Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu dəDƏ qorqud elmi-ədəbi toplu
Yüklə 1,45 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2012/ IV ƏDƏBİYYAT
- Rəyçi: F.e.d. Muxtar İmanov 42 2012/ IV
- NUH OĞLU YAFƏSLƏ (OLCAYLA) BAĞLI ETNOQONİK MİF VƏ RƏVAYƏTLƏR: TÜRKLƏRİN İLKİN ATA YURDU MİF VƏ RƏVAYƏTLƏR: TÜRKLƏRİN İLKİN ATA YURDU
- Açar sözlər
- Key words
- СЫНЕ НОЯ: ОТЕЧЕСТВО ТЮРКОВ И ПЕРВОЕ ТЮРКСКОЕ СЫНЕ НОЯ: ОТЕЧЕСТВО ТЮРКОВ И ПЕРВОЕ ТЮРКСКОЕ ГОСУДАРСТВО ГОСУДАРСТВО РЕЗЮМЕ
- Ключевые слова
40 2012/ IV “Qibleyi-aləm, mən pay alan dərviş deyiləm, pay verən dərvişəm. Al bu almanı, tən bölüb yarısını özün ye, yarısını da hərəmin yesin, sənin bir oğlun olacaq, adını Qəmər qoyarsan” (3, 5). “Ey xalça, həzrət Süleyman eşqinə bizi apar düz evimizə. O saat xalça göyə qalxıb bunları apardı” (3, 26). Rus mətnlərində: «Вот дурак взял коня, стал садится на него и сказал: «Стой!» Конь и рассыпался в серебро. Дурак захохотал; потом сказал: «Но»-и серебро обратилось в коня” (3, 233). Mətnin tərcüməsi: “Axmaq atı aldı, onun üzərinə oturdu və dedi: “Dayan!” At gümüş olub yerə töküldü. Axmaq qəhqəhə çəkdi, sonra dedi: “No!” elə bu an gümüş ata çevrildi”. Yaxud: “Спи глазок, спи, другой” (7, 117). Mətnin tərcüməsi: “Yat göz, yat o biri göz”. Slavyan nağıllarında tez-tez rast gəldiyimiz magik formullardan biri də Baba Yaqanın evinə daxil olmaq üçün işlədilən ifadədir. Baba-Yaqanın toyuq ayağında duran komasının qapısı meşəyə tərəfdir. Qəhrəman Baba- yaqanın məkanına daxil olmaq üçün aşağıdakı magik formuldan istifadə etməlidir: «Избушка, избушка, повернись к нам передом, к лесу задом; нам в тебя лезти, хлеба-соли ести» (9, 121). Mətnin tərcüməsi: “Koma, koma, çevir üzünlə bizə, arxanla meşəyə doğru; biz gərək sənə daxil olaq, səndə duz-çörək yeyək”. Roşiyanu bu formulun mahiyyətini be - lə izah edirdi: “Çox güman ki, “toyuq ayaqları üzərində” motivi ölülər ib ti - dai insanın qəhrəmanın daxil olduğu ölülər dünyası ilə bağlı təxəy yü lü nün nəticəsidir. Bu dünyaya giriş əsasən heyvan tərəfindən qorunur. Ziyarət rit- ualı hər şeyi bilən ölülərin (əcdadların) dünyasına səyahəti kimi anlaşılır. Həmin ölülər isə simvolik olaraq hər hansı bir heyvan (totem) tərəfindən udulmuş kimi düşünülür. Geriyə dönüş isə həyatın bütün sirlərdən agah ola - raq geri dönmək (ovçuluq, evlənmə) ayinini əks etdirir” (9, 121).
