Qafqaz çaylarının su ehtiyatlarının hesablanma metodikası və
onların qiymətləndirilməsi» (Azərbaycan daxilində) mövzusun
da namizədlik dissertasiysı müdafiə etmiş və coğrafiya elmləri
namizədi alimlik dərəcəsi almışdır. Elmi fəaliyyətinin əsas
istiqamətini su ehtiyatlarının qiymətləndirilməsi, onların hesab
lanması üçün metodikanın işlənməsi, axımın il ərzində paylan
ması və dəyişkənlik (variasiya əmsalı) kəmiyyətlərinin öyrənil
məsi təşkil edir. Azərbaycanın Kiçik Qafqaz bölgəsi üçün ilk
dəfə olaraq «Variasiya əmsalı» xəritəsi tərtib etmiş, sudan ən
aktiv istifadə dövrü üçün (iyun-avqust) təbii tənzimlənmə gös
təricisi kəmiyyətini vermiş, inzibati rayonlar üçün su ehti
yatlarını hesablamışdır. M.Ə.Teymurov respublikamızın dövlət
və qeyri-hökümət təşkilatlarının xətti ilə təşkil edilən m üxtəlif
elmi konfrans və simpoziumlarda da fəal iştirak etmişdir. 15-
dən çox elmi əsərin müəllifidir.
Uluxanlı Nurəddin Dostuməli oğlu
N.D.Uluxanlı 1947-ci ildə Erm ə-
nistanın Basarkeçər rayonunun Böyük
Məzrə kəndində
anadan olmuşdur.
1972-ci ildə ADPİ-nu bitirib, coğra
fiyaçı ixtisası almışdır. 1972-ci ildən
Coğrafiya institutunun iqlimşünaslıq
şöbəsində kiçik elmi işçi, elmi işçi,
böyük elmi işçi, tətbiqi iqlimşünaslıq
bölməsinin müdiri vəzifələrində işlə
mişdir.
1986-cı
ildə, «Azərbaycan
SSR-də əncir bitkisinin becərilməsi
nin aqroiqlim şəraiti və ehtiyatları»
mövzusunda dissertasiya müdafiə edərək coğrafiya elmləri na
mizədi alimlik dərəcəsi almışdır.
Mikroiqlimşünaslıq, kənd təsərrüfat iqlimşünaslığı sahələ
rində təcrübəli mütəxəssisdir.
192
N.D.Uluxanlı bir sıra kənd təsərrüfatı bitkilərinin (əncir,
badam, xurma, çay) istiyə və rütubətə tələbatını, onların key
fiyyətinin və məhsuldarlığının meteoroloji amillərlə əlaqəsini
müəyyənləşdirmiş, bitkilərin inkişafını məhdudlaşdıran amilləri
aşkar etmiş, sənaye əhəmiyyətli məhsul əldə etmək baxımından
aqroiqlim rayonlaşdırılması aparmışdır.
Bir monoqrafiya (həmmüəlliflərlə), 30-a yaxın elmi məqalə
və xəritələrin müəllifidir. «Azərbaycan Respublikası ərazisində
subtropik meyvə bitkilərinin aqroiqlim ehtiyatları», «Azərbay
can Respublikasında bəzi subtropik meyvə bitkilərinin aqroiq
lim rayonlaşdırılması», «Azərbaycanda iqlimin antropogen və
təbii dəyişm ələrinin bəzi qarşılıqlı əlaqələri», «Azərbaycanda
əncirin istiliklə təmin olunmasına dair», «Azərbaycanda üzü
mün becərilm əsinin aqroiqlim ehtiyatları», «Dağlıq ərazilərin
arid zonalarının iqlim meliorasiyasının bəzi aspektləri » və s.
elmi əsərləri nəşr olunmuşdur. APU-nin coğrafiya fakültəsində
dosentdir və dekan işləyir.
Umudov Cahangir İman oğlu
(1936-2007)
C.İ.Umudov 1936-cı ildə Xaçmaz
rayonu Mardanoba kəndində anadan
olmuşdur.
