Azərbaycan Aİ-nin Şərq Tərəfdaşlığı ölkələrində Enerji subsidiyaları İnventarı Az
Yüklə 5,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
19
M ənbə: (Bagirov, 2007) əsasən hazırlanmışdır. ARDNF büdc əsi Azərbaycanın dövlət büdcəsindən ayrı olaraq təsdiqlənir və onun tərkib hissəsi deyil. Lakin h
ər il ARDNF dövlət büdcəyə irihəcmi transferlər həyata keçirir. Əlavə olaraq, ARDNF müxtəlif strateji inkişaf və sosial inkişaf layihələrini maliyyələşdirir ki, bunlardan çoxu infrastruktur investisiyalarıdır. Bu investisiyalara neft və qaz infrastrukturunun inkişafı da daxildir. 2016- cı ildə ARDNF-nun 2016-cı il büdcəsi Azərbaydan Respublikası Prezidenti tərəfindən 8.2 milyard AZN (5.4 milyard ABŞ dolları) həcmində təsdiq olunmuşdur ki, bu da aşağı neft qiymətləri dövründə gözl
ənilən gəlirdən 22% çoxdur. 8.2 milyard AZN büdcədən ARDNF-nun ən iri xərc bəndi dövlət büdc
əsinə 6 milyard AZN-lik (4 milyard ABŞ dolları) transferdir. İkinci ən iri xərc bəndi 1.8 milyard AZN (660 milyon ABŞ dolları) olmaqla, Azərbaycanın Cənub Qaz Dəhlizinin tikintisində iştirakı ilə bağlı x ərclərdir (President of Azerbaijan , 2015). F ərdi əsasda təqdim olunan vergi imtiyazları Vergid
ən azad olma şirkətlərə fərdi əsasda iki razılaşma ilə təqdim edilə bilər. Birincisi, seçilmiş şirkətlər, xüsusilə ixracat sahəsində, neft və qaz sektoru üçün “manual nəzarət” razılaşması mövcuddur. Bu razılaşmanın əsasını 2009-cu il 17 aprel tarixindəqüvvəyə minmiş “İxracyönümlü Neft və Qaz Əməliyyatları üçün Xüsusi İqtisadi Rejimin Tətbiqi haqqında” Qanun təşkil edir. Bu qanun podratçılar və subpodratçılar tərəfindən yerinə yetirilən ixracyönümlü neft və qaz əməliyyatlarına tətbiq olunur. Qanun 15 il müddətinə qüvvədədir, lakin bu müddət uzadıla bilər. Fərdi güz əştlər əldə etmək üçün şirkətlər vergi ödəniləcək səviyyədə Azərbaycanda davamlı şəkildə qalmalı (ad ətən, əməliyyatlar və işçilər daimi əsasda ölkədə yerləşməsi) və hər bir müqavilə üçün ayrılıqda təqdim edil əcək xüsusi sertifikat əldə etməlidir. Bu sertifikat Enerji Nazirliyi tərəfindən, adətən podratçı və ya subpodratçının müqaviləsində qeyd olunmuş dövr üçün təqdim edilir. Bu sertifikatın sahibləri aşağıdakı vergi imtiyazlarından faydalana bilərlər (PWC, 2016): •
Yerli şirkətlər (i) 20%-lik mənfəət vergisi və ya (ii) məcmu gəlirlər üzrə 5%-lik gəlir vergisi arasında seçə bilərlər; •
Xarici subpodratçılar yalnız 5% gəlir vergisi verməklə mükəlləfdirlər; •
0% ƏDV dərəcəsi (məhsul və xidmət haqqı olaraq); •
Divident vergisind ən və filialın xalis gəlirindən alınan vergilərdən azad olma; •
Gömrük rüsumlarından və vergilərindən azad olma; •
