Azərbaycan Aİ-nin Şərq Tərəfdaşlığı ölkələrində Enerji subsidiyaları İnventarı Az

17 

 

M

ənfəət vergisilə əlaqədar, geoloji və kəşfiyyat xərcləri üçün artan amortizasiya dərəcəsi mövcuddur. Bu 

d

ərəcə nəqliyyat vasitələri, avadanlıq və kompüterlər üçün 25%-dir, lakin bu rəqəm digər resurs qruplarına 

nisb

ətən daha yüksəkdir; bu qruplarda amortizasiya dərəcəsi 20% təşkil edir (Azərbaycan Respublikasının 

Milli M

əclisi, 2000).  

ƏDV dərəcəsi 18%-dir və bütün yerli enerji satışları ƏDV vergisi ödəməlidir. Bəzi hallarda (Tarif Şurası, 

2016

) ƏDV daxil olmaqla, istehlakçı tariflərini müəyyən edir. 

C

ədvəl 4. Azərbaycanda enerji sahəsinə tətbiq olunan vergilərin milli sistemi 

Baza vergi sistemi 

ƏDV, mənfəət vergisi, əmlak vergisi, yol vergisi, torpaq vergisi, idxal vergisi, 

ixrac vergisi 

Xüsusi vergil

ər 

Aksiz vergisi, m

ədən vergisi (renta) 

Enerji Sektorunda 

Vergiqoyma 

İxrac 

N

əql 

Emal 

Neft 

Müvafiq şəkildə tətbiq olunur. Mənfəət 

vergisinin baza d

ərəcəsi 20%-dir.  

M

ədən vergisi (renta): neft üçün 26%, qaz 

üçün 20%, m

ənfəət vergisindən çıxılır.  

xüsusi vergi 

mövcud deyil 

aksiz vergisi 

T

əbii Qaz 

xüsusi vergi 

mövcud deyil 

xüsusi vergi 

mövcud deyil 

Elektrik 

xüsusi vergi mövcud deyil 

xüsusi vergi 

mövcud deyil 

xüsusi vergi 

mövcud deyil 

Maye benzin m

əhsulları 

n.a. 

n.a. 

aksiz vergisi 

Kömür 

M

ədən vergisi (renta): 3%  

n.a. 

aksiz vergisi 

M

ənbələr: (Ernst&Young, 2015b) (Deloitte, 2015)(BakerMackenzie, 2009)(BP, 1994) əsasında Müəllifin xülasəsi. 

Qeyd: n.a. – Aid edilmir. 

Mülkiyy

ətçi Dövlət Razılaşmaları 

Beyn

əlxalq  investorlar  daxil  olmaqla  razılaşma  əsasında  maliyyələşdirilən yeni ixrac boru xətləri 

Mülkiyy

ətçi Dövlət Razılaşmaları (MDR) ilə tənzimlənir. MDR iştirakçıları yalnız 27% mənfəət vergisi və 

yerli işçilər üçün sosial ödəmələr etməklə mükəlləfdirlər. İştirakçılar digər vergilərdən azaddırlar. Tikinti 

v

ə yeni ixrac borularının istismarında iştirak edən subpodratçılar sosial ödəmələr istisna olmaqla, bütün növ 

vergil

ərdən azaddırlar (Ernst & Young, 2015b).  MDR şərtləri sabitdir və yenidən müzakirə oluna bilməz.  

 

Hasilatın Pay Bölgüsü sazişləri 

Sovet  İttifaqı  dağıldıqdan  sonra  istehsala  başlayan  geniş  dəniz  yataqları  hasilatın  pay  bölgüsü  sazişləri 

(HPBS) v

ə buna görə də xüsusi vergi yanaşması ilə tənzimlənir. HPBS hər razılaşma üçün (layihə üçün) 

ayrılıqda vergi rejimi tətbiq edir ki, bu da razılaşdırılmış bonuslar və akr ödəmələrini ehtiva edir. HPBS 

şərtləri sabitdir və yenidən müzakirə oluna bilməz.  