1960-cı ildə BDU-nun
geologiya-coğrafiya fakültəsini bitir
mişdir. 1972-ci ildə «Xəzər dənizinin
Azərbaycan sahili balıq təsərrüfatının
coğrafiyası» mövzusunda namizədlik
dissertasiyası müdafiə etmişdir. 1960-
cı ildən Azərbaycan MEA Coğrafiya
institutunda «Xəritəçilik» şöbəsində kiçik elmi işçi, 1969-cu il
dən iqtisadi coğrafiya şöbəsində mühəndis, kiçik elmi işçi,
1975-ci ildən ömrünün sonuna qədər «Xəzər» şöbəsinin «İqti
sadiyyat» bölməsində elmi işçi vəzifəsində işləmişdir.
193
Umudova Rəna İbrahim qızı
R.İ.Umudova 1947-ildə Kürdəmir
rayonunda anadan olmuşdur. 1971-ci
ildə ADU-i bitirmişdir. 1976-cı ildən
Azərbaycan ME A Coğrafiya İnstitutu
nun qiyabi aspirantı olmuşdur. 1983 —
cü ildə «Bakı şəhəri əhalisinin miqra
siyası» mövzusunda namizədlik dis
sertasiyası müdafiə etmişdir. 1975-
1985-ci illər Azərbaycan MEA Coğ
rafiya institutunda kiçik elmi işçi,
1986-1993-cü illərdə isə Elmi Tədqiqat Əmək institutunda
şöbə müdiri işləmişdir. 1993-cü ildən bu günə qədər BDU-nun
«Xarici ölkələrin iqtisadi və siyasi coğrafiyası» kafedrasının baş
müəllimi işləyir. 37 elmi əsərin müəllifidir.
Yunusov Müseyib İdris oğlu
В
M.İ.Yunusov 1956-cı ildə A zər
baycan Respublikasının Oğuz rayonu
nun Kərimli kəndində doğulmuşdur.
1980-cı ildə ADU-nun geologiya-
coğrafiya fakültəsini bitirib coğrafiyaçı
ixtisası almışdır. Həmin il Azərbaycan
MEA Coğrafiya İnstitutunda «Aero
kosmik metodların coğrafi tədqiqatlara
tətbiqi» laboratoriyasında mühəndis
kimi işə başlamışdır. 1982-86-cı illər
də Azərbaycan EA Coğrafiya İnstitu
tunun landşaftşünaslıq şöbəsinin qiya
bi aspirantı olmuşdur. 1990-cı ildə «Kür-Araz ovalığı təbii
komplekslərinin irriqasiya-meliorasiya tədbirlərinin təsiri ilə
dəyişilməsi (Kür çayının sağ sahili hissəsində)» mövzusunda
namizədlik dissertasiyası müdafiə etmişdir. Sonrakı illərdə kiçik
I
194
elmi işçi, elmi işçi, böyük elmi işçi vəzifələrində çalışmışdır.
Hazırda aparıcı elmi işçi işləyir.
O,
Kür-Araz ovalığında antropogen amillərin landşaftın
formalaşmasına təsirini müəyyənləşdirmiş, suvarma kompleks
lərinin tarixi formalaşma etaplarını öyrənmişdir. Aqroirriqasiya
komplekslərinin differensasiyası xüsusiyyətlərini araşdırmış və
ekoloji cəhətdən dayanıqlı aqroirriqasiya landşaftlarının yara
dılması yolları və kriteriyalarını göstərmişdir. Bununla yanaşı
Muğan, Mil, Qarabağ düzləri aqroirriqasiya komplekslərinin
strukturu və dinamikasını aerokosmik materiallar əsasında d ə
qiqləşdirmiş, həmin komplekslərin xəritə-sxemini tərtib etmiş
dir. Kiçik Qafqazın şimal-şərq və cənub-şərq yamaclarının an
tropogen landşaftlarının aerokosmik materiallar əsasında öyrə
nilməsində, Kür-Araz ovalığının landşaftlarının səhralaşma
problemlərinin araşdırılmasında yaxından iştirak etmişdir. Ha
zırda landşaftların ekoloji müxtəlifliyinin və potensialının qiy
mətləndirilməsi problemləri üzərində işləyir. 50-dən çox elmi
əsəri nəşr olunmuşdur.
