Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi a. A. Bakixanov adina tariX İnstitutu
Yüklə 8,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Misra
- HÜMAYIN ŞAH MƏİYYƏTİNİN ASTRABAD SƏMTİNƏ YÜRÜŞÜ, BƏDNİYYƏT DÜŞMƏNLƏRİN CƏZALANMALARI VƏ MÖHTƏŞƏM MÜBARƏKABAD QALASININ TƏMİRİNİN ZİKRİ
955
xidmətkarlarına, kasıblara və təqaüdçülərə (ratebexar) cənnətməkan şahın hakimiyyəti vaxtında olduğu kimi kömək olundu. Sərkar üçün zəruri olan hər şeyi onun sərəncamına tapşırdı, ona qiymətli daş- qaşlar, qızıl və gümüşlə işlənmiş qəndillər, şamdanlar, gözəl Kirman xalıları və qab-qacaq verildi, müqəddəs rövzənin gözəlləşməsinə çalışdı. O, müqəddəs Məşhəddə olduğu hər gün ərzində həmişə ziyarət səadətinə yetişdi, istəyi və etiqadı hədsiz olduğu üçün vaxtının çoxunu şəxsən xadimlik, fərraşlıq və sair işlərdə iştirakını əsirgəmədi, bu işləri görməklə iftixar etdi. Xorasanda daha heç bir görüləsi iş qalmadığından, müqəddəs rövzəyə əlvida dedi və zəfər ayəli ordu Radkan və Xəbuşan yoluyla Astrabada getməkdən ötrü Dəşte-Bəhryana doğru hərəkətə başladı.
Zərəfnişan məiyyətin gəlib çatdığı Radkanda hümayun şahda şikar nişatına başlamaq meyli baş qaldırdı. Qəmərğə*, yəni şikarcərgə hazırlandı, müzəffər əsgərlər fərmana əməl edərək, bir neçə gün ərzində ov heyvanlarını artıq müəyyən bir yerə cəmləşdirmişdilər. Cərgə dairəsi qapanan vaxt, bu cərgəyə o qədər heyvan yığılmışdı ki, qorxu (vəhm) mühasibi onların sayını hesablamaqda aciz qaldığını etiraf edirdi. Cərgə meydanının hələ bir fərsəx 636
sahəni əhatə etdiyi vaxt əlahəzrət meydana girdi və onun nəzəri bir neçə çöl eşşəyinə (xərgur) sataşdı. O, hər addımı fələyin sürətindən iti olan külək sürətli atını həmin nişat artıran meydanda çövlana gətirərək cilovu o gurxərlərə 637 tərəf çevirdi, onları bir qədər qovduqdan sonra ox və qılınc ilə hamısını yaralayıb yerə yıxdı. Döyüş meydanının get-gedə genişləndiyi sübh çağından axşama qədər şah at sürməkdə və ov ovlamaqda oldu. İzzət büsatının cəmisi iki-üç yaxın adamı şahın yanında şikara çıxmışdısa da, onlara ov ovlamaq icazəsi verilməmişdi. O həzrət bəhrami 638
kamanı hər dəfə işə saldıqca cilovdarlar iti qanadlı qartallar kimi ona dəstə-dəstə iti oxlar gətirirdilər. Qanadlarını geniş açmış o həzrətin çəkdiyi yayın
636 6 km.
