Azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet

 
78
 Korтəbii  bazar  fяaliyyяti  şəraitində  valyutalaрын  mə-
zənnələri  tez-tez  tərəddüd  edir.  Bu  və  digər  səbəblərdən 
valyutа:  böhranlaры  baş  verir  ki,  bu  da  ağır  sosial-iqtisadi 
nəticələря sяbяb olur, milli iqtisadiyyata vя dünya iqtisadiy-
yatынa  mənfi  təsir  gюsтərir.  Deyilяnlяr  valyuta münasibətlə-
rinin  dövlət  tənzimləнмяsini  zəruri  edən  problemlяrin  tam 
siyahısı deyildir. 
 Valyuta  tənzimlənməsi  –  beynəлхalq  hesablaşmalaрын 
və  valyuta  əməлиyyatlaрыnın  apaрыlması  qaydalarынын  dövlət 
tərяfиndən  müяyyən  olunmasıdır.  Birbaşa  valyuta  tənzim-
lənməsi qanunvericilik aktlaры vasitəsilə, dolayı valyuta tən-
zimlяnmяsi isə bazaрын  iqtisadi agentlərinin davraныşынa iq-
tisadi, o cümlədən maliyyя-kredil üsullaры ilə təsir göstəрмək 
yolu  ilə  həyata  keçirilir.  Valyuta  tənzimlənmяsi  milli,  bey-
nəlxalq və regional sяviyyədə reallaşır. Dövlətlər səviyyəsin-
dя  valyuta  tяnzimяlənməsi  Maliyyя  Nazirliyi,  Mərkəzi 
Bank, valyuta (maliyyя) nəzarяti orqanlaры tяrəfindən aparı-
lır.  Azərbaycanda  valyuta  tənzimlənmяsini  hяyata  keçirən 
əsas  orqan  –  Azərbaycan  Respublikasын
ın  Mərkəzi  Bankı-
dır. Mərkəzi Bank «Valyuta tяnzimi haqqынda» Azərbaycan 
Respublikasının  qanunунa  əsasən  valyuta  тənzimlənməsi 
sahəsində aşağıdakı funksiyalaры yerinə yetirir: 
  Azərbaycan  Respublikasынda  xarici  valyutaнын  və 
xariъи  valyutada  qiymətli  kağızlaрын  tədavülü  qaydasынı 
müяyyən edir; 
  valyuta əməliyyatlaрыnın tənzimlяnmяsinə dair nor-
mativ aktlar qəbul edir; 
  rezidentlərin  və  qeyri-rezidentlərin  Azərbaycan 
Respublikasынda  xarici  valyuta  ilя  və  xarici  valyutada  qiy-
mяtli  kağızlarla  əmяliyyatlar  aparması  qaydalaрыны,  habelя 
Azərbaycan  Respublikasında  qeyri-rezidentlərин  milli  val-
yuta  ilə  və  milli  valyutada  qiymətli  kağızlarla  ямəliyyatlar 
aparması qaydalaрыны müəyyən edir; 

---

 
79
  rezidentlяrə məxsus xarici valyutanın vя xarici val-
yutada  qiymətli  kağızlarын  Azərbaycan  Respublikasынa 
məcburi köçürülməsi, gətirilməsi və gюndərilmяsi qaydasıны, 
habelə Azərbaycan Respublikasınын hüdudlaрынdan kənarda 
rezidentlər  tərəfindən  xarici  valyuta  hesablaрыныn  açılma-
sınын hal və şərtlərini müяyyяn edir; 
  valyuta  əməliyyatlaры  aparmaq  üçün  banklara  və  di-
gər  kredit  təşkilatlaрыna  lisenziya  verilməsinin  ümumi  qay-
dalaрыны müəyyən edir və onlara bu məqsədlə lisenziyalar verir; 
  valyuta  əməliyyatlaры  üzrə  uçotun,  hesabatын,  sənəd-
ləşmənin  və  statistikanın  vahid  formalaрыnı,  habelə  onlaрыn 
təqdim olunması qaydasını və müddətlərini müəyyən edir; 
  qəbul edilmiş beynəlxalq standartlar яsasında Azər-
baycan  Respublikası  üzrя  valyuta  əməliyyatlaрыnın  statis-
tikasını hazırlayыр və dərc edir. 
 Valyuta-kredit  münasibətlərinin  beynəлхalq  miqyasda 
tənзimлянмясиндя BVF-nin roluna aşağıdakылarı aid etmяk olar: 
   BVF  valyuta  məzяnnələri  rejiminin  dövlətlərarası 
tənzimlənməsini həyata keçirir; 
   SDR buraxmaq yolu ilə BВФ şərtsiz likvid vəsait 
yaratmaq  sялahiyyətinя  malikdir.  Bu  vəsait  isə  tədiyyə  ba-
lansı kəsirinin ödəнилмəsинə şərait yaradır; 
   Fond qızıлыn demonetizasiyası siyasətinin icraçısıdır; 
   Fondun  tənzimləmə  fəaliyyətinin  mühüm  istiqa-
məti valyuta məhdudiyyətlərinin aradan qaldıрыlmasıdır; 
   BVF üzv ölkələrə kredit verməklə beynəlxalq val-
yuta-kredit münasibətlяrinин tənzimlənməsində iştirak edir; 
   BVF - daim üzv ölkələrin makroiqtisadi siyasətinə 
və dünya iqtisadiyyatынын qurumuna tяsir və nəzarət edir. 
 
