Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi a. A. Bakixanov adına tariX İnstitutu

etməsin.  Belə  ki,  zorla  hər  hansı  bir  mədəniyyətin  digər  milli 
mədəniyyətə  tətbiqi  subkultura  deyilən  yeni  bir  sosial  halın 
meydana  gəlməsinə,  milli  mədəniyyətin  süni  surətdə  asılı 
vəziyyətə düşməsinə səbəb ola bilər. Hazırda elmi-mədəni dəyər- 
lərin  qarşılıqlı  münasibətlərində  milli-mənəvi  dəyərlər  passiv 
vəziyyətdə  qalmamalı,  xalqımızın  əsrlər  boyu  yaratdığı  maddi 
və mənəvi dəyərləri iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrdə tət- 
biq edilməlidir (126, 2000, №2, s.10). Vaxtilə sovet mədəni dəyər- 
ləri qeyri-rus xalqlarmın mədəni nailiyyətbrinin zənginləşməsinə 
kömək  etsə  də,  eyni  zamanda  milli  mədəni  dəyərlərin məhvinə 
yönəlmişdir.  Azərbaycan  respublikası  dövlət  müstəqilliyi  əldə 
etdikdən sonra bütün bu amillər nəzərə alınmaqla diinya ölkəbri 
ilə elm, təhsil və mədəni əlaqələri daha da genişləndirmişdir.
“İpək  yolu”nun  bərpası  dünya  ölkələri  ilə  respublikamız 
arasında  elmi  əlaqələrin  inkişafına  da böyük  təsir  göstərmişdir. 
Bu baxımdan türk xalqlan ilə olan elmi əlaqələr xüsusilə diqqəti 
cəlb  edir.  Təkcə  1991-1995-ci  illərdə Azərbaycan  Elmlər Aka- 
demiyasının  15  Institutu  Türkiyənin müxtəlif Universitetləri  ilə 
elmi  əməkdaşlıq  sahəsində  ikitərəfli  müqaviblər  imzalamışdır 
(87, 20).  1991-ci il avqustun  16-da Y.Məmmədəliyev adına Neft- 
Kimya Prosesbri İnstitutu Türkiyənin “Nüvə  Sənayesi A.S.” və 
“Mina A.S.” firması ilə əməkdaşlıq haqqmda müqavilə bağlamaqla 
bu əməkdaşlığm bünövrəsini qoydu (87, s.20). Bundan başqa, adı 
çəkilən Institutun müstəqillik dövründə ABŞ, İran,  Səudiyyə Ərə- 
bistanı,  Rusiya və  Gürcüstanla  da  elmi  əlaqəbri  genişbnmişdir 
(180,  8.01.2005).  1994-cü ilin aprelin  13-də Azərbaycan EA-nın 
qəran ilə Azərbaycanın Foto-Elektronika İnstitutu ilə Türkiyənin 
“Bilimsel Texniki Araşdırma Qurumu” və  “Mərmərə Araşdırma 
mərkəzi” arasmda elmi əməkdaşlıq haqqmda razılıq əldə edilmişdir 
(87,  20).  1991-ci  ildən Azərbaycan  EA-nın  Geologiya  institutu 
Türkiyənin  Ərzurum  Universiteti  ilə  birlikdə  zəlzələbrin  proq- 
nozlaşdmlması  sahəsində  çox  səmərəli  əməkdaşlıq etməyə baş- 
lamışdır (87, 8).  1995-ci ildən Türkiyənin “Tibbi Мэппэгэ Araş- 
dmna Mərkəzi” və “Kosmik Texnologiya” bölümü ilə Azərbaycan 
EA-nın  Fizika  institutu  və  Şamaxı  rəsədxanası  arasında  birgə 
tədqiqat işbrinin apanlması üçün razılıq əldə edilmişdir. Türkiyə 
ilə  olan  elmi  əlaqələr  sonrakı  illərdə  daha  da  genişlənməkdə