Əmlak vergisi (daşınmaz əmlak və kapital mülkiyyətləri) və torpaq vergisindən azad olma. İkincisi, 2016-ci il 18 yanvar tarixli Prezidentin Fərmanı ilə İxracyönümlü neft və qaz sənayesi üçün s əciyyəvi olmayan investisiyaların stimullaşdırılması üçün əlavə sertifikatlar təqdim etmişdir. Bu siyasətin prioritetl əri arasında investisiyaların sənaye parklarına, emal zavodlarına və araşdırma sahəsinə cəlb edilm əsi yer alır (Azərbaycan Respublikası İqtisadiyyat Nazirliyi, 2016) (ABC.AZ, 2016). Qanuna əsasən, enerji şirkətləri bu sxemdən faydalanmırlar, lakin potensial olaraq, xüsusilə enerji səmərəliliyi və bərpa olunan enerji sah ələrində məşğul olan bəzi şirkətlər bu növ investisiya stimullaşdırılması sertifikatları və əlaqədar vergi güzəştləri üçün uyğun namizədlər ola bilərlər. İqtisadiyyat Nazirliyi şirkətlərə və fərdlərə biznes planına əsasən investisiyaların stimullaşdırılması sertifikatlarını təqdim edir. Əlaqədar vergi güz
əştləri sertifikatın verilmə tarixindən etibarən 7 il müddətində qüvvədədir və aşağıdakıları ehtiva edir:
• Mənfəətin 50%-i gəlir vergisindən azaddır; •
ƏDV-dən 100% azaddır və müvafiq icraedici orqanın razılığı ilə idxal olunan avadanlıqların və cihazların gömrük rüsumları və vergilərdən 100% azaddırlar; •
Əmlak vergisindən (daşınmaz əmlak və kapital mülkiyyətləri) 100% azaddır; •
Torpaq vergisindən (istifadə) 100% azaddır.
20
B əzi analitik mənbələr (məsələn, OECD, 2003) hava kirlənməsi və su tullantıları, həmçinin bərk tullantılar üçün bir sıra ətraf mühit cərimələrinin mövcudluğunu müzakirə etsə də, hazırki tədqiqat işi Azərbaycanda h ər hansı ətraf mühit vergilərinin olub-olmamasını müəyyən etməyə müvəffəq olmayıb. Buradan belə bir n əticə çıxarmaq olar ki, cərimələr ləğv olunub. Həmçinin HPBS-nın ətraflı nəzərdən keçirilməsi zamanı qaz yandırılmasını və ya dənizə qazma tullantılarının atılmasını məhdudlaşdıran heç bir texniki qeydlər aşkar edilməmişdir. 2.6. İstixana qazları tullantısı və iqlim siyasəti
Az ərbaycan 1995-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Razılaşmasını (BMTİDÇR) və 2000-ci ildə Kyoto Protokolunu ratifikasiya etmişdir. Lakin Qeyri-Əlavə I ölkə olaraq, Az ərbaycan İstixana Qazları tullantılarının azaldılması üzrə kəmiyyət öhdəlikləri götürməmişdir. Enerji sektoru tullantıları 2005-ci ildə ümumi tullantıların 80%dən çoxunu təşkil etmişdir (Aliyev, 2013). (BP, 2015b) əsasən, enerji istehsalı və istehlakı ilə əlaqədar CO 2 tullantıları 2005-ci ildə ümumilikdə 35 milyon ton t əşkil etmiş, 2010-cu ildə 26 milyon tona qədər azalmış və 2014-cü ildə yenidən 32 milyon tona q ədər yüksəlmişdir (BP, 2015b). Lakin (BP, 2015b) statistik verilənlərinin dəqiqliyi ilə bağlı qeyri- mü əyyənlik mövcuddur. Xüsusilə, (Aliyev, 2015) qeyd olunur ki, 2010-cu ildə CO 2 ekvivalenti İstixana qazları 50 milyon ton həcmində olmuşdur ki, bunun 37 milyon tonu enerji sənayesinin payına düşür. Az ərbaycan iqlim dəyişikliklərinin qiymətləndirilməsi və aradan qaldırılması strategiyalarının işlənib- hazırlanması ilə məşğul olan İqlim Dəyişikliyi və Ozon Mərkəzi