Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sülh və müdafiə tədbirləri.
357
kö mək edir, qanunlara riayət olunmasın ı və vətəndaĢların hüquqlarının müdafiəsini təmin edir" 69 . Yeni Konstitusiyanın qəbul olunması ilə Sovetlər bəzi dəyiĢikliklə rə məruz qaldı. Onlar əsil sinfi təĢkilatdan ümu mxalq təĢkilatına çevrildi və "zəhmətkeĢ deputatları soveti" adlanmağa baĢladı, əvvəllər isə "fəhlə, kəndli, qızıl əsgər və matros deputatları soveti" adlanırd ı. Yeni Konstitusiya seçki hüququnda olan məhdudiyyətləri, o cü mlədən səs hüququ məsələləri ilə məĢğul olan yerli ko missiyaları ləğv edərək, ü mu mi, bərabər və gizli səsvermə hüququnu təsbit etdi. Sovetlərin təĢkilati quruluĢu sadələĢdirild i. Rayon qurultayları əvəzin ə rayon sovetinin sessiyaları çağırılırdı. Sovetlərin bölmələri daimi ko missiyalar adlandırıldı və onlar bütün kənd sovetlərində təĢkil olundu. Sovetlər bölmələrə münasibətdə inzibati hüquqa malik id ilər, lakin bu, ko missiyalara aid ed ilmədi 70 . Yeni Konstitusiya qəbul edildikdən sonra Sovetlərin deputat q rupları ləğv olundu. Bu səhv addım id i. Onlar Sovetlərdə mütəĢ əkkil strukturlardan biri idi və sovetlərlə kütlələr arasında əlaqələrin yaxĢılaĢ ması və inkiĢafında böyük rol oynayırdı. Deputat qruplarının saxlan ması Sovetlərin fəaliyyəti üçün əhəmiyyətli olardı. Yeni konstitusiya Sovetlərin hüquq və qanunvericilik vəzifələrin i, təsərrüfat quruculuğuna rəhbərliyin i müəyyən dərəcədə daraldırd ı. Ġnzibati-amirlik rejimi, bütün hakimiyyətin rəsmi məmurların əlində cəmləĢməsi Ģəraitində Sovetlərin hüquqları getdikcə məhdudlaĢdırılır, əslində partiya orqanları tərəfındən
mənimsənilirdi. Sovetlərə yaln ız sosial məiĢət problemləri ilə məĢğul olmaq qalırd ı. Konstitusiyanın bəzi maddələri - söz, mətbuat yığıncaqlar, iclaslar, küçə mitinqləri, nü mayiĢlər və s. barədə maddələr deklarat iv xa rakter daĢıyırd ı. Rəs mi ideologiyadan fərqli fikirləĢən vətəndaĢlar təqib edilir, mətbuatda hakim siyasi ideologiya nəzarəti gücləndirilir, dindarlar da, hətta dini inamları olan ko msomo lçu və kommunistlər də təqiblərə məru z qalırd ılar. 1937-c i il sentyabrın 17-də Na xçıvan MSSR X Fövqəladə Sovetlər qurultayı respublikanın yeni Konstitusiyasını təsdiq etdi 71 .