 

Az

ərbaycanın  30-dan çox HPBS-ya  təfərrüatlı  baxış  bu  tədqiqat  işinin  məqsədləri xaricindədir. Lakin 

“Əsrin  müqaviləsi”  adlandırılan  Azəri-Çıraq-Günəşli  HPBS-nə  baxış  aşağıdakı  təfərrüatlara diqqət 

yetirm

əyi tələb edir. Xam neft bir tərəfdə  iştirakçı  beynəlxalq  şirkətlər  (Podratçılar)  və  digər tərəfdə 

ARDNŞ (SOCAR) ilə təmsil olunan hökumət arasında bölüşdürülür. Xam neft satışından əldə edilən gəlir 

v

ə həmçinin neft iki kateqoriyaya bölünür: xərcləri ödəmək (“xərc nefti”) və mənfəət əldə etmək (“mənfəət 

nefti”)  üçün.  İstismar  xərcləri  əvvəlcə  istehsal  satışından  qarşılanır.  Sonra,  qalan  neftin  50%-i kapital 

x

ərclərini ödəmək üçün istifadə oluna bilər. Qalıq mənfəət nefti sonra istirakçı tərəflərin əldə etdiyi real 

m

ənfəət dərəcəsindən  asılı  olaraq,  şirkətlər və  dövlət  arasında  aşağıdakı  şəkildə  bölünür: real mənfəət 

d

ərəcəsinin 70%-i 16.75%-ə  qədər, real mənfəət dərəcəsinin 45%-i 22.75%-qədər və  real mənfəət 

d

ərəcəsinin 20%-i 22.75%-nə qədər.  

 

---

18 

 

S

əmt  qazı

5

  HPBS-

nın tərkib hissəsi deyil və ARDNŞ bu resurslardan istifadə etmək hüququna malikdir. 

İştirakçı  şirkətlər  ödənişsiz  şəkildə  ARDNŞ-nə  təqdim  olunan  bu  qazı  istehsal  edə  bilərlər. Bunlardan 

əlavə, HPBS iştirakçıları HPBS çərçivəsindəki fəaliyyətləri ilə bağlı 25% mənfəət vergisi ödəməli, artan 

sayda yerli iş qüvvəsini işə cəlb etməli və ölkə daxilindəki fəaliyyətləri ilə əlaqədar gəlirlərinin bir hissəsi 

olaraq,  işçilərin Azərbaycana gəlir vergisi verməsini təmin etməlidirlər. Digər  HPBS  işçirakşıları  üçün 

m

ənfəət vergisi dərəcəsi 20% və 32% arasında dəyişir (Ernst & Young, 2015b). 

 

Şəkil 8  Azəri-Çıraqlı-Günəşli  (AÇG)  HPBS-ndan  doğan  maliyyə  axınlarını  təsvir  edir.  Bu  şəkildə, 

Az

ərbaycan Respublikası Dövlət Neft Fondu (ARDNF) və Dövlət Sosial Müdafiə Fondu fiskal sistemdən 

k

ənarda yerləşirlər və onlara edilən ödəmələrdən vergi tutulmur. Lakin onlar hökumətin HPBS-dən əldə 

etdiyi g

əlirin ümumi mənzərəsini yaratmaq  üçün  qeyd  olunmuşlar.  ARDNF  Azərbaycanın  milli  rifah 

fondudur, burada HPBS-

nın  yerinə  yetirilməsi nəticəsində  əldə  edilmiş  gəlirlər  toplanır,  idarə  olunur və 

g

ələcək  ehtiyaclar  üçün  saxlanılır.  2016-cı  ilin  əvvəlinə  olan məlumata görə,  ARDNF  35  milyard  ABŞ 

dolları  həcmində  ehtiyat  toplamışdır,  bu  da  təxminən 2016-cı  ilin  devalvasiyadan  sonrakı  məzənnəsi ilə 

Az

ərbaycanın ÜDM-nə bərabərdir.  

C

ədvəl 5. ARDNF-nın neft və qaz layihələri xərcləri (milyon AZN) 

 

2013 

2014 

2015 

2016 

372.6* 

1 308.6 (548,7**) 

997 (693*) 

1 822.8 (2 355**) 

M

ənbə: Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Fondu. 

Qeydl

ər: *İcra olunmuş. 

 

**

əlavə edilmiş. 

 

Şəkil 8. Azəri-Çıraq-Günəşli HPBS əsasında maliyyə axınları 

 

                                                      

5

 Xam neftl

ə birgə hasil edilən təbii qazdır.  

Oxlar: 

  1-2. Məhsul və xidmətlər 

üçün öd

ənişlər 

  3. Müqaviləçinin mənfəət 

vergisind

əki payı 

  4. Dövlətin mənfəət 

vergisind

əki payı 

  5. Azərbaycanın milli rifah 

fondu ARDNF-na öd

ənilən 

renta v

ə tranzit ödəmələri. 

  6. Podratçının 

m

ənfəətindən və 

subpodratçıların 

g

əlirlərindən ödənilən 

vergil

ər 

  7. Heyətin əmək haqqı 

fondunun 22%-i 

  8. Heyətin əmək haqqısı 

  9. Heyətin gəlir vergisi 

  10. Heyətin Təqaüd 

Fonduna öd

əmələri 

 

---