3.
Sübutları qorumaq hərəkətlərini iddia ərizəsi verildikdən sonra sübutun yerləşdiyi
ərazidə işə baxan məhkəmə edir. Sübutları qorumaq üçün prosessual hərəkətləri işə baxan
məhkəmənin tapşu'iğı İlə, eləcə də sübutların təmin olunması barədə MPM- in 86-cı maddəsinə
əsasən verilən ərİzə əsasında sübutun olduğu ərazidəki məhkəmə və ya məhkəmə tapşırıqlarım
yerinə yetirmək səlahiyyəti olan başqa orqanlar (MPM, 456-cı maddə) edirlər. İşin
başlanmasma qədər sübutiarm qorunmasını. Notariat haqqında Qanuna əsasən notariuslar və
notariat hərəkətlər etmək səlahiyyəti olan vəzifəli şəxslər həyata keçirirlər.
4,
Sübutlann qorunması MPM-in 79-cu maddəsində bəlliləşən yazılı və maddi sübutların
olduğu və saxlandığı yerdə gözdən keçirilməsi və araşdınlmasmdan
onunla fərqlənir ki;
1)
sübutiarm qorunması halmdan fərqli olaraq, sübutların olduğu və saxlamldığı yerdə
gözdən keçirilməsi və araşdırılması halmda sübutlann məhkəməyə verilməsinin
mümkünsüzlüyü və ya məhkəməyə gətirilməsinin çətinliyi vaxtla bağlı deyil. Məsələn,
hadisənin binadalu izlərini araşdırmaqdan ötrü binanm məhkəməyə gətirilməsinin
mümkünsüzlüyü vaxt amili ilə bağlı deyil;
2)
sübutun təmin edilməsi halında qorunan sübutları məhkəməyə və ya sübutiarm
qorunmasım gerçəkləşdirən hər hansı orqana və şəxsə vermək mümkün ola bilər və həmin
sübutlar olduğu və saxlandığı yerdə deyil, prosessual hərəkətləri edən orqanın yerləşdiyi yerdə
gözdən keçirilə və ya araşdırıla bilər;
3)
sübutiarm olduğu və saxlandığı yerdə gözdən keçirilməsi və araşdınlması yalnız işə
baxan məhkəmə tərəfindən və ya onun tapşınğı ilə və yalnız məhkəmə işi başlandıqdan sonra
edilir.
Sübutiarm qorunmasmı habelə, MPM-in 13-cü fəslində bəlliləşən, qətnamənin gələcəkdə
icrasmm təmin olunmasma yönələn iddiam təmin etmə tədbirlərindən fərqləndirmək lazımdır.
Madda 86. Sübutiarm təmin edilməsi haqqında ərizə
86.1.
Sübutiarm təmin edilməsi haqqmda ərizə işə
baxan və ya sübutiarm təmini üzrə
prosessual hərəkətlərin yerinə yetirilməli olduğtt rayomm məhkəməsinə verilir.
86.2.
Ərizədə təmin edilməli sübutlar, həmin sübutları təsdiq etməli olduğu hallar, təmin
etmə haqqmda xahişlə müraciət etməyə ərizəçini vadar edən səbəblər, habelə sübutiarm təmin
edilməsinin hansı iş üçün gərəkli olduğu göstərilməlidir.
1.
86.1-ci maddəni tətbiq edərkən nəzərə almaq lazımdır ki, müUd iş başladıqdan sonra
sübutlann qorunması barədə ərizələr məhkəməyə verilir. Ərizə təkcə işə baxan məhkəməyə
deyil, sübutiarm qonmması üzrə prosessual hərəkətləri yerinə yetirməli olan uyğun yerli (rayon
və ya şəhər) məhkəməyə verilə bilər. Ərizə işə baxan məhkəməyə
0
halda verilir ki, prosessual
hərəkətlər həmin məhkəmənin yerləşdiyi rayonun və ya şəhərin ərazisində yerinə yetirilməli
olsun.
