etməsin. Belə ki, zorla hər hansı bir mədəniyyətin digər milli
mədəniyyətə tətbiqi subkultura deyilən yeni bir sosial halın
meydana gəlməsinə, milli mədəniyyətin süni surətdə asılı
vəziyyətə düşməsinə səbəb ola bilər. Hazırda elmi-mədəni dəyər-
lərin qarşılıqlı münasibətlərində milli-mənəvi dəyərlər passiv
vəziyyətdə qalmamalı, xalqımızın əsrlər boyu yaratdığı maddi
və mənəvi dəyərləri iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrdə tət-
biq edilməlidir (126, 2000, №2, s.10). Vaxtilə sovet mədəni dəyər-
ləri qeyri-rus xalqlarmın mədəni nailiyyətbrinin zənginləşməsinə
kömək etsə də, eyni zamanda milli mədəni dəyərlərin məhvinə
yönəlmişdir. Azərbaycan respublikası dövlət müstəqilliyi əldə
etdikdən sonra bütün bu amillər nəzərə alınmaqla diinya ölkəbri
ilə elm, təhsil və mədəni əlaqələri daha da genişləndirmişdir.
“İpək yolu”nun bərpası dünya ölkələri ilə respublikamız
arasında elmi əlaqələrin inkişafına da böyük təsir göstərmişdir.
Bu baxımdan türk xalqlan ilə olan elmi əlaqələr xüsusilə diqqəti
cəlb edir. Təkcə 1991-1995-ci illərdə Azərbaycan Elmlər Aka-
demiyasının 15 Institutu Türkiyənin müxtəlif Universitetləri ilə
elmi əməkdaşlıq sahəsində ikitərəfli müqaviblər imzalamışdır
(87, 20). 1991-ci il avqustun 16-da Y.Məmmədəliyev adına Neft-
Kimya Prosesbri İnstitutu Türkiyənin “Nüvə Sənayesi A.S.” və
“Mina A.S.” firması ilə əməkdaşlıq haqqmda müqavilə bağlamaqla
bu əməkdaşlığm bünövrəsini qoydu (87, s.20). Bundan başqa, adı
çəkilən Institutun müstəqillik dövründə ABŞ, İran, Səudiyyə Ərə-
bistanı, Rusiya və Gürcüstanla da elmi əlaqəbri genişbnmişdir
(180, 8.01.2005). 1994-cü ilin aprelin 13-də Azərbaycan EA-nın
qəran ilə Azərbaycanın Foto-Elektronika İnstitutu ilə Türkiyənin
“Bilimsel Texniki Araşdırma Qurumu” və “Mərmərə Araşdırma
mərkəzi” arasmda elmi əməkdaşlıq haqqmda razılıq əldə edilmişdir
(87, 20). 1991-ci ildən Azərbaycan EA-nın Geologiya institutu
Türkiyənin Ərzurum Universiteti ilə birlikdə zəlzələbrin proq-
nozlaşdmlması sahəsində çox səmərəli əməkdaşlıq etməyə baş-
lamışdır (87, 8). 1995-ci ildən Türkiyənin “Tibbi Мэппэгэ Araş-
dmna Mərkəzi” və “Kosmik Texnologiya” bölümü ilə Azərbaycan
EA-nın Fizika institutu və Şamaxı rəsədxanası arasında birgə
tədqiqat işbrinin apanlması üçün razılıq əldə edilmişdir. Türkiyə
ilə olan elmi əlaqələr sonrakı illərdə daha da genişlənməkdə
davam etmişdir. 2001-ci ilin noyabnnda Antaliya şəhərində Tur-
kiyə Nevrologiya Cəmiyyətləri Birliyinin təşkil etdiyi 37-ci
beynəlxalq nevroloji konqresdə Azərbaycan alimbri fəal iştirak
etmişlər (23, 22.11.2001).
Azərbaycan alimlərinin Türkiyə ali məktəblərində, tədqiqat
mərkəzlərində çalışmalan da müstəqillik illərində geniş miqyas
almışdır. Тэксэ 1995-ci ilin məlumatlanna görə, Türkiyənin müx-
təlif universitetlərində 50 nəfərdən artıq Azərbaycan Elmlər
Akademiyasının əməkdaşları, о cümlədən elmlər namizədləri,
doktorlan işləməkdə idilər. Sonrakı dövrdə bu daha da artmışdır.
Hazırda alimbrimiz İstanbul, Ankara, Ərzurum, Konya və bir
sıra başqa ali məktəblərdə fəaliyyət göstərirlər.
Azərbaycan-Almaniya elmi əlaqələri də inkişaf etmişdir.
1996-cı ilin iyulunda Almaniyanm Zigen şəhərində kibemetikamn
yeni sahəsi olan qeyri-səlis sistemlərin müxtəlif istiqamətlərdə
tətbiqi mövzusuna həsr edilmiş II beynəlxalq konfransa Azərbay-
can alimləri dəvət almış (23, 5.VII.1996), maraqlı məruzələrlə
çıxış etmişlər. Həmin ilin sentyabrında isə Bonn şəhərində elmi-
texniki əməkdaşlıq çərçivəsində Almaniya-Azərbaycan alimləri-
nin III elmi simpoziumu keçirilmişdir (23Д9.1Х.1996).
