Azərbaycan Aİ-nin Şərq Tərəfdaşlığı ölkələrində Enerji subsidiyaları İnventarı Az
Yüklə 5,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Çirkləndiricilər
5
Mt Milyon ton mln. NET Milyon neft ekvivalenti tonu MVt
Meqavat MVt saat Meqavat saat t Ton NET Neft ekvivalenti tonu TVt saat Teravat saat Çirkləndiricilər CO 2 Karbon dioksidi 6
•
Razılaşmasındakı subsidiyanın tərifindən (anlayışından) istifadə edərək Azərbaycan Respublikasında yanacaqla bağlı müxtəlif növ subsidiyaları təhlil edir. Həmçinin, tədqiqat daha geniş miqyasda enerji ilə əlaqədar qiymət və vergi siyasətini də nəzərdən keçirir, enerji səmərəliliyi v ə bərpa olunan enerji mənbələrinə dövlət dəstəyini araşdırır. •
t əmin edilən əhəmiyyətli istehlak subsidiyaları mövcuddur. Azərbaycanda təbii qaz və elektrik enerjisi istehlakı ilə bağlı subsidiyaların həcmi 2014-cü ildə 1.7 milyard ABŞ dolları və ya həmin il üzr
ə ÜDM-in 2.3%-i olaraq qiymətləndirilmişdir. Bu subsidiyalar təbii qaz və elektrik enerjisinin ( əsasən gas-fired) yerli istehlakçılarına fayda vermək xarakteri daşıyır. •
(dövl ət qaz inhisarçısı) və Azəristiliktəchizat (dövlət rayon istilik təchizatçısı) xərclərini ödəmək imkanlarını məhdudlaşdırır. Beləliklə, bu üç şirkətin zərərləri Azərbaycan dövlət büdcəsi hesabına qarşılanır.
•
m əqsədilə birbaşa büdcə transfertləri təmin edir: məcburi köçkünlər (elektrik enerjisi üçün) və fermerl ər (neft məhsulları üçün). •
sektorunun inkişafını dəstəkləyən maliyyə stimullarının mürəkkəb olması ilə səciyyələnir. M əlumatın məhdudluğu səbəbindən bu dəstəyin miqdarını təyin etmək mümkün olmamışdır, lakin yüks ək olduğu ehtimal edilir. Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Fondu (ARDNF), büdc ədənkənar olsa da, neft və qaz sektoruna birbaşa transfertlər təmin edir. ARDNF-in 2016-cı il büdc əsinə əsasən, Cənub Qaz Dəhlizinin tikintisində Azərbaycanın iştirak payı 1.8 milyard manatdır (1.1 milyard ABŞ dolları).
• Azərbaycanda Alternativ və Bərpa olunan Enerji Mənbələri üzrə Dövlət Agentliyi fəaliyyət göst
ərir və 2020-ci ilə qədər elektrik enerjisi istehsalında bərpa olunan enerjinin payını 20%-ə q ədər artırmaq nəzərdə tutulmuşdur. Lakin, enerji səmərəliliyi və bərpa olunan enerjinin inkişafına dövl ət dəstəyi məhdud olaraq qalır. Bərpa olunan enerji mənbələrinə “yaşıl tariflər” (feed-in tarriffs) t ətbiq edilmir. Enerji səmərəliliyi və bərpa olunan enerji istehsalı üçün idxal edilən avadanlıq və texnologiyalara tətbiq edilən ƏDV və gömrük rüsumundan azadolmalar, bu istiqam
ətdə neft və qaz sənayesinə tətbiq edilən siyasətdən fərqlənmir.
• Enerji subsidiyaları və tarif təyinatı ilə bağlı şəffaflığın və maraqlı tərəflər arasında dialoqun artırılması Azərbaycanda enerji siyasətinin səmərəliləşdirilməsi və beynəlxalq enerji bazarlarına inteqrasiyası istiqamətində mühüm addım olacaq. Həssas sosial qruplara dəstəyin yaxşılaşdırılması dig ər önəmli islahat istiqaməti hesab edilir – məsələn, bu məqsədlə tarif artımının dondurulması (m əsələn elektrik enerjisində tarifləri).
