9
Bənzətmə vasitəsi kimi də bədii əsərlərdə sözün məcazi mənalarından geniş istifadə
olunur. Məs.: coşqun dəniz - insan dənizi;
çiy ət - çiy söz; uşağın yuxusu - təbiətin
yuxusu; gözəl mənzərə - gözəl fıkir; dumanlı dağ - dumanlı fıkir; ağır yük - ağır xasiyyət.
>
Bütün əsas nitq hissələrinə aid sözlərin həqiqi mənası olur.
>
Bütün sözlər məcazi mənaya malik olmur.
>
Məcazi məna, əsasən, bədii üslubda işlədilir.
>
Sözün məcazi mənasının olması onun çoxmənalı olması deməkdir.
>
Bütün frazeoloji birləşmələrdəki
sözlər məcazi mənada olur, amma
bütün məcazi mənada olan sözlər frazeoloji birləşmə deyil: Külək yatdı.
Gözlə görünə bilməyən hərəkəti ifadə edən fellər heç vaxt məcazilik qazana bilmir:
düşünmək, sevmək, xəyala dalmaq və s.
Sual 13 – CAVAB
Təkmənalı və coxmənalı sözlər nəyə deyilir?
Yalnız bir leksik mənası olan sözə təkmənalı söz deyilir.
Məs.: moruq, böyürtkən,
avtobus, yaşıl və s.
Eyni leksik məna ilə bağlı bir-birinə yaxın müxtəlif mənaları bildirən sözə isə
çoxmənalı söz deyilir.
Məs.: üz-adamın üzü,
suyun üzü, yorğanm üzü; göz - adamın
gözü, bulağın gözü, şkafın gözü və s.
Çoxmənalılıq yaradan sözlər həmişə eyni nitq hissəsinə aid olur. Məs.:
Həqiqi məna:
Məcazi məna:
polad balta (isim)
polad bilək (isim)
gözəl mənzərə (sifət)
gözəl fikir (sifət)
Bu zaman həmin sözlər və birləşmələr bir-biri ilə oxşar əlamətlərə malik əşyaları
ifadə edir.
Beləliklə, sözlərin çoxmənalılığı yaranır. Məs.:
alovun dili,
çəkmənin dili,
insanın dili, heyvanın dili. Bu söz birləşmələrindən insanın dili, heyvanın dili
nümunələrində leksik vahidi həqiqi mənada, alovun dili, çəkmənin dili nümunələrində
isə məcazi mənada işlənib.
Çoxmənalı sözlər bu və ya digər cəhətdən bir-birinə oxşar əşyaları,
yaxud oxşar
əlamət və hərəkəti bildirir. Məs.: kağız sözü bir neçə mənada işlənir. Kağız-üzərində
yazı yazılan, yazı çap edilən xüsusi materialdır. Kağız-hər cür rəsmi sənəddir (yaş
kağızı, icazə kağızı və s.). Bu mənaların ikisində də bir-birinə yaxınlıq var.
•
Bütün sözlər çoxmənalı ola bilməz.
•
Çoxmənalı sözlər, əsasən,bədii üslubda işlədilir.
10
Çoxmənalı sözlərə dilimizin, demək olar ki, bütün əsas nitq hissələrində təsadüf olunur.
Bunların
içərisində isimlər, fellər və sifətlər daha çoxdur
Dostları ilə paylaş: 
