Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistratura məRKƏZİ
Yüklə 1,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cədvəl 3.1.3. Ölkədə son illərdə ÜDM gəlirlərinin nin yaranması metodu
- Mənbə.. statistika.gov.az
- Dövlət xərclərində insan inkişafı ilə əlaqədar sosial ayırmaların payı.
- Cədvəl. 3.1.4.Kənd təsərrüfat məhsuldarlığı (bütün təsərrüfat kateqoriyaları üzrə) ( sent/ha )
59
manata yüksəlib. Ümumi daxili məhsulun 39403,1 milyon manatı, yəni 65,7 faizi iqtisadiyyatın qeyri-neft sahələrinin, 34,3 faizi (20584,6 milyon manatı) isə neft- qaz sektorunun payına düĢmüĢdür. Ümumi daxili məhsulun əhalinin hər nəfərinə düĢən dəyəri 6223,8 manat olmuĢdur. Ancaq dollar ifadəsində 2016-cı ildə ölkə rezidentləri 2015-ci ildəkindən 3,8 faiz az ümumi daxili məhsul istehsal edilmiĢdir. Azalmanın əsas səbəbi tikinti sektorunda əlavə dəyərin 2015-ci ilə nisbətən 27,6 faiz azalması olmuĢdur. Cədvəl 3.1.3. Ölkədə son illərdə ÜDM gəlirlərinin nin yaranması metodu Göstərici 2010 2011
2012 2013
2014 2015
Əlavə
dəyər, cari
qiymətlərlə (mln.manat) 39588.5 49026.0 51351.7 54304.0 54601.1 49847.1 Əmək ödəniĢləri, cari qiymətlərlə (mln.manat) 6820.4 7761.0
8961.2 10077.0 10560.5 0.0 Ġstehsala vergilər, cari
qiymətlərlə (mln.manat) 191.7
277.0 379.2
378.9 249.9
0.0 Ümumi
mənfəət, cari
qiymətlərlə (mln.manat) 32576.4 40988.0 42011.3 43848.1 43790.7 0.0 Əsas fondların istehlakı, cari
qiymətlərlə (mln.manat) 2299.1
2406.7 2566.2 2617.8 3466.3 0.0
Xalis mənfəət, cari qiymətlərlə (mln.manat) 30277.3 38581.3 39445.1 41230.3 40324.4 0.0
Əhalinin həyat keyfiyyətinin yaxĢılaĢdırılmasında əhalinin özünün də rolu böyükdür. Əhali kifayət qədər savadlı, məlumatlı, dünya görüĢlü olarsa güzaranın yaxĢılaĢdırılması da bir o qədər asannlaĢar. Əhalinin həyat keyfiyyətinin yaxĢılaĢdırılmasında insan kapitalı anlayıĢının təsirinə diqqət etmək lazımdır.Ġnsan kapitalına qayğının əsas məqsədi əhaliyə uzun , sağlam və yaĢadıqları həyatdan zövq almaları, həyat keyfiyyətini yüksəldərək maksimuma çatdırmaqdır. Ġnsan 60
kapitalının daima inkiĢafına elə əsas təsir göstərən amil iqtisadi artımdır. Ġqtisadi artım dövlətə, ev təsərrüfatına, ictimai təĢkilatlara müsbət təsir edir və bu təsirdə bir baĢa insan inkiĢafı ilə əlaqədar olur. Ġnsan inkiĢafı xərci əhalinin yoxsul təbəqəsinin gəlirləri çoxaldıqca artır. Onların gəliri çoxaldıqca nisbi olaraq gəlirin çox hissəsi insan inkiĢafına aid xərclərə istiqamətlənir. Və bununla da , bərabər bölüĢdürülən və daha yüksək iqtisadi artım insan inkiĢafı xərclərini artırır. Ġnsan inkiĢafına istiqamətləndirilən dölət sektoru xərclərinin hansı miqdarda olması və hansı yollarla bu inkiĢafa istiqamətləndirilməsi çox əhəmiyyətli prosesdir. Bu xüsusda əsasən üç göstərici əsas prioritet kimi qeyd olunur: 1. Dövlət xərclərinin ÜDM-yə olan nisbəti 2. İnsan inkişafı ilə əlaqədar dövlət xərclərində insan inkişafı sektoru üzrə prioritetlərin sayı 3. Dövlət xərclərində insan inkişafı ilə əlaqədar