4.2. Valyuta siyasəti və onun formalaşması 
 
Valyuta və bütövlükdə bazar münasibətlərinin tənzim-
ləнмяsi sistemində mühüm rol oynayan valyuta siyasяti öl-

---

 
80
kənin cari və strateji məqsədlərinə uyğun olaraq beynəлхalq 
valyuta və digər iqtisadi münasibətlər sferasынda həyata ke-
çirilən тяdbirlər kompleksidir. Dövlяtlərarası valyuta müna-
sibətlərinin  tənzimlənməsinə  yönəlmiş  tədbirlərin  məcmusu 
kimi  valyuta  siyasəti  iqtisadi  siyasətin  tərkib  hissəsidir. 
Onun  başlıca  məqsədləri,  müvafıq  olaraq  iqtisadi  inkişafын 
təmin  edilməsinə,  işsizliyin  və  inфlyasiyaнын  qarşısынын  alın-
masынa,  tədiyyə  baлаnsınнын  tarazlığınын  təmin  edilməsində 
ifadə olunur. 
Valyuta böhraнынын aradan qaldıрыlması və valyuta sa-
bitliyinin  təmin  edilməsi;  valyuta  məhdudiyyətlərinin  tətbi-
qi, valyuta dönərliliyinə keçid, valyuta əməliyyatlaрынын libe-
rallaşdырыlması  kimi  istiqamətlər  valyuta  siyasətinin  əsas 
vəzifələrindяndir. 
V
V
a
a
l
l
y
y
u
u
t
t
a
a
 
 
s
s
i
i
y
y
a
a
s
s
ə
ə
t
t
i
i
n
n
i
i
n
n
 
 
ə
ə
s
s
a
a
s
s
 
 
f
f
o
o
r
r
m
m
a
a
l
l
a
a
р
р
ы
ы
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 Diskont  siyasətinin  səmərəliliyi  ölkənin  investisiya 
siyasətilə bilavasitə əlaqədardır. 
 Son  illər  diskонt  siyasяtinin  səmərяliliyinin  azalması 
müşahidə  oлунur  və  bu  həmin  siyasətini  daxili  və  xarici 
məqsədləri arasынda olan ziddiyyətlərlə əlaqədardır. Belə ki, 
faiz dяrəcələri bazaры canlandıрмaq məqsədilə aşağı saлыныr-
V
V
a
a
l
l
y
y
u
u
t
t
a
a
 
 
s
s
i
i
y
y
a
a
s
s
ə
ə
t
t
i
i
n
n
i
i
n
n
 
 
a
a
ş
ş
a
a
ğ
ğ
ı
ı
d
d
a
a
k
k
ı
ı
 
 
ə
ə
s
s
a
a
s
s
 
 
f
f
o
o
r
r
m
m
a
a
l
l
a
a
р
р
ы
ы
 
 
f
f
ə
ə
r
r
q
q
l
l
я
я
n
n
d
d
i
i
r
r
i
i
l
l
i
i
r
r
 
 
 
 
v
v
a
a
l
l
y
y
u
u
t
t
a
a
 
 
 
 
м
м
я
я
h
h
d
d
u
u
d
d
i
i
y
y
-
-
 
 
y
y
ə
ə
t
t
l
l
ə
ə
r
r
i
i
  
revalvasiya  
d
d
i
i
s
s
k
k
o
o
н
н
t
t
 
 
 
 
(
(
u
u
ç
ç
o
o
t
t
)
)
 
 
 
 
s
s
i
i
y
y
a
a
s
s
ə
ə
t
t
i
i  
d
d
e
e
v
v
i
i
z
z
 
 
 
 
s
s
i
i
y
y
a
a
s
s
ə
ə
t
t
i
i
 
 
 
 
V
V
a
a
l
l
y
y
u
u
t
t
a
a
 
 
 
 
e
e
h
h
t
t
i
i
y
y
a
a
t
t
l
l
a
a
n
n
n
n
m
m
 
 
 
 
d
d
i
i
v
v
e
e
r
r
s
s
i
i
f
f
i
i
k
k
a
a
s
s
i
i
y
y
a
a
s
s
ı
ı
 
v
v
a
a
l
l
y
y
u
u
t
t
a
a
 
 
 
 
m
m
ü
ü
d
d
a
a
x
x
i
i
l
l
ə
ə
s
s
i
i  
V
V
a
a
l
l
y
y
u
u
t
t
a
a
l
l
a
a
р
р
ы
ы
n
n
 
 
 
 
d
d
ö
ö
n
n
ə
ə
r
r
l
l
i
i
l
l
i
i
k
k
 
 
 
 
d
d
я
я
r
r
ə
ə
c
c
ə
ə
s
s
i
i
n
n
i
i
n
n
 
 
 
 
t
t
ə
ə
n
n
z
z
i
i
m
m
l
l
ə
ə
n
n
m
m
я
я
s
s
i
i  
v
v
a
a
l
l
y
y
u
u
t
t
a
a
 
 
 
 
м
м
ə
ə
z
z
ə
ə
n
n
n
n
ə
ə
s
s
i
i
 
 
 
 
r
r
e
e
j
j
i
i
m
m
i
i
 
 
 
 
d
d
e
e
v
v
a
a
l
l
v
v
a
a
s
s
i
i
y
y
a
a  
 
 

---