Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi a. A. Bakixanov adina tariX İnstitutu
Yüklə 8,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Übeyd xanın Herat qalasını mühasirə etməsi
- Şah Təhmasibin Xorasan səmtinə hücumu
- Beytlər
136
və Nişapur hakimi Ağzıvar xan Şamlı bir-birləriylə birləşib, Qamuş Oğlanın və özbəklərin üstünə yeridilər və aralarında kiçik bir cəng oldu, qazilər müxaliflərin bir neçə nəfərini öldürdülər. Özlərində müqavimət gücü görməyən özbəklər hərbdən əl çəkərək geriyə, əmirlərsə öz məkanlarına qayıtdılar.
Doqquz yüz otuz səkkizinci ildə (miladi 1531/32) Ubeyd xan yenidən saysız-hesabsız döyüşçü yığıb Xorasana üz tutdu. O, Herat şəhərinin xaricində dayanıb mühasirə işinə başladı, Xorasan vilayətinin hər yerinə öz əmirlərini göndərdi. Oğlu Əbdüləziz Sultanı müqəddəs Məşhədə, Qamış Oğlanı Astrabada, Xangəldi bahadırı Səbzvara və başqa bir dəstəni Bəstam vilayətinə yola saldı. Müntəşa Sultan, Ağzıvar xan və başqa Xorasan əmirləri öz yerlərində qalmağı məsləhət bilməyib, hakimlik yerlərini (hökümətgah) boş qoydular və kənara çəkildilər. Amma Damğan hakimi Zülqədər Sultan özbəklərin gəlişindən xəbərdar olaraq gəraylı tayfasının Miyanə adlı yerinə bir adam göndərdi, kömək xahiş etdi. Gəraylı hakimi Mirzə Əli xan Xəlifə çoxlu qoşunla gəlib ona birləşdi. Onlar Bəstamın kənarında özbəklərlə qarşılaşıb cəngə başladılar, qazilər qalib, özbəklərsə məğlub oldular, bir dəstə özbək öldürüldü, başqa dəstə isə əsir alındı. Amma, Astrabada göndərilən Qamış Oğlan özünün cəsarət və bahadırlıq addımını irəliyə atıb Savucbulağın Məhur adlı yerinədək çoxlu döyüşçü ilə yola düşdü, orada Məhəmməd xan Zülqədəroğlunun ordusu üzərinə tökülüşüb onun əgrəqini* qarət edərək geri qayıtdı. Übeyd xan isə Herat qalası ayağında dayanıb qalaalma vəsaitinin hazırlığına başladı. Qazilər bacardıqları qədər özbəklərdən müdanə olunmağa başladılar. Azərbaycanda [qızılbaşlara] yağı olan Əllamə Təkəli Ruma gedərək orada, fitnəkarlıq etdi və həmin sərhəddə üsyan və qarışıqlıq odu şölələndi. Buna görə də cənnətməkan şah üçün böyük bir iş başlandı və onun Xorasan yasaqına başlamaq imkanı olmadı. Elə buna görə də Übeyd xan arxayınlıqla qala [ayağında] əyləşib, qaladakılara təzyiq etməyə başladı. Mühasirə müddəti il yarım çəkdi. Mühasirədə qalanlar azuqə çatışmazlığından cana doydular, qazilərsə şəhər əhalisini şəhərdən eşiyə qovdular, onların olub-qalan azuqələrini əllərindən alıb bir qədər də dolandılar. O müddət ərzində təkəli tayfası rəiyyətə 137
olmazın zülm edərək, onların əlindəki pul və mallarını götürdülər, özlərini isə eşiyə qovdular, sonra gizlətdikləri şeylərin də axtarıb- tapılmasına başladılar. Təkəlilər [hətta] şəhərlilərin çölə qovulmalarından sonra onların ev və məskənlərini də dağıdıb, topladıqları xəzinələri də mənimsədilər. Xülasə, ərzaq get-gedə tükəndi, qazilər it və pişik ətini yeməyə başladılar ki, bunlar da qurtardı. Söyləyirlər ki, Qazi xanın iki mötəbər ağası bir itin üstündə dalaşmağa başladılar və isbat üçün Qazi xana üz tutdular. Onların hər biri deyirdi ki, it onun tərəfindən yaralanmışdır və onun əti ona düşür. Qazi xan nəhayət həmin itin leşini iki hissəyə bölərək, onların hərəsinə bir pay verdi. Bəhram Mirzə və Qazi xan üçünsə hər gün bir boşqab düyü və [bir tikə] at əti ayrılır, bu xörəyin də yarısı məclisdə mötəbər ağalara qaşıq-qaşıq paylanırdı. Ağalar isə özlərinə çatan yeməyin yarısını xidmətçiləri arasında bölürdülər. Azuqə azlığından elə zəiflədilər ki, adamlar əsa ilə gəzməyə başladılar. Übeyd xan [vəziyyəti bilərək] qalaya adam göndərdi, sülh barədə danışıq aparmağa başladı.
