Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu azərbaycan folkloru antologiyasi (Cəbrayıl, Ağdam, Laçın, Qubadlı, Zəngilan, Ağcabədi və Kəlbəcər rayonlarından toplanmış folklor nümunələri) baki – “Nurlan“ – 2012
Yüklə 2,74 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dini şəxsiyyətlər, pirlər və ocaqlar haqqında
- Yer adları ilə bağlı xatirələr
- Tarixi şəxsiyyətlər, qaçaqlar, tanınmış insanlar və pəhləvanlar haqqında rəvayətlər
- QARABAĞ MÜHARİBƏSİ XATİRƏLƏRDƏ
- LƏTİFƏLƏR Molla Nəsrəddin lətifələri
- Bəhlul Danəndə lətifələri
- Şahpələngin lətifələri
- Müxtəlif mövzulu lətifələr
- BAYATILAR, AĞILAR, VƏSFİ-HALLAR 332 LAYLALAR VƏ NAZLAMALAR 353 NEHRƏ, SAĞIN NƏĞMƏLƏRİ 355 SAYAÇI SÖZLƏRİ 357
- MAHNILAR
- İNƏK ADLARI 382 TAPMACALAR 383 ATALAR SÖZLƏRİ VƏ MƏSƏLLƏR 388 ALQIŞLAR 389 OYUNLAR
- MƏTNLƏRİN SÖYLƏYİCİLƏRİ HAQQINDA MƏLUMAT 394 SÖYLƏYİCİLƏR HAQQINDA ÜMUMİ MƏLUMAT 411 Qarabağ: folklor da bir tarixdir
- Fil.ü.f.d.Səbinə İsayeva Kompyuterdə yığan: Zümrüd Orucova Korrektor: Elnarə Əmirli
BAŞLIQLAR TƏRTİBÇİDƏN 3 MİFOLOJİ MƏTN, ƏFSANƏ, RƏVAYƏT VƏ XATİRƏLƏR Yerlə göyün aralanması 14 Nəhəng insanlar 15 İnsanların müxtəlif dinlərə ayrılması 15 Karvanqıran ulduzu 16 Ülkər ulduzu 17 Ayın üzü niyə ləkəlidir? 17 Fatma ananın hanası 17 Qaraçuxa 17 Qara Çoban 21 Kaftar 24 Əzrayıl 25 Qıllıca 25 Kaftarkus 26 Hal 26 Cin 34
Ev ilanı 37 İlanların qızlara vurulması 39 Aşiq olmuş ilanlar 40 Yeddi qardaş ilan 41 İsgəndərin dirilik suyu içməyə getməsi 41 Dənizin suyu niyə acıdı? 43 İnsaf, su, od 43 Bayquş 44 Kim gecə qəbiristanlığa gedər? 45 Ehsan 45 Dini şəxsiyyətlər, pirlər və ocaqlar haqqında Əlinin zəhmi 46 İmam Hüseyn və Yezid 47 Seyid Musa 48 Ermənilərin seyiddən dilək istəməsi 52 Əliyin qurban kəsilməyə gəlməsi 54 Seyid Ağa 54 Seyid Səccah 54 Seyid Mirzə 55 Mir Həşim 55 Cərciz peyğəmbər 56 Pir ağacı 57 Sırğa ocağı 57
Qanlı dərə 58 Soyuq bulaq 58 Ərgünəş dağı 59 Məngələnata dağı 59 Qızlar gölü, seyid gölü 60 Osman bulağı 61 Safolu istisuyu 61 Xanlıqlar 62 Cuma bazarı 62 Qaytanlı kitab 63 Bəhrəmli kəndi 64 Xanlıq, Bəhrəmli, Vərəndəli və Düdükçü kəndləri 66 Tuğ kəndi 67 Muğanlı kəndi 68 Salakətin kəndi 70 Tarixi şəxsiyyətlər, qaçaqlar, tanınmış insanlar və pəhləvanlar haqqında rəvayətlər Şeyx Sədi 72 Mir Mehdi Xəzani 73 Hacı baba 74 Hacı Qasım 77 Molla Məhərrəm 83 Məşədi Bayaz 84 Heydər kişi 85 Sadıq və o taylı pəhləvan 86 Sadığın öküz oğurluğu 87 Hökmalı kişi 87 Aşıq Əhmədin quzunu dağdan endirməsi 88 Nəriman bəy 89 Daşdəmir bəy 92 İsfəndiyar bəy 93 Qaçaq Əsədulla 94 Qaçaq Qardaşxan 96
Köçürmə siyasəti 97 Daşnak vəhşilikləri 98 Qaradağlı faciəsi .102 ETNOQRAFİK MƏTNLƏR Tərəkəmə həyatı El yolu .106 Tərəkəmə köçü .107 Dağda .108 At boyda canavarlar .111 Tərəkəmə alaçığı 111 Qoyunçuluq 116 Dölburnu 118 Bijvər 118 Quzular portaxlayır 119 Gəvəl quzu 119 Təlimək 119 Oğursax qoyun 120 Gər qoyun 121 Kəmsiy 121 Qancığabağı 121 Tərəkəmə ağılları Küz 121