Yüzbaşov Rəmzi Mövsüm oğlu
(1906-1990)
R.M.Yüzbaşov Şamaxı şəhərində
anadan olmuşdur. 1927—
ci ildə A zər
baycan Pedaqoji institutunu coğrafiya
ixtisası üzrə bitirmişdir. 1938-1941 —
ci
illərdə Azərbaycan EA sistemində
(SSRİ EA-nın filialı) aspiranturada
oxumuşdur.
R.M. Yüzbaşov
1931-
1933-cü illərdə Azərbaycan Maarif
Komissarlığında
təlimatçı,
1933-
1935-ci illərdə Əmircan qəsəbəsində
məktəb müəllimi olmuş, 1941 —
1945—
ci illərdə Sovet Ordusu sıralarında ol
muş, 1945-1949-cu illərdə Respublika Nizami adına Tarix
195
muzeyində elmi hissə üzrə müdir müavini vəzifələrində işlə
mişdir. 1949—1951 —
ci illərdə müstəqil tərcüməçi kimi fəaliyyət
göstərmiş, 1951 —
1952—
ci illərdə Azərbaycan MEA-nın nəşriy
yatında redaktor, 1955—1957—
ci illərdə Ədəbiyyat və Dilçilik
institutunda kiçik elmi işçi, 1958- 1977-ci illər Azərbaycan EA
Coğrafiya institutunda elmi işçi, baş elmi işçi olmuşdur. 1962-ci
ildə «Azərbaycan coğrafiya terminlərinin tədqiqi» mövzusunda
namizədlik dissertasiyası müdafiə etmiş və coğrafiya elmləri
namizədi alimlik dərəcəsi almışdır. 1976-cı ildən ömrünün so-
nunadək Coğrafiya institutunda «Coğrafi adlar» şöbəsinin rəh
bəri vəzifəsində işləmişdir. Azərbaycanda coğrafi terminlərinin
elmi və milli mahiyyətinin araşdırılması və coğrafiya elminin
tarixinin öyrənilməsi sahəsində məşhur alim kimi tanınır. Onun
Azərbaycanda coğrafi terminlərin, yer adlarının düzgün və elmi
təhlilinə dair çap etdirdiyi çoxlu elmi əsərləri indi də yüksək
qiymətləndirilir. Yüzlərlə yer adlarının təhrif olunmasını və
onların Azərbaycan xalqına məxsus olduğunu sübut etmişdir.
Yüksək vətənpərvər və milli qürura malik tanınmış alim idi.
Yusifbəyova Zibeydə Qurbanəli qızı
Z.Q.Yusifbəyova 1956-cı ildə Şə
ki şəhərində anadan olmuşdur. 1984-
cü ildə BDU-nun kimya fakültəsini
kimyaçı ixtisası üzrə bitirmişdir. 1994-
cü ildə «Böyük Qafqazın cənub-şərq
hissəsinin dağ-meşə torpaqlarında də
mirin formaları və torpaqəmələgəlmə
prosesində onların rolu (Azərbaycan
Respublikası daxilində)» mövzusunda
namimzədlik dissertasiyası müdafiə
etmişdir.
1978—
ci ildən Azərbaycan MEA
Coğrafiya institutunda mühasib, laborant, mühəndis, baş m ü
həndis vəzifələrində işləmişdir. 1988-ci ildə attestasiya yolu ilə
196
kiçik elmi işçi, 1993-cı ildən isə elmi işçi vəzifəsinə keçiril
mişdir.
Elmi maraq dairəsi: torpaqlarda kimyəvi proseslərin təd
qiqidir. Bu sahədə 20-dən çox elmi əsərin müəllifidir.
