Azerbaijan focus
Yüklə 1,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ATƏT-in Minsk qrupunun (ABŞ, Fransa və Rusiyanın), o cümlədən ATƏT-in fəaliyyətini heç kim ləğv etməyib, lakin onların son onillik
YANVAR-MART, 2010 115 düşünmək labüddür. dəymiş ziyan haqqında məsələ vacibdir, lakin işğal edilmiş ərazilərin tezliklə və qeyd-şərtsiz azad edilməsi, digər ərazilərin zəbt edilməsi məqsədilə törədilmiş təcavüzkar əməliyyatlara və onların qarşısının alınmasına görə məsuliyyət on- dan da vacibdir. Bununla əlaqədar silahlı münaqişə tərəflərinin bu cür əməliyyatlarda iştirak etmiş şəxslərin təqib edilməyəcəyi barədə rəsmi açıqlama vermələri faydalı olardı. Bu halda yalnız hərbi cinayətlər törətmiş şəxslər istisna hesab edilə bilər. təzminatdan im- tina, insanlığa qarşı cinayət törətməmiş separatçı hərəkatın və silahlı qarşıdurmanın təşkilatçıları və iştirakçılarının təqib edilməməsi ilə bağlı bəyanatlara paralel olaraq, hesab edirik ki, münaqişə tərəfləri üçün xalq diplomatiyasını təşviq etmək və onu tədricən həyata keçirmək faydalı olardı. Hazırda bir tərəfdən azərbaycan əhalisi ilə digər tərəfdən dağlıq qarabağ və ermənistan erməniləri arasında təmaslar çox nadir hallarda olur və bu cür görüşlər çox zaman xaricdə baş tutur. Bu məqalənin müəllifi almaniyada (avropa akademiyasında, “təmaslar” ictimai təşkilatında, Konrad adenauer adına Fondda və s.) alimlər və incəsənət adamları arasında bu cür görüşlərdə iştirak edib. Həmin görüşlərdən çıxarılmış əsas qənaət aşağıdakı kimidir: münaqişənin bütün tərəfləri yenə qan tökülməsini istəmir. ümumən məlumdur ki, xalq diplomatiyası (mədəniyyət, incəsənət və elm xadimlərinin, qeyri-siyasi təşkilatların, həmkarlar ittifaqlarının, maraqlı dairələrin nümayəndələrinin görüşləri) münaqişənin dinc yolla həlli üçün zəruri ilkin şərtdir. Hazırda isə elə bir təəssürat yaranır ki, münaqişə tərəflərinin elitası sülh və ədalət yolunda, beynəlxalq hüququn ümumi qaydada tanınmış müddəalarının həyata keçirilməsi istiqamətində bu cür təmasların potensialını lazımınca qiymətləndirmir. münaqişənin hazırkı beynəlxalq hüquq əsasında dinc yolla həllində rusiya, türkiyə və İran mühüm rol oynaya bilər. Onların xoş iradəsi olmadan Cənubi qafqazda sülh və sabitlik mümkün deyil. türkiyə tərəfindən irəli sürülmüş “qafqazda sabitlik və əməkdaşlıq Platforması”, o cümlədən onun ermənistanla nor- mal diplomatik münasibətləri qurmaqda səyləri bu istiqamətdə irəliləyişə təkan verə bilər. eyni sözləri azərbaycan Prezidenti İlham əliyevin və ermənistan Prezidenti serj sarkisyanın qəbul etdiyi, türkiyə Pre-zidenti abdulla Gül tərəfindən isə müsbət 116 YANVAR-MART, 2010 AZERBAIJAN FOCUS qiymətləndirilmiş (2 oktyabr 2008-ci il tarixli) moskva Bəyannaməsinə də aid etmək olar. qeyri-müəyyən vəziyyət, azərbaycan ilə ermənistan arasında “nə hərb, nə sülh” sta- tusu bütün regionun, xüsusən də bir çox beynəlxalq iqtisadi layihələrdən təcrid olunmuş ermənistanın iqtisadi inkişafını ləngidir. Bu vəziyyət iqtisadi baxımdan nə tehranın, nə moskvanın, nə də ankaranın xeyrinədir. münaqişənin sülh yolu ilə ədalətli həllinə İranın şərait yaratmaq arzusunu da qiymətləndirməmək ol- maz, xüsusən də nəzərə alsaq ki, tehran ilə Bakı arasında keçmiş münasibətlər heç də hər zaman ürəkaçan olmamışdır. atət-in minsk qrupunun (aBŞ, Fransa və rusiyanın), o cümlədən atət-in fəaliyyətini heç kim ləğv etməyib, lakin onların son onillik ərzində göstərdiyi səylər münaqişənin beynəlxalq hüquq əsasında sülh yolu ilə həlli istiqamətində heç bir tutarlı nəticə verməmişdir. Həmin fəaliyyətin yeganə nəticəsi azərbaycan ərazilərinin mövcud işğalının saxlanılması və yüz minlərlə insanın öz doğma torpaqlarından qovulmasıdır. İşğala məruz qalmış ölkəni bu cür vəziyyət qane edə bilərmi? ritorik sualdır. Hətta həmin danılmaz faktın, yəni bu münaqişədə ermənistanın işğalçı olmasının Bmt tərəfindən tanınması üçün on ildən çox vaxt tələb olundu. 