Dəlmə 122 Külfə 123 Günəbaxan 123 Tərəkəmə itləri 123 Atlar haqqında 126 Dəvələr haqqında 126 Adamcıl nərlər 128 Ceyranlar haqqında 129 Tərəkəmə yeməkləri Qızartma 129 Qatmalı 129 Bağır-beyin 129 Canaçəkmə 130 Şampur 130 Qovurma 131 Buğlama 131 Yuxa 131 Təndir kababı 132 Fəsəli 132 Kömbə 132 Motal 133 Eymə 134
Tərəkəmə papaqları 134 Tərəkəmə xarakteri Sən öl, sanamaram 134 Ağaclı kişilər 135 Tərəkəmə oğurluqları 137 Tərəkəmənin andı 139 Toy adətləri 139 Xıdır Nəbi 144 Novruz adətləri 144 Hadıxlar 147 Qırx tükü 149 Göbək kəsmə 150 Sünnət 151 Qırx tökmə 151 Diş hədiyi 152 Dırnaq kəsmə 153 Həmzad 154 Çiləyə düşmə 157 Vurğun vurma 157 Çətik alma 158 Tas qurma 158 Verginin verilməsi 160 Gülləbatmaz duası 162 Cadu 162 Yağış yağdırma 163 Yağış kəsmə 164 Dolu kəsmə 164 Duman qovma 165 Qodu-qodu 165 Aşura mərasimi 166 İmam ehsanı 167 Ofsunçular 167 Bədnəzər 171 NAĞILLAR Qurbağa gəlin 173 Padşah oğlu 178 Halal süd əmmiş gəlin 180 Əzrayılın kirvəliyi 182 Əzrayıldan qaçan ər-arvad 184 Əzrayıl və çoban 185 Ölümdən qorxan arvad 187 Keçəlin nağılı 188 Allahı qonaq çağıran tacir 194 Bir il çoban olan kişi 195 Ofsanata düşən tikə 197 Qəbul olunmuş ehsan 199 Üç bacı 200 Yazıya pozu yoxdur 202 Peyğəmbərin nağılı 208 Peyğəmbərlə oğru 215 Adamyeyən qız 217 Ovçu Pirim 218 Halallıq 221 Böhtana düşmüş qız 223 Həcc ziyarəti 228 Hatəmin nağılı 229 Nuşirəvan şahla İsgəndər 233 Məlikməhəmməd 235 İmam ehsanı 242 Allaha pənah 244 Get, qovaq ağacından soruş 245 Qonaq qaçıran kişi 247 Şah Abbasın qızı 248 Yeddi qardaş devin nağılı 249 Şah Abbas və qardaşlığı 251 Bəhlul Danəndə 259 Şeytan iki dostun arasını vurur 262 Biləndər 264 Tənbəl qız 269 Axmaq kişinin nağılı 271 Molla Nəsrəddin, Bəhlulu-Dənəndə, Bağdadi-Xəlifə 276 Yalançı Molla 280 Mollanın kələyi 282 Molla Nəsrəddinin ölməyi 284 Molla və qırx lotubaşı 286 Musa peyğəmbər 288 Qaraçuxanın nağılı 290 Tülkü və ilan 292 Tülkü və qarğa 294 Qozun nağılı 294 Əsli ho 296 Hər yerdə bir ev tik 297 Altı ayda bir qarış, bir ayda altı qarış 298 Sünbüllərin söhbəti 299 Yalanlama 300 LƏTİFƏLƏR Molla Nəsrəddin lətifələri Örkənin altındadı 302 Mollanın evə qayıtması 302 İynəni saplayanda ucunu düymə 303 Doğa bilir, ölə bilmir? 303 Ala dana 304 İçində getməyin 304 Dünya qarış-quruşdu 304 Mindiyimi sanamamışam 305 Sən hələ burada gülürsən 306 İnanma 306 Biz Allaha borclu olunca 307 Deyəsən, işin düzəlir 309 Molla Nəsrəddin və qırx lotu 309 Cavanlıqda da bir zibil deyildin 310 Papağını da özüylə aparsın 310 Dur, qapını ört 310 Yalançı molla 311 Molla və kasıb oğlan 312
Bəhlulun məsləhəti 313 Arxaya bir şey at 314