Sübutlann qorunması ərizəsi prosesin istənilən mərhələsində verilə bilər. Məhkəmə aktı
çıxarıldıqdan sonra işə əvvəllər baxarkən bəlli olmayan həlledici materialların aşkar olunması
qanuni qüvvəyə minmiş məhkəmə aktlarma yenidən baxılmasına
117
əsas olduğundan, məhkəmənin qətnaməsinin qüvvəyə minməsindən sonra da bəzi hallarda
sübutların qorunmasına gərək yarana bilər. Göstərilən səbəbdən sübutlann qorunması
ərizəsinin verilməsi hər hansı vaxt çərçivəsi ilə daraldılmamalıdır.
2.
Sübutlarm qorunması ərizəsində aşağıdakılar göstərilməlidir:
1)
ərizənin verildiyi rayon və şəhər məhkəməsinin adı;
2)
ərizəçinin adı, yaşayış yeri, yaxud yerləşdiyi yer (hüquqi şəxslər üçün);
3)
işin baxıldığı məhkəmənin adı və işin nömrəsi, işə baxılmasmm vəziyyəti (birinci
instansiyada, yaxud apellyasiya İnstansiyasında baxılmaqda olması və s.);
4)
qorunmalı olan sübut haqqında bilgi (onun təsviri, növü və s. əlamətləri);
5)
sübutun təsdiq etməli olduğu hal və onun mülki işlə bağlılığı;
6)
qoruma tədbirlərinin görülməsini gərəkli edən səbəblər (sübut kimi götürülən əşyanın
məhv olma
təhlükəsi, şahidin başqa yerə çıxıb getməsi və ya ağır xəstə olması və s.);
7)
yerinə yetirilməsi istənən konkret prosessual hərəkətlər (şahidin dindirilməsi, maddi
və ya yazılı sübutlarm gözdən keçirilməsi və araşdu-ılması, ekspertiza keçirilməsi və s.);
8)
sübutun olduğu və ya saxlandığı yer;
9)
ərizəyə əlavə olunan sənədlərin siyahısı.
Ərizəyə işə baxıiraasmın hansı mərhələdə olmasmdan asılı olaraq iddianın götürülməsi
barədə məhkəmənin qərardadmm surəti, yaxud iddianın icraata götürüldüyünü göstərən
məhkəmə bildirişi və ya iş üzrə qətnamə (əgər varsa) əlavə olunmalıdır.
Maddə 87. Sübutlann təmin edilməsi qaydası
87.1.
Sübutlar bu Məcəllə ilə müəyyən edilmiş qaydada hakim tərəfindən təmin edilir.
87.2.
Məhkəmə sübutları, xüsusən şahidləri dindirməklə, ekspertiza təyin etməklə, yazılı
və maddi sübutları tələb və müayinə etməklə təmin edir. •
87.3.
İşdə iştirak edən şəxslər sübutların təmin edilməsi haqqında ərizəyə baxılmanın
vaxtı və yeri barədə xəbərdar edilirlər, onların gəlməməsi isə sübutların təmin edilməsi
haqqında ərizəyə baxmağa mane olmur.
87.4.
Məhkəmə sübutların təmin edilməsi haqqında qərardad çıxarır və orada icra
edilmə qaydaları və üsullar göstərilir.
87.5.
Protokollar və ya sübutları təmin etmə qaydasında toplanmış bütün materiallar işə
baxan məhkəməyə göndərilir və işdə iştirak edən şəxslərə bu barədə məlumat verilir.
87.6.
Sübutların təmin edilməsi barədə qərardada onu çıxaran məhkəmə tərəfindən
yenidən baxıla bilər.
1.
Sübutlarm qorunması sonradan əldə olunması mümkünsüz və ya çətin ola biləcək
faktiki bilgilərin məhkəmə baxışmda sübut kimi istifadə edilməsi məqsədi ilə qeydə aimmasma
və saxlanmasma yönəlmiş qanunla bəlliləşən prosessual hərəkətlərin (şahidin dindirilməsi, işin
iştü-akçısmm izahatmm aimması, sübutlarm tələb olunması, yazılı və maddi sübutlarm, o
cümlədən olduğu yerdə gözdən keçirilməsi və araşdırılması, və s.) yerinə yetirilməsidir. Bu
hərəkətlər hakim tərəfindən mülki işin iştirakçısmm ərizəsi əsasmda prosessual qaydalara əməl
olunmaqla yerinə yctirilməli-
118