1997-ci ilin dekabnnda isə Cenevrədə Avropa Nüvə Tədqi-
qatları Təşkilatı ilə Azərbaycan hökuməti arasında yüksək
eneıjilər fizikası sahəsində elmi və texniki əməkdaşlığın inkişaf
etdirilməsi haqqmda saziş imzalanmışdır (2 3 ,19.XII.1997).
Azərbaycan Elmlər Akademiyasının institutları başqa istiqa-
mətlər üzrə də elmi əlaqələri davam etdirmişlər. Belə ki, 2001-ci
ildə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Aşqarlar Kimyası
İnstitutunun apardığı elmi işlər ABŞ-ın Biznesin Inisiativ Istiqa-
mətləri Beynəlxalq Təşkilatının təsis etdiyi “Qızıl Kateqoriya”
mükafatına layiq görülmüşdür (36, VII c, 460). ABŞ ilə olan
səmərəli elmi əlaqələri belə bir fakt da sübut edir ki, Azərbayca-
nın bir çox nüfuzlu alimləri ABŞ-ın müxtəlif elmi mərkəzlərinə
fəxri və ya həqiqi üzv seçilmişlər. Buna misal olaraq hələ 1994-cü
ildə professor Zakir Qarayevin, tarixçi alimlər Süleyman Əliyar-
lının, Tofiq Vəliyevin Nyu-York Elmlər Akademiyasına həqiqi
üzv seçilməbrini göstərmək olar (23,30.XII.1994).
2000-ci ildən keçən son beş ildə Azərbaycan Milli Elmlər
Akademiyasının 2000-ə yaxın elmi əməkdaşı ABŞ, İngiltərə,
İtaliya, Almaniya, Türkiyə, Belçika, Yunanıstan, Fransa, Norveç,
Yəmən, Səudiyyə Ərəbistanı, Iran və başqa ölkələrlə birgə elmi
işlər aparmış, beynəlxalq elmi konfranslarda iştirak etmişlər (58,
28.02.2005). 2005-ci ilin mayına olan məlumata görə, Akade-
miyanın 250-уэ yaxın əməkdaşı 35 xarici dövlətdə elmi ezamiy-
yətdə olmuş, bir sıra simpozium və konfranslarda iştirak etmişdir.
Məsələn, akademik Toğrul Şahtaxtinski Almaniyanın Lyudviq-
hafen şəhərində yerləşən elmi mərkəzdə apanlan tədqiqatlarda
iştirak etmiş, akademik Musa Rüstəmov NATO-nun “Sülh naminə
elm” komitəsinə yeni təkliflər təqdim etmək üçün İzmirdə
keçirilən toplantıda iştirak etmiş, akademik Ayaz Əfəndiyev Tür-
kiyənin “Yıldız” Texniki universitetində keçirilmiş “Biomühən-
dislik: problemlər və perspektivlər” adlı beynəlxalq konfransda
iştirak etmiş, “Sibstrat hafizəli polimer sorbentlərin enziməbən-
zər komplekslərinin dizan və metal polimer kompleks katalizi”
mövzusunda elmi məruzə ilə çıxış etmişdir. Akademik Akif
Əlizadə “British petrolium” şirkəti ilə apanlan işlərin proqram-
lannın Londonda keçirilən müzakirəsində və Moskvada keçirilən
“Coğrafiya məlumat sistemləri geologiyada” adlı beynəlxalq
konfransda iştirak etmişdir. Azərbaycanın dünya ölkələri ilə elmi
əlaqələri qarşılıqlı olmuşdur. Müxtəlif elm mərkəzlərini təmsil
edən mütəxəssislər tez-tez Azərbaycanda olmuş, elmi konfrans
larda iştirak etmişlər. Belə ki, hələ 2004-cü ildə Paris Beynəl-
xalq Cərrahlar Akademiyasının həqiqi üzvü, professor Cavad
Heyət, İtaliya Beynəlxalq Nəzəri Fizika Mərkəzinin direktoru,
professor Kateralli Spinavasan, Qara Dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq
Təşkilatı Qara Dəniz Elmi Mərkəzinin direktoru, professor Yanis
Popanikolay, Beynəlxalq Böhran qrupunun üzvü, Qafqaz layihə-
sinin direktoru Səbinə Freyzer Akdemiyanm Rəyasət heyətində
olmuş, müxtəlif тэвэЬЬгэ dair müzakirələrdə iştirak etmişlər
(58,2.05.2005). Elmi əlaqələr Akademiyanm İnstitutlan səviyyə-
sində də apanlmışdır. AMEA-nm Botanika İnstitutunun apancı elmi
işçisi, EA-nın müxbir üzvü, b.e.d. N.Quliyev, elmi işçi M. İsma-
yılov 2004-cü ilin avqust ayının 29-dan sentyabnn 3-пэ dək Kana-
damn Monreal şəhərində keçirilən Fotosintez üzrə ХШ beynəlxalq
Yüklə Dostları ilə paylaş: |