlərinin açılması sayəsində həyata keçirilmiĢ, fəh lə və qulluqçuların sayı 1937-ci ildə 1933-cü ildəki 352,1 mindən 407,7 minədək art mıĢ 80 , yəni əlli mindən çox adam dövlət idarə və müəssisələrində iĢlə təmin olunmuĢdu. Bununla əlaqədar qeyd etmək vacibdir ki, o dövrdə Azərbaycanda xalq təsərrüfatı fəhlə və qulluqçularının bu say artımı əsasən qeyri-azərbaycanlıların və gəlmələrin hesabına idi. Odur ki, ənənəvi olaraq fəhlə və qulluqçuların tərkibində azərbaycanlıların nisbi sayı 1926-cı ildəki 36,7 faizdən 1933-cü ildə 34,8 faizə, 1939-cu ildə isə 27,9 faizə en miĢdi 81 . Əhalinin mütləq əksəriyyətini təĢkil edən azərbaycanlıların məĢğuliyyət dairəsinin hakim Mərkəzin siyasəti nəticəsində əhəmiyyətli dərəcədə darald ılıb aĢağı salınması bütün xalqın sosial-məiĢət vəziyyətinə öz mənfi təsirini göstərməyə bilməzdi. Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|