sosial ayırmaların payı. Ġnsan inkiĢafı sahəsində yüksəliĢə çatmaq məqsədində yuxaıda sadaladığım ikinci prioritet daha səmərəlidir. Fikri daha aydın Ģəkildə izah etməli olsaq - insan inkiĢafında ibtidai təhsillə ali təhsili eyni tərəziyə qoysaq ibtidai təhsil daha ağır olar. Bu göstərici isə ölkələr üzrə müqayisədə təbiki fərqlidir. Ġnsan kapitalına qoyulan investisiyanın özünü doğrultmasında, qoyulan xərcin səmərəliliyinin çoxaldılmasında əhəmiyyətli funksiyası – insan inkiĢafını təkmilləĢdirmə funksiyasıdır.təhsil,əsasəndə qadınların təhsil alması, qida, ərzaq ların keyfiyyətinin maksimuma catdırılması, azyaĢlı çağaların vaxtından əvəl ölümü, kənf təsərrüfatının inkiĢafı və sair əsas amillər bu funksiyada ön sıradadır. ĠEÖ-lərin praktikasına nəzər yetirsək görərik ki, istənilən ölkənin əhalsinin həyat tərzi, layiqli həyat səviyyəsi, həyat keyfiyyəti hər Ģeydən öncə həmin ölkənin sosial-iqtisadi inkiĢafından, iqtisadi artımından, təhsil sistemindən, bölgələrinin təbii sərvətlərindən, həmin sərvətlərdən qənaətlə, səmərəli istifadəsindən, inkiĢaf proqramlarının düzgün qaydada tərtibi və həyata keçirilməsindən vacib dərəcədə asılıdır. Ölkə baĢçısı Ġlham Əliyev prezident seçkilərində qalib oldğundan sonra 2013-cü ildə keçirdiyi ilk iclasda əsas məqsədinin sosial iqtisadi sahənin tərəqqiyə
61
doğru aparmaq olduğunu qeyd etdi. Prezident bildirmiĢdir ki, kənd təsərrüfatının inkiĢafı, sahibkarlığa yardım göstərilməsi, aqrar sahədə kiçik və orta emal müəssisələrin inkiĢafı planları əsas diqqət mərkəzində olacaq məsələlərdir. Ölkə prezidentinin sərəncamlarına əsasəm həyata keçirilən 2004-2008-ci illəri, 2009-2013-cü illəri əhatə edən “Azərbaycan Respublikası bölgələrində sosial iqtisadi inkiĢaf Dövlət Proqramı “, “2008-2015-ci illəri əhatə edən əhalinin ərzaq məhsulları ilə etibarlı təminatına dair Dövlət Proqramı”, “2008-2015-ci illəri əhatə edən yoxsulluğun azaldılması və davamlı inkiĢaf Dövlət Proqramı” uğurla reallaĢdırıldı. Bu proqramların nəticəsi kimi kəndlərdə hərtərəfli inkiĢafa nail olunmuĢ , Ġstehsal artmiĢ və kənd əhalisinin həyat keyfiyyəti yaxĢılaĢmıĢdır.
Göstərici 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
Dənli və dənli paxlalı bitkilərin (sent/ha) 20.7 25.4 27.2 27.5 24.0 31.5 30.6 Payızlıq buğdanı 19.9 25.1 26.9 27.5 24.0 31.3 31.4 Payızlıq çovdar 0.0
6.5 26.6 12.1 12.3 13.0 27.7 Payızlıq arpa 19.8 24.0 25.5 25.0 20.8 29.6 26.9 Yazlıq buğda 18.7 31.6 19.9 33.8 23.4 19.7 23.9 Yazlıq arpa 21.4 24.7 23.5 23.8 21.2 24.8 23.9 Vələmiri 17.0 20.4 20.8 19.3 16.4 24.0 25.7 Dənlik qarğıdalı 45.1 45.5 51.0 53.9 54.2 59.2 60.1 Darı 7.7
19,1 9.5 8.6
9.1 8.8
8.9 Çəltik
24.7 21.7 23.0 23.3 25.6 24.5 22.5 Paxlalılar 18.1 19.2 19.6 19.9 20.5 22.9 21.0 Pambıq
12.7 15.5 19.5 19.3 17.9 18.8 17.3 Tütün
24.0 24.9 27.9 28.4 25.8 25.4 15.2 Kartof
145.0 144.0 147.0 152.0 133.0 136.0 140.0 Tərəvəz
142.0 146.0 150.0 154.0 152.0 158.0 159.0 Yüklə 1,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|