İtmiş eşşək 315 Ağzı belə yer deyil? 315 Cinə dönmüş eşşək 316 Abdal Qasımın gəbəni aparması 317 Kurtka da mənimdi 318 Şahpələngin lətifələri Mən kora heyvan satmıram 318 Çist, üstündən bir də çist 319 Başındakı papağa bax 319 İngilis kişinin lətifələri Kirkirə 320 Geyişmə dərmanı 320
Ölən sizdən olsun 321 Elə sən də ölsəydin, lap yaxşı olardı 322 Öz malın kimi ye 323 Bizim onda nişanamız var 324
Teymurləng və dəllək 325 Mən hələ qarğamamışam 327 At suyu görür, su da atı 328 Arada tullanmaq da lazımdır 328 Mən ər gördüm? 328 Almağa öyrənib 329 Bir manat ver, birini də deyim 329 Kəsib sonra sayırlar 330 Həşdatdandı 330 Minmişdim ki, düşəm? 330 Piyan oldum 331 BAYATILAR, AĞILAR, VƏSFİ-HALLAR 332 LAYLALAR VƏ NAZLAMALAR 353 NEHRƏ, SAĞIN NƏĞMƏLƏRİ 355 SAYAÇI SÖZLƏRİ 357 SANAMALAR 358 ŞEİRLƏR Siçanla pişiyin deyişməsi 360 Koroğlunun sərt qalası 361 Gedən gəlmədi 361 Kaş vətəni bir də, Allah, görəydim 361
Aman, nənə 363 Furqonçuyam, atım qara 364 Dəllək qızı 364 Gözəl oğlan, ver yaylığı 364
Sübhənallah deyə-deyə 366 Bilin, mənəm 367 Ya Hüseyn 369 Ana 374 Qardaş 378 İNƏK ADLARI 382 TAPMACALAR 383 ATALAR SÖZLƏRİ VƏ MƏSƏLLƏR 388 ALQIŞLAR 389 OYUNLAR Toqqa-toqqa 391 Çilingağac 391 Mərə-mərə 392 Dirədöymə 392 Evcik-evcik 393 Gəlincik 393
Bakı, “Elm və təhsil“, 2014. Nəşriyyat direktoru: Prof. Nadir Məmmədli Nəşriyyat redaktoru: Fil.ü.f.d.Səbinə İsayeva Kompyuterdə yığan: Zümrüd Orucova Korrektor: Elnarə Əmirli Kompyuter tərtibçisi və texniki redaktoru:
Mətbəə kağızı: №1 Həcmi: 444 səh. Tirajı: 350 Kitab AMEA Folklor İnstitutunun Redaksiya-nəşr bölməsinin Kompyuter Mərkəzində yığılıb səhifələnmiş, «Elm və təhsil» NPM-də hazır deopozitivlərdən ofset üsulu ilə çar olunmuşdur. 1 Bu məlumatı bizə verdiyi üçün həmkarımız Səbinə İsayevaya minnətdarıq. 3 Yunul – yüngül 4 Qəhəl – içərisinə heyvan salmaq üçün çəpərlənən sahə 5 Arxac – qoyun saxlanan yer 6 Ültüfətim – nəfsim 7 Çıtıx – samovarı qaynatmaq üçün istifadə olunan kiçik ağac parçaları 8 Şeytan – ilbiz 9 Varangələ – söyləyicinin dediyinə görə, xananı aşağı salıb-qaldırmağa xidmət edən qarğıdan hazırlanmış alət 10 Sallan-bullan – yavaş, arxayın 11 Həkət elədi – söhbət etdi 12 Sırəvnən – sırayla 13 Cahaz – dəvənin yəhəri 14 Karatesi – karetası 15 Piton – bidon 16 Qanadın – budağını 17 Yaf – lap 18 Cırmıx – Germuq 19 Söyləyici Əbdürrəhman Vəzirovu nəzərdə tutur. 22 Cinhaz Qarakənddə təpədi. 23 Dərriyir – tərləyir 24 Bir xısma – bir ovuc 25 Çaydağılan – Muğanlı kəndindən axır. 26 Domu – Xocavənd rayonunda kənd. Hal-hazırda orada ermənilər yaşayır. 27 Hataut – Xocavənd rayonunda kənd 28 Bəzi söyləyicilər keçə hazırlayan ustaya hallaş deyirdilər. 29 Qarım – arx 30 Şanqalanqatar – tamamilə, büs-bütün mənasında işlənib 31 Çətyan – çöllüklərdə topa halında bitən kol 32 Gəzdə – dəvənin donqarı 34 Bəzi söyləyicilər bu yeməyi cannan çəhmə adlandırırdılar. 