7
ərbaycanda Enerji Subsidiyaları Əhməd Əlili, Vüqar Bayramov (İqtisadi və Sosial İnkişaf Mərkəzi) və Daniel Fjaertoft (Siqra Qrupu) t ərəfindən hazırlanmış, Ivetta Gerasimchuk (Dayanıqlı İnkişaf üzrə Beynəlxalq İnstitutun Qlobal Subsidiyalar T əşəbbüsü) tərəfindən redaktə edilmişdir, 20 Sentyabr 2016-cı il versiyası Az ərbaycan Avropa İttifaqının Şərq Tərəfdaşlığı ölkələri arasında yeganə xalis enerji ixracatçısı olması ölk ənin enerji subsidiyalarının strukturunu təyin edir. Bu struktur daha çox Mərkəzi Asiyanın neft istehsal ed ən ölkələrinə və qismən də Körfəz ölkələrinə bənzəyir. Azərbaycanda enerji subsidiyalarını təhlil etm əkdə əsas maneə şəffalığın aşağı olması və ölkədə yanacağın istehsalı və istehlakına dəstəyin səviyyəsi bar ədə ictimai məlumatın məhdud olmasıdır. Subsidiyaları qəbul edən, eləcə də enerji istehlakçılarına dövl ət dəstəyi təmin edən qurum olaraq, dövlət enerji şirkətlərinin də müvafiq məlumat açıqlaması kifayət q ədər deyil. 1. Giriş Uzun müdd ətdir, dövlətlər inkişafla bağlı hədəflərinə çatmaq və ya bazar uğursuzluğu kimi qiymətləndirilə bilin
əcək halların öhdəsindən gəlmək məqsədilə enerji subsidiyalarından istifadə etmişlər. Kəndlərin və s ənayenin inkişafı, enerjidən istifadənin yaxşılaşdırılması, enerji təhlükəsizliyi və müstəqilliyi və ya yoxsulluğun azaldılması kimi mühüm daxili siyasət hədəflərini dəstəkləməsi enerji subsidiyalarının daxil edilm
əsi və saxlanılması lehinə əsas arqument hesab edilir. Bütün iddia edilən faydalarla yanaşı, enerji subsidiyaları bir çox hallarda ölkənin dövlət maliyyəsinə yük hesab edilir, artım potensialını zəiflədir və enerji istehlakında israfçılığa səbəb olur. Bi r sıra tədqiqatçıların araşdırmaları göstərir ki, enerji subsidiyaları qeyri-mütənasib olaraq, cəmiyyətin ən z əngin və güclü nümayəndələrinə yönəlir və beləliklə, yaxşı əlaqələndirilmiş investorlar və sənaye sektorunun m ənfəətini artırır. Xüsusilə daha təmiz alternativlərdən deyil, məhz yanacaq istifadəsini stimullaşdırmaqla yanacaqla bağlı bəzi subsidiya növləri, həmçinin, karbon dioksid və digər istixana qazlarının emissiyalarını artıra bilər. Empirik tədqiqatlara əsasən, enerji istehlakında israfçılığı təşviq edən subsidiyaları ləğv etməklə emissiyaları azaltmaq, eləcə də ekoloji, iqtisadi və sosial faydalar əldə etmək mümkündür. Aİ-nın Şərq Tərəfdaşlığı (ŞT) ölkələrini mövcud enerji-subsidiya sxemləri və onların iqtisadi, sosial və ekoloji t əsirləri barədə məlumatlandırmaq məqsədilə, İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı (İƏİT) ŞT ölk
ələrində subsidiyalar mövzusunda regional tədqiqat təşkil etmişdir. Tədqiqat enerji subsidiyaları ilə bağlı regionda ilk hərtərəfli və ardıcıl araşdırma təqdim edərək, bu ölkələrdə şəffaflığın artırılmasını və islahatı dəstəkləmək məqsədilə əsaslı analitik baza yaratmağı nəzərdə tutur. Bu t
ədqiqat Ermənistan, Belarusiya, Gürcüstan, Moldova və Ukrayna ilə yanaşı Azərbaycanı da əhatə edir. T əhlil zamanı İƏİT-nın yanacaq istehlakı və istehsalına dövlət dəstəyini müəyyən etmək və miqdarını ölçm ək məqsədilə 35 üzv ölkədə və bir sıra böyük inkişaf etməkdə olan G20 iqtisadiyyatlarının (Braziliya, Çin, Hindistan, İndoneziya, Rusiya Federasiyası və Cənubi Afrika) istifadə etdiyi metod əsas götürülür. Bu t
ədqiqatda təqdim edilən təhlil neft və əlaqədar neft məhsulları, təbii qaz, eləcə də bu yanacaq növləri əsasında istehsal edilmiş elektrik enerjisi və istiliyin istehlakçı və istehsalçılarına tətbiq edilən subsidiyaları əhatə edir. Həmçinin qısaca olaraq, alternativ enerji mənbələrinə tətbiq edilən subsidiyalar nəzərdən keçirilir. T əhlil zamanı ictimaiyyət üçün açıq mənbələrdən istifadə edilir və Azərbaycanda enerji subsidiyalarının konteksti, hal-hazırki durum, mürəkkəb və sürətlə dəyişən enerji subsidiyaları mexanizml əri ümumiləşdirilir. Analiz olunmuş materialların ilkin versiyası Azərbaycanda çoxsaylı insanlarla müzakirə olunmuşdur. Bu konsultasiya görüşləri 2016-cı ilin oktyabr ayında Bakıda keçirilib və hökumət (İqtisadiyyat Nazirliyi, Enerji Nazirliyi, Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi, Alternativ və Bərpa Olunan Enerji Mənbələri üzrə Dövlət Agentliyi və Milli Məclisin İqtisadi Siyasət, Sənaye və Sahibkarlıq Komitəsi), Azərbaycanda fəaliyyət göstərən beynəlxalq partnyorlar (Aİ-nin Azərbaycandakı nümayəndəliyi, Asiya İnkişaf Bankı,
Yüklə 5,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|