Yaqubov Qəşəm Şamil oğlu
Q.Ş. Yaqubov 1938-ci ilin iyul
ayının 1-də Gürcüstanın Borçalı ma
halının Kəpənəkçi (indiki Kvemo-Bo-
lnisi) kəndində əkinçi ailəsində ana
dan olmuşdur. Qonşu Faxralı kənd orta
məktəbini qurtardıqdan sonra 1957—
1962-ci illərdə Azərbaycan Dövlət
Pedaqoji İnstitutunun və Azərbaycan
Dövlət Universitetinin tələbəsi olmuş,
coğrafiya-biologiya ixtisası üzrə ali
təhsil almışdır. 1962-1964-cü illərdə
hərbi xidmətdə olmuş, 1964-cü ilin
sentyabr ayından etibarən əmək fəaliyyətinə başlamışdır. 1964-
1968-ci illərdə Bakı torpaq ekspedisiyasında mühəndis-torpaq
şünas, dəstə rəisi vəzifələrində işləmişdir. 1968-1971 -ci illərdə
Azərbaycan EA Torpaqşünaslıq və Aqrokimya İnstitutunun
aspiranturasında oxumuş və 1975-ci ildə «Torpaqşünaslıq» ixti
sası üzrə dissertasiya müdafiə edərək kənd təsərrüfatı elmləri
namizədi-alimlik dərəcəsi almışdır.
1971-1979-cu illərdə Azərbaycan Dövlət Yerquruluşu La
yihə («Azdövyerqurlayihə») İnstitutunda dəstə rəisi və layihə
üzrə baş mühəndis, 1979-1991 -ci illərdə isə keçmiş SSRİ
Dövlət Elmi-Tədqiqat Torpaq Sərvətləri İnstitutunun «Azər
baycan şöbəsi»nin müdiri vəzifəsində işləmişdir.
1991-1993-cü illərdə «Aqroekologiya» Elm Mərkəzinin
Geokimya ekspedisiyasında, 1993—1997-ci illərdə isə Azərbay-
197
can EA Torpaqşünaslıq və Aqrokimya İnstitutunda şöbə rəisi və
lobaratoriya müdiri vəzifəsində çalışmışdır.
Elmi-istehsalat stajı 43 ildir. 90 elmi-publisist işin, o cüm
lədən 8 kitabça, (təlimat, metodiki göstəriş) və 2 m onoqrafiya
nın tək və müştərək müəllifidir.
Q.Ş.Yaqubovun tədqiqat işləri Azərbaycanda, xüsusən
Abşeron bölgəsində neftin və tikinti materiallarının çıxarılması,
nəqli və emalı zamanı pozulmuş torpaqların rekultivasiyasına
həsr edilmişdir. Bu işlər neftli tullanlılarla, xüsusən mazutlaşmış
və bitumlaşmış torpaqların rekultivasiya texnologiyasının işlə—
nilməsinə, neft mədəni və texnogen pozulmuş yerlərin elmi c ə
hətdən təsnifatına və onların rekultivasiya işlərinin lay ih ələn -
dirilməsində istifadə olunmasına həsr edilmişdir. Həmin tə d
qiqat işlərinin elmi nəticələri elmi-nəzəri və təcrübi əhəm iyyət
daşıyaraq rekultivasiya işlərinin həyata keçirilməsində istifadə
edilmişdir.
Q.Ş.Yaqubovun uzun müddət Azərbaycanın bütün bölgə
sində torpaq və bitki örtüyünün iri miqyaslı tədqiq edilməsinin
rəhbəri və icraçısı olmuşdur. O, elmi işlərin icraçısı olmaqla
onun nəticələrinin təbliğ olunması məqsədilə respublikada və
xarici ölkələrdə çağrılan elmi konfranslarda elmi m əruzələrlə
çıxış etmişdir. Bir sıra tədqiqat işlərinin nəticələri xarici d il
lərdə dərc edilmişdir. O, əmək veteranıdır və əldə etdiyi elmi
nailiyyətlərə görə keçmiş SSRİ XTNS-nin gümüş medalı ilə
mükafatlandırılmışdır.
