Azərbaycan Aİ-nin Şərq Tərəfdaşlığı ölkələrində Enerji subsidiyaları İnventarı Az
Yüklə 5,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cəmi 2.4 2.8 1.5 M ənbə: (BEA, 2015d) əsasında hazırlanmışdır.
23
6. c əmi 1.5 milyard ABŞ dolları olan bu hesablamaları təqdim edir. 2013-cü il ilə müqayisədə 2014-cü ildə subsidiyaların dəyərində nəzərəçarpan dərəcədə azalma BEA-nın öz hesablamalarında meyar olaraq istifad ə etdiyi dünya enerji qiymətlərinin kəskin düşməsi ilə əlaqədardır. 1.5 milyard ABŞ dolları h əcmindəki istehlakçı subsidiyaları Azərbaycanın 2014-cü il ÜDM-nun 2%-ni təşkil etmişdir. BEA hesablamaları müəlliflər tərəfindən aşağıda nəticələrin trianqulyasiyası üçün istifadə olunmuşdur.
Neft
0.9 1.1
0.3 Elektrik 0.6 0.7
0.5 Qaz
0.9 1.0
0.7 Kömür
- - - Cəmi 2.4 2.8 1.5 M ənbə: (BEA, 2015d) əsasında hazırlanmışdır. Mü əlliflərin tədqiqat işi yerli qiymət əmələgəlmə prosesini dərk etmək üçün Azərbaycan Tarif Şurasından əldə edilmiş tarif verilənlərinə, Azərbaycanın HPBS rejimi haqqında məlumat üçün BP-nin Xəzər əməliyyatlarının hesabatlarına və enerji vergiləri haqqında beynəlxalq hüquqi və mühasibat şirkətlərinə, h əmçinin Azərbaycanın enerji sektoru haqqında ümumi məlumat üçün mətbuat hesabatlarına və sənaye t əqdimatlarına əsaslanır. İstinad edilən mənbələr tədqiqat boyu qeyd edilir. C ədvəl 7-də müxtəlif subsidiya sxemlərinin hüquqi bazasına dair əsas nəticələr və İƏİT tərəfindən istifadə olunan subsidiya kateqoriyaları üzrə məlumat əlçatanlığını əhatə olunur (OECD, 2013). Bu hissə tədqiqat işinin qalan hissəsi üçün başlama nöqtəsidir. C ədvəl 7. Subsidiya İcmalı Enerji subsidiyaları İlkin nəticələr Fondların birbaşa transferləri və maliyy ə öhdəlikləri • Azərbaycanda subsidiyalar qismində müzakirə olunur (öhdəliklər istisna olmaqla) •
irih
əcmli olmuşdur •
İtirilmiş vergi gəlirləri •
t əhlükəsizliyi üçün ötürülə bilər: a) milli; b) HPBS və MDR; və c) dövl ət sertifikatları əsasında fərdi seçimlər. •
kimi deyil, investisiya t əşəbbüsləri kimi müzakirə olunur. •
salınması və bağışlanması 2014-cü və 2015-ci illərdə qeydə alınmışdır. T ənzimlənən transferlər (gəlir və ya qiym ət siyasətinə dəstək kimi) •
islahatı zamanı müzakirə edilmişdir •
Bankı tərəfindən ümumi uğur olaraq qiymətləndirilmişdir •
qızdırılma üçün istehlakçı qiymətləri daha aşağıdır. •
ild
ə 1.5 milyard ABŞ dolları həcmində qiymətləndirmişdir. Riskin transferi •
•
olunmaqdadır, baxmayaraq ki, ölçmə və toplama təcrübəsi son illərdə inkişaf etmişdir M ənbə: Müəllifin xülasəsi. 24
Yanacağa dövlət dəstəyi
Az ərbaycanda yanacaq subsidiyalarını kəmiyyətcə hesablamaq üçün müəlliflər subsidiyaların müəyyən edilm
əsi üçün aşağıdan-yuxarıya yanaşmasından və qiymət-fərq təhlilindən istifadə etmişlər. Qiymət-fərq hesablamaları üçün müəlliflər bu hesabatda BEA-nin digər Şərq Tərəfdaşlığı ölkələrinin təhlilində istifadə etdiyi qiym ət-fərq metodologiyasını izləmişlər: Qiym ət fərqi = İstinad qiyməti – Xalis tarif Subsidiya = Qiym ət fərqi × İstehlak vahidi 4.1. İstehlakçı subsidiyaları üçün qiymət-fərq hesablamalarının nəticələri