saldığımızda aydın olur ki, sehrli nağıllarda öz əksini tapan bu ənənəvi cəhət mifoloji dünyagörüşünün bu və ya digər şəkildə özünü ifadə for- masıdır. 41 2012/ IV ƏDƏBİYYAT 1. Azərbaycan nağılları. Beş cilddə. I cild. Bakı, “Şərq-Qərb”, 2005, 360 s. 2. Azərbaycan nağılları. Beş cilddə. III cild. Bakı, “Şərq-Qərb”, 2005, 296 s. 3. Azərbaycan nağılları. Beş cilddə. IV cild. Bakı, “Şərq-Qərb”, 2005, 336 s. 4. Azərbaycan nağılları. Beş cilddə. V cild. Bakı, “Şərq-Qərb”, 2005, 304 s. 5. Cəlilova F. Türk və Slavyan xalqlarının folklorunda mifoloji elementlərin müqayisəsi (Azərbaycan və rus eposunda). Bakı, Kitab Aləmi, 2004, 132 s. 6. S.Sakaoğlu. Masal Araştırmaları, Akçağ yayınlar, 4 baskı, Ankara 2010, 342 s. 7. Народные Русские сказки Из сб. А.Н. Афанасьева. М., Худо жествен - ная Литература, 1976, 573 с. 8. Пропп В.Я. Фольклор и действительность. М., Наука, 1976, 327 с. 9. Рощияну Н. Традиционные формулы сказки. М., Наука, 1974, с. 216 10. Успенский Б.А. Филологические разыскания в области славянских древ ностей. М., Изд. Москoвского университета, 1982, 247 с.
42 2012/ IV AMEA Folklor İnstitununun elmi işçisi www. bextiyar.tuncay@yahoo.com NUH OĞLU YAFƏSLƏ (OLCAYLA) BAĞLI ETNOQONİK NUH OĞLU YAFƏSLƏ (OLCAYLA) BAĞLI ETNOQONİK MİF VƏ RƏVAYƏTLƏR: TÜRKLƏRİN İLKİN ATA YURDU MİF VƏ RƏVAYƏTLƏR: TÜRKLƏRİN İLKİN ATA YURDU VƏ İLK TÜRK DÖVLƏTİ VƏ İLK TÜRK DÖVLƏTİ XÜLASƏ Məqalədə Azərbaycanın erkən etnik tariximizin müxtəlif folklor abidələrində qo ru - na raq dövrümüzədək ulaşmış nümunələri qədim tarixi mənbələrdə söylənilənlərlə tutuş- durulur və bunun əsasında etnik və dövlətçilik tariximizə işıq tutulur. Açar sözlər: Nuh, Yafəs, Aratta, türklər, kimmerlər, saklar. ETNOGONİC MYTH AND LEGENDS ABOUT NUH OGLU YAFES ETNOGONİC MYTH AND LEGENDS ABOUT NUH OGLU YAFES (OLJAY): THE FİRST NATİVE LAND OF TURKS AND THE FİRST (OLJAY): THE FİRST NATİVE LAND OF TURKS AND THE FİRST TURKİC STATE TURKİC STATE SUMMARY In this article, the ancient monuments of Azerbaijan ,preserved from the first ethnic historical periods are being compared and checked with historical ancient sources and from that comparements and analysing will help us to clear and light a fire to our ancient ethnic and statehood history.
В статье дается краткий обзор некоторых древнетюркских легенд об ста нов - лении азербайджанского народа и сравниваются данные, запечатленные в этих легендах с историческими фактами. Ключевые слова: Ной, Яфет, Аратта, тюрки, киммерийцы, саки. Məsələnin qoyuluşu. Folklorşünas alimlərimizin gərgin əməyi sayə - sin də ötən əsrdən etibarən ölkəmizin müxtəlif bölgələrindən son dərəcə zən gin folklor materialı toplansa da, bu materialın tarixçilərimiz tərəfin- dən nəzərə alınması və tədqiqatlara cəlb edilməsi istiqamətində olduqca az iş görülmüşdür. Fikrimizcə, məsələnin bu şəkildə qoyuluşu folklorşü - nas lığımız qarşısında yeni üfüqlər aça bilər. Bu isə öz növbəsində yeni tədqiqat istiqamətlərini müəyyən edər.
folklor materialının daşıdığı informativ yükü qədim qədim tarixi qay- Yüklə 1,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|