SSR Ali Sovetinə seçkilər haqqında Əsasnamə"ni 72
eyni za manda Na xç ıvan MSSR MĠK-in XI sessiyası "Naxçıvan MSSR-in Ali Sovetində seçkilər haqqında Əsasnamə"ni təsdiq etdilər 73 . Seçkilər haqqında Əsasnaməyə uyğun olaraq, Azərbaycan SSR-in Ali Sovetinə seçkilər üçün 310 seçki dairəsi 74 , Naxçıvan MSSR Ali Sovetinə seçkilər üzrə 66 seçki dairəsi təĢkil olundu 75 . Respublikanın partiya, sovet və ictimai təĢkilatların ın həyata keçird iyi kütləvi-siyasi iĢi, ənənə üzrə hər Ģeydən əvvəl zəh mətkeĢlərin əmək və siyasi 358
fəallığ ını qaldırmaq, dövlət planların ı yerinə yetirmək, sosialist vətəni üçün min tonlarla neft, pambıq və baĢqa mühüm mallar verməyə həvəsləndirmək Ģüarları ilə baĢlandı. Ġnzibati-totalitar sistem Ģəraitində seçicilərin hüquqları həqiqətdə tam ödənilmirdi. Seçicilər öz namizədlərin i irəli sürmək imkan ından əslində məhru m idilər. Bu hüquq Kommunist partiyasının ixtiyarında idi, o özünün "əvəzsiz" namizədlərini irəli sürür, seçicilər isə formal o laraq onlara səs verirdilər. Yeni Konstitusiya ilə seçki sistemində dəyiĢikliklər edild ikdən sonra, 1938-c i il iyunun 24-də, Azə rbaycan SSR A li Sovetinə seçkilər keç irild i. Qeydə alın mıĢ 1575389 seçicidən 1562790-n ı, yəni onların 99,2 faizi seçkilərdə iĢtirak etdi
76 . Bu seçkilərdə Azərbaycan Respublikasının A li Sovetinə 310 deputat seçildi; onlardan 107 nəfə r (34,53 fa iz) fəhlə, 88 nəfə r (28,9 faiz) kəndli, 115 nəfər (37,9 faiz) qulluqçu və ziyalı nü mayəndələri, 82 nəfər (26,4 faiz) partiya üzvü olmayanlar 77 , 72 nəfər qadın, onlardan 52 nəfər azərbaycanlı id i 78 . Deputatlar sırasına 206 a zərbaycanlı, 38 ermən i, 36 rus, 8 ukraynalı, 7 yəhudi, 7 ləzgi, 3 gürcü, bir kü rd, bir udin, b ir saxu r, b ir avar daxil id ilər 79 . Naxçıvan MSSR A li Sovetinə siyahıya alın mıĢ 62263 seçicidən s əs vermədə 62212 nəfə r, yəni seçicilərin 99,9 fa izi iĢtira k et miĢdi 80 . Seçkilər nəticəsində Naxçıvan MSSR-in Ali Sovetin in tərkibinə 66 deputat seçildi. Onlardan 14-ü fəh lə (21,2 faiz), 41-i kəndli (62,1 fa iz), 11-i qulluqçu və ziyalıların nü mayəndələri (16,7 faiz), 22 nəfər partiya ü zvü olmayanlar (33,3 faiz)
81 , qadınlar (17 faiz) idilər 82 . Deputatların sırasına 54 azərbaycanlı, 8 ermən i, 2 rus, 2 nəfər isə baĢqa millətlə rin nü mayəndələri idilər 83 . 1938-c i il iyulun 14-də birinci çağırıĢ Azərbaycan SSR A li Sovetinin 1 sessiyası açıldı 84 . Sessiyada Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Rəyasət Heyəti, Rəyasət Heyətinin sədri isə M.B.Qasımov seçildi. Sessiyada Respublika hökuməti H.Rəh manovun baĢçılığı altında Xalq Ko missarları ġurası yaradıldı 85 .
sessiyası keçirild i. Burada 9 deputatdan ibarət Ali Soveti Rəyasət Heyəti, Ali Sovetin Rəyasət Heyətinin sədri isə R.Q.Rəh imov seçildi 86 . Naxçıvan MSSR Ali Sovetinin tərkib inə mü xtə lif millətlə rdən olan istehsal qabaqcılları, elm, mədəniyyət xad imləri seçild ilər. Sülh və müdafiə tədbirləri. Dinc yaradıcı əmək mü rəkkəb beynəlxalq Ģəraitdə, hərbi təhlükən in getdikcə gücləndiy i bir dövrdə davam ed ird i. Ġmperialist dövlətləri arasında münasibətlər kəs kinləĢir, dünyada bir-birinə qarĢı duran ittifaqlar yaradılır və onların hər biri yeni xammal mənbəyi və satıĢ bazarı ələ keçirməyə, ö z təsir dairə lərini geniĢləndirməyə, əraziləri ö z hakimiyyəti
Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|