yaratmışdır. Mərkəz Ekologiya və Təbii S ərvətlər Nazirliyinin Hidrometeorogiya Departamentinin nəzdində fəaliyyət göstərir (AzMinEco, 2015b). Az ərbaycan yerli siyasət vasitəsilə iqlim dəyişikliyi təsirlərinin yumşaldılmasında fəal rol oynayır (Aliyev, 2013) (Aliyev, 2015). Az ərbaycan həmçinin beynəlxalq iqlim dəyişikliyi müzakirələrində iştirak edir (Gallagher, 2014). Ekologiya Nazirliyi iqliml ə əlaqədar əldə etdiyi nailiyyətlər arasında əsasən təşkilatlar t ərəfindən icra olunan layihələri qeyd edir. Son qiymətləndirmə hesabatı 2005-ci ilə aiddir (AzMinEco. 2015b). 2015-ci ilin s entyabrında Parisdə tərəflər arasında BMT İDÇK konfransının hazırlıqları çərçivəsində Az ərbaycan öz üzərinə Könüllü götürülmüş Milli Töhfəsini (Intended Nationally Determined Contribution - INDC) t əqdim etmişdir (INDC of Azerbaijan, 2015). INDC-yə əsasən, Azərbaycan bütün mənbələrdən istixana qazı tullantılarını 1990-cı ildəki 71.331 gigaton CO 2 ekvivalentind ən (LULUCF istisna olmaqla) 2030-cu il ə qədər 35%, yəni 47.664 gigaton CO 2 ekvivalentin ə qədər azaltmağı hədəfləyir. Bu addım n əzərdə tutur ki, Azərbaycanın öz tullantılarını artırmaq imkanına malikdir. İstixana qazları tullantılarını məhdudlaşdırmaq tədbiri kimi, Azərbaycan 2004-cü ildə Alternativ və bərpa olunan enerji m ənbələrindən istifadə olunması üzrə Dövlət Proqramı qəbul etmişdir (Azərbaycan Hökum
əti, 2004). Proqramın müddəti 2005-2013-cü illəri əhatə edirdi. Dövlət Proqramını həyata keçirmək üçün 2009-cu ild ə Sənaye və Energetika Nazirliyində Azərbaycan Respublikası Alternativ və Bərpa Olunan Enerji M
ənbələri üzrə Dövlət Agentliyi yaradıldı (ABOEMDA). Bu Agentlik nazirliyin tərkibində olmaqla
alternativ enerjinin inkişafı və müvafiq investisiya layihələrinin həyata keçirilməsi kimi müxtəlif funksiyaları yerinə yetirirdi. Daha sonra, Agentlikdə bir neçə dəfə struktur dəyişikliyi olmuşdur. Sonuncu d əfə, Azərbaycan Respublikasında dövlət idarəçiliyinin təkmilləşdirilməsi ilə bağlı bəzi tədbirlər haqqında Az ərbaycan Respublikası Prezidentinin 2016-cı il 24 noyabr tarixli Fərmanı ilə “Mərkəzi icra hakimiyyəti orqanının statusuna bərabər sayılan dövlət orqanı” hüquqi statusuna malik Azərbaycan Respublikasının Alternativ v ə Bərpa Olunan Enerji Mənbələri üzrə Dövlət Agentliyi əsasında Azərbaycan Respublikasının Energetika Nazirliyinin tabeliyind ə “Azərbaycan Respublikasının Alternativ və Bərpa Olunan Enerji M ənbələri üzrə Dövlət Agentliyi” publik hüquqi şəxs yaradılıb (Energetika Nazirliyinin rəsmi saytından). ABOEMDA-nin 2012-2020-ci ill ər üzrə Alternativ və Bərpa olunan Enerji Mənbələrinin İstifadəsi üzrə Milli Strategiyanın hazırlanması ilə məşğul olduğunu qeyd edir, lakin cari tədqiqat işi bu səylərin hansı m ərhələdə olması barədə məlumat əldə edə bilməyib. Yüklə 5,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|