35 Eymə – dəri nehrə 36 Əlpənahlı, Əliqulular, Sərxanlı İmişli rayonunun kəndləridir. 37 Köşməçə – odun yarması 38 Öycü yoxdu – əncam yoxdu 39 Mərzili – Ağdam rayonunda kənd 40 Deyinihli olor – niyyət edir 41 Söhbətə qulaq asan digər söyləyici düzəliş verdi və oxun qurbağanın deyil, tısbağanın üstünə düşdüyünü dedi. 42 Çousdan – koma, ev 43 Böyüzbü olmuşam – biabır olmuşam 44 Danlancı – danlanan 45 Kin – ki 46 Ejirimdi – günahımdı 48 Ləkəmtəl – iş yönü bilməyən 49 Lünbüdü – tamam, bütünlüklə 50 Bijəltərəyimiş – çoxbilmiş imiş 51 Olmurol – heç cür olmur 52 Dərman – dəyirman 53 Mənniy – mənbəni nəzərdə tutur 54 Oçur – oçeret 56 Ərzi-bəndəlik – xahiş 57 Bı dəkcədə – həmin vaxt 58 Bağarsığ – bağırsaq 59 Cıvrıx qoz – qərzəkdən çıxan qoz 60 Səəh – səhəng 61 Dilək istəmək – xahiş etmək, nəsə istəmək 62 Küm – selin gətirib bir yerə topladığı qum 63Söyləyicidən alqış deməsini xahiş etdiyimizdə bu bayatını mahnıyla oxudu. O, bayatını ifa prosesində yaratdı. 64 Vağam oldu – soldu, köhnəldi 65 Lök – dəvə 66 Söyləyici bayatıları anasından eşitdiyini dedi. Anası Bilqeyis arvad 80 yaşında rəhmətə gedib. 67 İfcin – söyləyici bu sözü izah edə bilmədi. 68 Söyləyici bu bayatını əvvəl avazsız demişdi. 69Söyləyici Məryamın kim olduğunu izah edə bilmədi. 70 Gəlninin dediyinə görə, Nadya nənə evdə tək qalan kimi öz-özünə belə bayatılardan deyir. 71 Nineer – neyləyir 72 Arğalı – ölü 73 Söyləyici 2 bayatını da (116-117) ağlaya-ağlaya dedi. 74 Asif söyləyicinin Qarabağ uğrunda gedən döyüşlərdə şəhid olmuş oğludur. 75 Cəmil, Şahmar, Vaqif Qarabağ uğrunda gedən döyüşlərdə şəhid olmuş Xocavənd sakinləridirlər. 76 Söyləyicinin iki övladı rəhmətə gedib. 77 Söyləyici bu bayatını qaynanasının yasında dediyini qeyd etdi. 78 Gəllahı – düzəngahı 79 Bu ağını yas məclisində qeydə almışıq. Əfqan mərhumun adıdır. 80 Rafiq söyləyicinin rəhmətə gedən oğlunun adıdır. 81 Selve – ağac parçası 82 Niyazi, Nizami söyləyicinin oğlanlarının adlarıdır. 83 Söyləyici bu mətni oxşama adlandırdı. 84 Söyləyicinin dediyinə görə, şeir Aşıq Ələsgərindir. 85 Gözdərini ürşan eylədi – gözlərini parıldatdı. 86 Nəmi – süd sərilən yer 87 Çin – orden 88 Söyləyici şeiri özü yazıb. 89 Söyləyici yanında olduğumuz zaman bu mahnını heç cür xatırlaya bilmədi. Biz evə qayıtdıqdan sonra zəng edib telefonla dedi. 90Söyləyici mərsiyəni 20 yanvar şəhidlərinin xatirəsinə yazdığını dedi. 91 Söyləyici mərsiyədən ağıya keçərkən avazı dəyişdi. 92Mərsiyələrin əksəriyyətində ərəb və fars dillərindən alınma sözlər çox işlədilir. Ancaq müasir dövrdə yaranan mərsiyələrin dilinin sadələşdiyini müşahidə edirik. Söyləyici mətndəki çətin anlaşılan sözlərin mənalarını izah edə bilmədi. Yüklə 2,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|