637 Müəllif bu dəfə "xərgur" əvəzinə "gurxər" yazır - Ş.F. 638 Bəhram Gurun kamanına işarədir. 956
səsindən ahular və başqa heyvanlar çaxnaşmaya düşürdülər. Əlahəzrətin ovladığı hər bir heyvan ona yaxın olan adamlar tərəfindən sayılırdı. O gün əlahəzrətin atdığı oxlarla yüz altmış iki heyvan həlak torpağına sərildi. Şikar dairəsi daraldıqda, bəzi əmirlər və şaha yaxın adamlar rüxsət alıb cərgəyə daxil oldular. Az sonra müqəddəs ordunun mülazimlərinin, yaxın adamlarının, qorçilərin, qulamların əksəriyyəti də izn alaraq şikara başladılar. Nəhayət, bütün döyüşçülərə rüxsət verildi. İş o yerə çatdı ki, iti qaçışlı ahular yorulub hərəkətdən qaldılar, belə ki, piyadalar cərgəyə girib onları əlləri ilə tuturdular. Heyvanlar o qədər çoxdular ki, hesaba gəlmədilər, amma:
Bircə kəs də qalmadı əlinə ov keçməsin 639
Hələ də cərgədə iki-üç min ahu heyrət içində və sərgərdan halda vurnuxur, özlərini əziyyət tələsinə düşən görüb, çıxış yolu tapa bilmirdilər. Nadir hadisələrdəndir ki, bir neçə heyvanda qəribə hallar müşahidə olundu. Belə ki, həmin biçarələr başqa çarə tapmayıb qeybdən onlara gələn bir istək (elham) hissi ilə özlərini əlahəzrət dayanan yerə çatdırıb, oranı təhlükəsiz yer sandılar, o həzrətin dövrəsində dayandılar. Sonra bir neçə dövrə hərlənərək, hamısı o izzət və məqam sahibinə pənah gətirib, elə oradaca dizləri üstə çökdülər. Onların belə hərəkəti qoyunların "yataq" ("yətaq") etmələrinə bənzədi. Əlahəzrət bunu müşahidə edib ovu dayandırdı və hamıya bir daha heyvanlara toxunmağı qadağan etdi. Bir qədər uzun sürən (momtəd) vaxtdan sonra, günəş qürub edərkən ahular bir qədər dincəldilər və əhahəzrət onları azad etmək qərarına gəldi, əmr etdi ki, cərgənin çöl tərəfini açıb heyvanlara yol versinlər. Artıq heç kimin onları ovlamaq cürəti yox idi. Təxminən iki-üç min heyvan bəla girdabından qurtuldu və çölə tərəf götürüldü. Ertəsi gün hökm olundu ki, ovu olan hər adam ovunu şaha göstərsin. Bütün şikarları bir yerə yığdılar və onlar məzəffər əsgərlər arasında bölüşdürüldü. Sonra oradan ov edə-edə çıxıb Xobuşan və
639 Misranın farscası: Kəsi nəmand ke, seydi nəyamədəş dər dam. 957
Səməlğan yoluyla Bəhryan çölünə çatıb dayandılar. Əlahəzrətin fikrinə Astrabada getmək və həmişə o vilayətə zərər vuran oxlu və kuklən üsyançılarını cəzalandırmaq, sonrasa Astrabadın işlərini tənzimləmək düşdü. Buna görə də yürüş cilovu o tərəfə istiqamətləndi.
[Bu kitabın] birinci səhifəsinin "Hər ildə baş verən hadisələr" hissəsində Astrabad və oradakı qarışıqlıq barədə bir qədər məlumat verildiyinə baxmayaraq, yenidən o haqda danışmaq təkrarçılıq, ətalət və yazılanı yenidən yazmaq olsa da, burada münasib görüldü ki, oxucuların tam məlumata malik olmalarından ötrü bir daha o vilayətin vəziyyətindən yığcam şəkildə bəhs edilsin. Xülasə, Astrabad darülmülkü İran torpağının gözəl və ürəkaçan yerlərindəndir. Bu vilayət bir tərəfdən Xəzər dəryasına birləşir, olduqca gözəldir, oranın bahar (rəbi) və payız (xərif) fəsilləri eynidir, cənnətin bir parçasıdır. Əhalisi iman bəzəyi (həliyye) ilə bəzənmişdir, zöhd və təqvada ali dərəcəli adamlardandır. Amma, yolkəsən adamlardan da xali yer deyildir, Təbəristanın başqa yerləri kimi onların başlarında hərdənbir üsyan havası olur ki, o təbəqədən olanlan "siyahpuş" adlandırırlar. İran mülkünün əmniyyət və istiqlalının həzrət cənnətməkan şah dövründə, həmin yerin hakimləri siyahpuşluq havasını başlarından çıxarıb şaha rəiyyətlik edirdilər, lakin "Xarəzm valisinin təbəələri (ətobba)" və "yəqə türkmanları" kimi tanınan sayınxani, oxlu, kuklən, eylur ("eymur" olmalıdır - Ş.F.), salur və başqa uluslar Cürcan və Xarəzm vilayətləri arasında, Ətrək çayı kənarında yaşayırdılar. Onlar sonra Gürgan çayınadək gəlib həmin sonsuz səhrada əkinçiliklə məşğul olaraq Cürcan hakimlərinə əkin vergisi (male-məzrui) verməyə başladılar. Amma, hakimləri məmləkətin abadlaşdırılması qane etmədi. Get-gedə həmin təbəqədən olan adamlar tüğyana qalxıb Astrabad məmləkətinə əliuzunluq etməyə başladılar. Astrabad hakimləri də, onların fitnələrini dəf etməyə çalışdılar və buna görə də, Astrabad hüdudu çox vaxt fitnəkarlıqdan xali ola bilmədi. Cənnətməkan şah onların
Yüklə 8,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|