Q.Ş.Yaqubov əm ək fəaliyyəti hərtərəflidir. Elmi işlərlə
yanaşı uzun müddət istehsalatda da çalışmışdır. O, 1997-ci il
dən başlayaraq Azərbaycan Dövlət Torpaq Komitəsinin D övlət
Yerquruluşu Layihə İnstitutunda direktor müavini, hal-hazırda
isə baş mühəndis vəzifəsində çalışmaqla respublikamızda tor
paq islahatının aparılması üçün lazım olan hüquqi normativ sə
nədlərin hazırlanmasında fəal iştirak edir. O Dövlət Yerqu
ruluşu Layihə İnstitutunda baş mühəndis vəzifəsində işləməklə
yanaşı Azərbaycan MEA-ın Torpaqşünaslıq və Aqrokimya
institutunun «Torpaqların rekultivasiyası» laboratoriyasında ya
rım ştat vahidi üzrə aparıcı elmi işçi vəzifəsində elmi fəaliyyət
198
göstərir. Q.Ş.Yaqubov hal-hazırda istehsalatda çalışmaqla tor
paqların münbitliyinin bərpası, rekultivasiyası, mühafizəsi və
torpaq-bitki sisteminin ekologiyası barədə elmi axtarış işlərini
davam etdirməklə bu sahədə elmi kadrların hazırlanması ilə də
məşğul olur.
Zamanov Xəlil Calal oğlu
(1927-1997)
X.C.Zamanov Naxçıvan MP-nin
Şərur rayonun Çərciboğan kəndində
anadan olmuşdur.
Azərbaycan Dövlət Pedaqoji insti-
tunun coğrafiya fakültəsini qurtarmış
dır. 1952-ci ildə Azərbaycan MEA
Coğrafiya institutunun aspiranturasını
bitirib
1953-cü
ildə «Şimal-şərqi
Azərbaycan və Qobustanın dağ göl
ləri» mövzusunda namizədlik disser-
asiyası müdafiə etmişdir.
Elmi tədqiqatlarının əsas istiqa
məti Azərbaycanın göllərinin və su anbarlarının hidroloji xü
susiyyətləri, onların mühafizəsi və təsərrüfat əhəmiyyətinin öy
rənilməsidir. Bu problemlərə həsr olunmuş 40-a qədər məqa
lənin, eləcədə «Azərbaycanın su anbarları, gölləri və yeddillik-
də onların xalq təsərrüfat əhəmiyyəti», «Böyük Qafqazın göl
ləri və su anbarlarının hidroloji xüsusiyyətləri» (hemmüəllif-
lərlə), «Azərbaycanın çayları, gölləri və su anbarları» (həm -
müəlliflərlə), «Kiçik Qafqazın gölləri və su anbarlarının su
balansı» kitablarının müəllifidir.
1980-cı ildən Naxçıvan MR-na getmiş və ömrünün sonuna
qədər Naxçıvan elmi mərkəzində və Pedaqoji institutda işlə
mişdir.
199
Zəkiryəyeva Natella Tahir qızı
N.T.Zəkiryəyeva
1974-cü
ildə
Sumqayıt şəhərində anadan olmuşdur.
1996-cı ildə Bakı Dövlət Universi
tetinin coğrafiya fakültəsini bitirmişdir.
1996-1999-cu illərdə Azərbyacan Milli
Elmlər Akademiyası H.Ə.Əliyev adma
Coğrafiya İnsitutun aspiranturasında
oxumuşdur. 2008-ci ildə “Azərbay
canda Böyük Qafqazın orta şəhərlə
rinin inkişafının tənzimlənməsi (Şamaxı, Şəki, Xaçmaz şəhər
lərinin timsalında)” mövzusu üzrə namizədlik dissertasiyası mü
dafiə etmişdir.
Əmək fəaliyyətini 1996-cı ildə AMEA II.Ə.Əliyev adına
Coğrafiya İnsitutun “İqtisadi və sosial coğrafiya” şöbəsində ki
çik elmi işçi kimi başlamışdır. Hazırda həmin insitutun “Azər
baycanın iqtisadi və siyasi coğrafiyası” şöbəsində elmi işçi vəzi
fəsində çalışır. Coğrafiyanın müxtəlif problemlərinə həsr olunan
12-dən çox elmi məqalənin müəllifidir.