Az ərbaycan neft və qaz üzrə xalis ixracatçıdır. Buna görə də, Aİ-nın Şərq Tərəfdaşlığının digər ölk
ələrindən fərqli olaraq, Azərbaycan üçün istinad qiyməti Ermənistan, Belarus, Gürcüstan, Moldova və ya Ukrayna halında olduğu kimi, idxal pariteti deyil, xarici bazarlara ixracın alternativ xərcidir. Başqa sözl ə, Azərbaycanda təbii qaz və neft üçün istinad qiyməti ən yaxın beynəlxalq mərkəzdə, nəqliyyat x ərclərinə uyğunlaşdırılmış məhsulun qiyməti kimi ifadə olunan ixrac pariteti qiymətidir. Bütün hesablamalar ƏDV daxil edilmədən aparılır. Eyni zamanda, neft v ə qaz istehsal edən ölkələr bir çox hallarda əsaslandırılmış istinad qiymətinin ixrac pariteti qiym əti deyil, istehsal xərcləri olduğunu iddia edirlər. Bundan əlavə, elektrik enerjisinin generasiyası üçün xərclər xalis enerji ixracatçısı və idxalatçısı üçün yeganə uyğun qiymət meyarıdır. Buna gör ə də, enerji istehsalı xərcləri həmçinin aşağıdakı təhlildə təqdim edilmişdir. C ədvəl 8-də bu tədqiqat işində Azərbaycanda yanacaq subsidiyalarının əsas kəmiyyət hesablamaları olan qiym ət-fərq hesablama nəticələri təqdim edilmişdir. Azərbaycanın həm təbii qaz, həm də elektrik enerjisi istehlakı üçün subsidiyları 1.7 milyard ABŞ dolları və ya 2014-cü il ÜDM-nun 2.3%-i həcmində hesablanmışdır. C ədvəl 8. Müəlliflərin hesablamalarına əsaslanan, 2014-cü ildə Azərbaycanda yanacaq subsidiyalarının qiymət-fərq hesablama nəticələri Yanacaq Qiym ət-fərq subsidiyaları hesablama n əticələri (+) T
əbii qaz 1.7 milyard ABŞ dolları (-)
Generatorlar üçün aşağı salınmış qaz qiymətləri vasitəsilə elektrik enerjisin ə dəstəyin ikiqat hesablanması istisna olmaqla
- 0.9 milyard ABŞ dolları (+) Elektrik enerjisi 0.9 milyard ABŞ dolları (+) Neft m əhsulları n.c. (+) Kömür n.c. v ə kiçikdir C əmi 1.7 milyard ABŞ dolları Qeyd: n.c. – Hesablanmayıb.
C ədvəl 9-da Azərbaycanda təbii qaz üçün qiymət fərqi təhlili təqdim olunur. İstehlak həcmi ölkənin 2014- cü il üçün olan r əsmi Enerji Balansından götürülmüşdür (Dövlətstatkom, 2015d). ARDNŞ qaz istehsalı xərclərinin 2014-cü ildə hər min m 3 - ə 36 ABŞ dolları olduğunu elan etmişdir (SOCAR, 2015a). Qaz qiym ətləri (tarifləri) hər min m 3 üçün 78- 97 ABŞ dolları arasında dəyişir (yuxarıdakı Cədvəl 3-ə bax, istehlak həcmi üzrə çəkili orta 87 dollar/milyon m 3 -dir). Bu s əbəbdən, cari satış qiymətləri yerli istehsal xərclərini əhəmiyyətli dərəcədə üstələyir. Lakin Az ərbaycanın yerli qaz tarifləri yalnız qonşu Ermənistan və Gürcüstanın tariflərindən deyil, h əmçinin Azərbaycanın ən yaxın potensial ixrac bazarı olan – Türkiyədə olduğundan əhəmiyyətli dərəcədə aşağıdır. Əgər Azərbaycan hal-hazırda yerli səviyyədə istehlak olunan həcmdə qazı ixrac edərsə, ölkə əlavə Yüklə 5,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|