---

davam etmişdir.  2001-ci ilin noyabnnda Antaliya şəhərində Tur- 
kiyə  Nevrologiya  Cəmiyyətləri  Birliyinin  təşkil  etdiyi  37-ci 
beynəlxalq nevroloji  konqresdə Azərbaycan  alimbri  fəal  iştirak 
etmişlər (23, 22.11.2001).
Azərbaycan  alimlərinin  Türkiyə  ali  məktəblərində,  tədqiqat 
mərkəzlərində  çalışmalan  da müstəqillik illərində  geniş  miqyas 
almışdır. Тэксэ  1995-ci ilin məlumatlanna görə, Türkiyənin müx- 
təlif  universitetlərində  50  nəfərdən  artıq  Azərbaycan  Elmlər 
Akademiyasının  əməkdaşları,  о  cümlədən  elmlər  namizədləri, 
doktorlan işləməkdə idilər.  Sonrakı dövrdə bu daha da artmışdır. 
Hazırda  alimbrimiz  İstanbul,  Ankara,  Ərzurum,  Konya  və  bir 
sıra başqa ali məktəblərdə fəaliyyət göstərirlər.
Azərbaycan-Almaniya  elmi  əlaqələri  də  inkişaf  etmişdir.
1996-cı ilin iyulunda Almaniyanm Zigen şəhərində kibemetikamn 
yeni  sahəsi  olan  qeyri-səlis  sistemlərin  müxtəlif istiqamətlərdə 
tətbiqi mövzusuna həsr edilmiş II beynəlxalq konfransa Azərbay- 
can  alimləri  dəvət  almış  (23,  5.VII.1996),  maraqlı  məruzələrlə 
çıxış etmişlər. Həmin ilin sentyabrında isə Bonn şəhərində elmi- 
texniki əməkdaşlıq çərçivəsində Almaniya-Azərbaycan alimləri- 
nin III elmi simpoziumu keçirilmişdir (23Д9.1Х.1996).
1997-ci  ilin  dekabnnda  isə  Cenevrədə Avropa Nüvə  Tədqi- 
qatları  Təşkilatı  ilə  Azərbaycan  hökuməti  arasında  yüksək 
eneıjilər fizikası  sahəsində  elmi və texniki  əməkdaşlığın inkişaf 
etdirilməsi haqqmda saziş imzalanmışdır (2 3 ,19.XII.1997).
Azərbaycan Elmlər Akademiyasının  institutları başqa istiqa- 
mətlər üzrə də elmi əlaqələri davam etdirmişlər. Belə ki, 2001-ci 
ildə  Azərbaycan  Milli  Elmlər  Akademiyası  Aşqarlar  Kimyası 
İnstitutunun apardığı elmi işlər ABŞ-ın Biznesin Inisiativ Istiqa- 
mətləri  Beynəlxalq  Təşkilatının  təsis  etdiyi  “Qızıl  Kateqoriya” 
mükafatına  layiq  görülmüşdür  (36,  VII  c,  460).  ABŞ  ilə  olan 
səmərəli elmi əlaqələri belə bir fakt da sübut edir ki, Azərbayca- 
nın bir çox nüfuzlu alimləri ABŞ-ın müxtəlif elmi mərkəzlərinə 
fəxri və ya həqiqi üzv seçilmişlər. Buna misal olaraq hələ 1994-cü 
ildə professor Zakir Qarayevin, tarixçi alimlər Süleyman Əliyar- 
lının,  Tofiq  Vəliyevin  Nyu-York  Elmlər Akademiyasına  həqiqi 
üzv seçilməbrini göstərmək olar (23,30.XII.1994).

---

2000-ci  ildən  keçən  son  beş  ildə  Azərbaycan  Milli  Elmlər 
Akademiyasının  2000-ə  yaxın  elmi  əməkdaşı  ABŞ,  İngiltərə, 
İtaliya, Almaniya, Türkiyə, Belçika, Yunanıstan, Fransa, Norveç, 
Yəmən,  Səudiyyə Ərəbistanı,  Iran və başqa ölkələrlə birgə elmi 
işlər aparmış, beynəlxalq elmi konfranslarda iştirak etmişlər (58,
28.02.2005).  2005-ci  ilin  mayına  olan  məlumata  görə,  Akade- 
miyanın 250-уэ yaxın əməkdaşı 35 xarici dövlətdə elmi ezamiy- 
yətdə olmuş, bir sıra simpozium və konfranslarda iştirak etmişdir. 
Məsələn,  akademik  Toğrul  Şahtaxtinski Almaniyanın  Lyudviq- 
hafen  şəhərində  yerləşən  elmi  mərkəzdə  apanlan  tədqiqatlarda 
iştirak etmiş, akademik Musa Rüstəmov NATO-nun “Sülh naminə 
elm”  komitəsinə  yeni  təkliflər  təqdim  etmək  üçün  İzmirdə 
keçirilən toplantıda iştirak etmiş, akademik Ayaz Əfəndiyev Tür- 
kiyənin  “Yıldız”  Texniki universitetində  keçirilmiş  “Biomühən- 
dislik:  problemlər və  perspektivlər”  adlı  beynəlxalq konfransda 
iştirak  etmiş,  “Sibstrat hafizəli polimer  sorbentlərin enziməbən- 
zər komplekslərinin  dizan və metal polimer kompleks  katalizi” 
mövzusunda  elmi  məruzə  ilə  çıxış  etmişdir.  Akademik  Akif 
Əlizadə  “British petrolium”  şirkəti  ilə  apanlan işlərin proqram- 
lannın Londonda keçirilən müzakirəsində və Moskvada keçirilən 
“Coğrafiya  məlumat  sistemləri  geologiyada”  adlı  beynəlxalq 
konfransda iştirak etmişdir. Azərbaycanın dünya ölkələri ilə elmi 
əlaqələri  qarşılıqlı  olmuşdur.  Müxtəlif elm  mərkəzlərini  təmsil 
edən mütəxəssislər tez-tez Azərbaycanda olmuş,  elmi konfrans­
larda  iştirak  etmişlər.  Belə  ki,  hələ  2004-cü  ildə  Paris  Beynəl- 
xalq  Cərrahlar  Akademiyasının  həqiqi  üzvü,  professor  Cavad 
Heyət,  İtaliya  Beynəlxalq  Nəzəri  Fizika  Mərkəzinin  direktoru, 
professor Kateralli  Spinavasan, Qara Dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq 
Təşkilatı Qara Dəniz Elmi Mərkəzinin direktoru, professor Yanis 
Popanikolay, Beynəlxalq Böhran qrupunun üzvü, Qafqaz layihə- 
sinin  direktoru  Səbinə  Freyzer Akdemiyanm  Rəyasət heyətində 
olmuş,  müxtəlif тэвэЬЬгэ  dair  müzakirələrdə  iştirak  etmişlər 
(58,2.05.2005). Elmi əlaqələr Akademiyanm İnstitutlan səviyyə- 
sində də apanlmışdır. AMEA-nm Botanika İnstitutunun apancı elmi 
işçisi, EA-nın müxbir üzvü, b.e.d. N.Quliyev, elmi işçi M. İsma- 
yılov 2004-cü ilin avqust ayının 29-dan sentyabnn 3-пэ dək Kana- 
damn Monreal şəhərində keçirilən Fotosintez üzrə ХШ beynəlxalq

---