Qazi xan bu şərtlə razılaşdı ki, qoy Übeyd xan bir neçə köç geri çəkilsin və o, Bəhram Mirzə və qızılbaş döyüşçüləriylə birlikdə sağ-salamat çıxıb şəhəri [özbəklərə] təhvil versin. Übeyd xan isə razılaşmayıb deyirdi: "Qoy onlar gələrək, mənim xeyməmim kəndirinin (tənab) altından keçsinlər və sonra getsinlər". Bəhram Mirzə və Qazi xansa bu təkliflə razılaşmırdılar. Bir neçə gündən sonra Səmərqəndin padşahı olan Əbu Səidxan ibn Kucəm xanın atalığı sülhə razılıq almaqdan ötrü şəhərə gəldi, amma, sülh baş tutmadı. Qazi xan öz gücsüzlüyünə baxmayaraq, din və dövlət düşmənləri ilə vuruşub, qalanı qorumaqdaydı. Bu xəbərin dürüstlüyü və yaramaz (nabekar) özbəklərin hücum xəbəri Azərbaycanda cah-cəlal sahibinin (Şah Təhmasibin - Ş.F.) qulağına çatdıqda, artıq Əllamənin fitnəsi tamamilə yatırıldığından, cənnətməkan şah Xorasana tərəf getmək fikrinə düşdü və doqquz yüz otuz doqquzuncu ildə (miladi 1532/33) müzəffər ordu hərəkətə başladı. Şah bu xəbəri çatdırmaqdan ötrü dərhal bir qasidi Herata yolladı. Qasid Heratın ac-yalavac adamlarının ah-nalə alovunun
138
ruzigar xırmanını yandırdığı bir vaxtda şəhərə çatıb müzəffər ordunun yola düşmə müjdəsini çatdıraraq, onlara yemək, ürəklərə qüvvət verdi, şadmanlıq səsləri asimana ucaldı, şənlik nağaraları çalınmağa başladı. Übeyd xan şair təbiətli bir adamdı. O həmin bir neçə gün ərzində bu beytləri yazıb, Qazi xanın vəziri məşhur möhrdar Xacə Əmir bəyə göndərdi:
Getsən Xorasan səmtinə hərgah, ey nasim, Çatsın Xorasan əhlinə bizdən salamımız.
Lütf eylə, bizim fikrimizi bildir onlara, Bildir ki, sizə yoxdu bizim ehtiramımız.
Cahilsiniz deyə yazırıq biz bu sözləri, İmza elədi naməyə izzətli namımız.
Ey Xacə, bu gündən belə sağ qalma dünyada, Təsbit olunubdur deyə xanlıq məramımız. 132
Xacə [Əmir bəy] söz deməyə qabil və zəmanənin istedadlı adamlarından idi. O, [xanın] cavabında bu beytləri yazıb göndərdi.
Ey iddialı adam, bilmədinmi sən
132
Beytlərin farscası: Ey bad, əgər bər əhle -Xorasan gozər koni, Zinhar, ərze deh bərayeşan səlame-ma.
Vangəh ze ruye-lotf begu an goruh-ra K-y dəste kinexahe-şoma xas-o ame-ma.
Kelke-qoruro-cəhle-şoma kərdeəst səbt Dər roqeyi ke bude dər an roqe name-ma.
Key Xace, bəd əz in təməəz zendegi bebər Z-an ru ke, gəşt sekkeye-xani bename-ma.
Yüklə 8,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|