2008-ci il noyabrın 2-də moskva yaxınlığında yerləşən mayndorf qəsrində keçirilmiş görüş zamanı prezidentlər əliyev və sarkisyan minsk qrupunun madrid təkliflərinin on prinsipini müzakirə etdilər. Onlardan ən vacibləri – dağlıq qarabağda referendumun keçirilməsi və dağlıq qarabağın ətrafında ermənistan tərəfindən işğal olunmuş yeddi azərbaycan rayonunun azad edilməsi idi. lakin aydındır ki, həmin referendumda hətta qarabağdan qovulmuş azərbaycanlılar iştirak edərsə, hazırkı şəraitdə onun nəticələri azərbaycan üçün mənfi olacaqdır. İşğal edilmiş torpaqların azad olunmasına gəldikdə isə ermənistan tərəfindən bu istiqamətdə heç bir tutarlı addım atılmayıb. əksinə, ərazilərə insanlar köçürülür, sərvətlər tükədilir, azərbaycan mədəniyyətinə aid tarixi abidələr dəyişdirilir, məhv edilir və ya tamamilə yer üzündən silinir. Peykdən çəkilmiş ATƏT-in Minsk qrupunun (ABŞ, Fransa və Rusiyanın), o cümlədən ATƏT-in fəaliyyətini heç kim ləğv etməyib, lakin onların son onillik ərzində göstərdiyi səylər münaqişənin beynəlxalq hüquq əsasında sülh yolu ilə həlli istiqamətində heç bir tutarlı nəticə verməmişdir. YANVAR-MART, 2010 117 şəkillər bunu tam aydınlığı ilə sübut edir. Bir çoxları güzəştləri biabırçı addım hesab edir, lakin bu, insanın daxilində, onun ağıllı düşüncəsində və müdrikliyində var. Hesab etmək düzgün olmazdır ki, öz maraqları naminə mübarizə hər hansı güzəştləri və ya rəqibin maraqlarını istisna edir. Güzəştlər həyatımızın, xüsusən də siyasi həyatımızın bir hissəsidir. Bu, daha çox beynəlxalq siyasətə aid- dir, çünki o, güzəştsiz sadəcə mümkün deyil. lakin elə vaxtlar və şəraitlər olur ki, güzəştlər potensialı da tükənir. İstər-istəməz belə bir qənaətə gəlmək olar ki, vasitəçiliyin əvvəlki üsulları və keçmiş vasitəçilər məsələni həll etməyə qadir deyil və buna görə də onlar ən azı ya dəyişdirilməli, ya da bu sıraya əlavə ölkələr (məsələn, türkiyə və İranla) daxil edilməlidir. Onların fəaliyyət üsullarına isə gözəçarpacaq dərəcədə düzəlişlər edilməlidir. Bu düzəlişlər ona görə edilməlidir ki, bu cür məlum klişe – “qərbpərəst – ruspərəst” azərbaycana uyğun gəlmir. 1 azərbaycan dünyanın bir çox mühüm paytaxt şəhərlərində “özününkü” he- sab edilir. O, qərbyönümlü Guam-da iştirak edir və moskva ilə qarşılıqlı anlaşmada olarkən, rusiya ilə strateji tərəfdaşlığını qeyd edir. Kifayət dərəcədə müstəqil xarici və daxili siyasətinə bax- mayaraq, azərbaycan aBŞ-ın “qeyri-demokratik” dövlətlərinin qara siyahısına düşməyib. avropa İttifaqının bəzi strukturlarından azərbaycandakı siyasi proses tənqid olunur, lakin respubli- ka avropanın yeni qonşuluq siyasəti və digər proqramlarına daxil edilib. Gözlərimiz qarşısında Bakı ilə astana avrasiyanın elə bir nöqtələrinə çevrilirlər ki, orada aBŞ, avropa İttifaqı və moskvanın mövqeləri bir-birinə ən yüksək dərəcədə yaxındır. Prezident İlham əliyevin həyata keçirdiyi cəmiyyətin birliyi və dövlətin gücünün artırılması siyasəti işğal olunmuş ərazilərin azad edilməsi, azərbaycan üçün dövlətin ərazi bütövlüyünün bərpası və separatçılığın aradan qaldırılması məsələsini ermənistan və beynəlxalq ictimaiyyət qarşısında daha qətiyyətli formada qoymaq imkanını yaradır. avropa İttifaqının enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsində azərbaycanın artan rolu həmin təşkilata get-gedə daha çox “təzyiq göstərəcək” ki, bu təşkilat ermənistan ilə azərbaycan arasında münaqişənin beynəlxalq hüquq əsasında dinc yolla həllinə daha çox 1. s.markedonov. “məsələnin qiyməti”, “Kommersant” qəzeti, n187 (4004), 15 oktyabr 2008-ci il. Yüklə 1,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|