Zeynalova Səidə Maarif qızı
S.M. Zeynalova 1968-ci ildə Bakı
şəhərində anadan olub. 1975-ci ildə
orta məktəbi, 1990-cı ildə BDU-nun
geoloji-coğrafiya fakültəsini coğrafi
yaçı ixtisası üzrə fərqlənmə diplomu
ilə bitirmiş və təyinatla AMEA-nın
Coğrafiya İnstitutuna Landşaftşünaslıq
şöbəsinə laborant vəzifəsinə işə götü
rülmüşdür.
1992-1995-ci illərdə AMEA-nm
Coğrafiya İnstitutunun aspiranturasın
200
da əyani təhsil almışdır. 1998—
ci ildə «Cənub-Şərqi Qafqazın
cənub yamacının arid landşaftlarının indikasion deşifrlənməsi»
mövzusunda namizədlik dissertasiyası müdafiə etmiş, coğrafiya
elmləri namizədi alimlik dərəcəsi almışdır.
Onun elmi əsərləri əsasən Cənub-Şərqi Qafqazın cənub
yamacının arid landşaftlarının formalaşma xüsusiyyətlərinə həsr
ölünmüşdür. 30-dan artıq elmi məqaləsi çap olunmuş və müx
təlif elmi konffansalarda məruzələrlə çıxış etmişdir.
Zülfüqarov Tahir Xıdır oğlu
(1930-2010)
T.X.Zülfüqarov
1930-cu
ildə
Xaçmaz rayonunun Nərəcan kəndində
anadan olmuşdur. 1951 -ci ildə Quba
şəhərindəki ikiillik müəllimlər institu
tunu coğrafiya-biologiya ixtisası üzrə,
1956-cı ildə isə ADU-nun geologiya-
coğrafiya fakültəsini coğrafiyaçı ixti
sası üzrə bitirmişdir. 1958-1960-cı
illərdə Azərbaycan Hidrometeorolo
giya İdarəsinin X əzər dənizi ekspedisiyasında miihəndis-
okeanoloq işləmişdir. 1960-1963-cü illərdə Azərbaycan MEA
Coğrafiya institutunun əyani aspirantı olmuşdur. 1966-cı ildə
«Orta Xəzərin qərb hissəsində suyun temperaturunun şaquli
paylanması» mövzusunda dissertasiya müdafiə edib coğrafiya
elmləri namizədi alimlik dərəcəsi almışdır. 1963-1969-cü illər
də Azərbaycan EA Coğrafiya İnstitutunda kiçik elmi işçi, Pir-
allahı adasındakı X əzər dəniz elmi-tədqiqat stansiyasının rəisi
olmuşdur. 1969-cu ildən ADPU-də fiziki coğrafiya kafedrasın
da baş müəllim kimi işə başlamışdır və ömrünün sonuna qədər
dosent vəzifəsində işləmişdir.
X əzər dənizinin hidrometeorologiyasına, xüsusilə Orta
Xəzərin Azərbaycan sektorunda dərin qatlarda hava şəraitidən
201
asılı olaraq temperaturun tərəddüdü ilə əlaqədar «Maye qrun
tun» əm ələ gəlməsini ilk dəfə tədqiq etmişdir və mühüm elmi
nəticələr əldə etmişdir.
Xəzər dənizinin, onun ayn-ayn akvatoriyalarının hidrom e
teorologiyasına dair 40-dan artıq, elmi məqalənin müəllifidir.
Ali məktəblərdə coğrafiyanın tədrisinə aid metodik proqramla
rın müəllifi və elmi redaktoru olmuşdur. Azərbaycan Sovet en
siklopediyasında m üəllif kimi iştirak etmişdir və 80-a qədər
məqalənin müəllifidir.
202
M Ü N D Ə R İ C A T
Ön s ö z ...................................................................................... 3
Azərbaycan MEA akadem ikləri........................................... 7
Azərbaycan MEA müxbir ü z v lə ri..................................... 19
Elmlər d o k to rları.................................................................. 35
Elmlər n a m iz ə d lə ri...............................................................91
203
Dostları ilə paylaş: |