Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nizami adına ƏDƏBİyyat institutu
Yüklə 2,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
112
Nəfsin ləkəsi düşsə təmiz ürək güzgünə, Öz atalıq haqqımı haram bilərəm sənə Rütbə, sərvət önündə səcdə qılsan, əyilsən, Mənim oğlum deyilsən! (“Təbrizim mənim”) Şair özü ilə oğlu arasında vəhdəti Güneylə Quzeyin birliyi kimi mənalandırır:
“Anam layla çalır” (1966) şeiri Təbriz milli hökumətinin həyatından götürülmüşdür. Şeirdə Cənuba (Güneyə) münasibət hissiyyatlı, obrazlı, bədii vasitələrlə ifadə olunmuşdur. Yanıqlı bayatılarla ayrılıq dərdini ifadə edən şair bələklə Xudafərin arasında oxşar assosiasiyalar tapır; Xudafərini yeni obrazda təqdim etməyə çalışır: Saçılır göz yaşı ulduzlar təki, Ümidlər, arzular pərən-pərəndir Bəlkə bələk deyil, qarşısındakı Qapısı çırpılmış Xudafərindir. (“Anarın layla çalır”) Təbriz Milli hökuməti devrilmiş, şair-xalq qəhrəmanı Yüzbəndi isə İran irticaçıları tərəfindən vəhşicəsinə öldürülmüş, başı ayaqlar altına atılmışdır. “Sevinci dustaq, kədəri isə azad olan” Nəsibə ana başı bədənindən ayrılmış balasına laylalar deyir:
M.H. Şəhriyarın bu taya, Quzeyə gələcəyi xəbəri çı-
113
xanda yazılmış “Gözün aydın, Azərbaycan” (1969) şeiri tərənnüm səciyyəli əsərdir. Şeirin leytmotivində ayrılıq, birlik əhvali- ruhiyyəsi, Vətənin bütövlüyü, taleyi dayanır:
Şairin poetik nəzərində ulu Şəhriyarın qədəmləri uğurlu, düşündürücü mənalıdır. Xəlil Rza Şəhriyarın timsalında vətən yanğısı, məhəbbət və həsrətini ifadə etmək üçün təsirli poetik vasitələr tapa bilmişdir:
Birləşmək ideyasını təzahür etdirən bədii vasitələr də yenidir; şairin ideallarını, xalq taleyini, milli özünüdərki orijinal təcəssüm etdirir: Mətin, əqidəli, mərd, etiqadlı, Tərlan arzuları, Təbriz qanadlı, Koroğlu qılınclı, Babək inadlı, Savalan kökslü sənətkar gəlir. Can atır çayları Kürləşdirməyə, Xırda duyğuları irəliləşdirməyə. Quzeyi Güneylə birləşdirməyə Fəxr eylə, ey Vətən, Şəhriyar gəlir. (“Gözün aydın, Azərbaycan”) “Xiyabani yurdunda” (1975) şeiri milli dilə verilən poetik qiymətlə səciyyəvidir. Şair milli dilə münasibətlə əlaqədar olaraq, “Ata borcu” (1979), “Laylam mənim, nərəm mənim”, “Türk sözündən qorxan gəda” (1986),
114
“Ürəyimdə qalan tikan”, “Azərbaycan türkcəsi” və başqa əsərlərini yazmışdır. Ulutürk milli dilimizə münasibətdə “azərbaycanlı” sözünə etiraz edərək, “türk dili” anlayışını məqbul saymışdır. Türk dilinə o, Quzeylə Güneyi birləşdirən Körpü, Qılınc və Günəş anlamlarında yanaşmışdır. “Qatar gedər” şeirində epik təsvirə meydan yoxdur; lirik mühakimələr, məntiqi məna ilə aşılanmış təhkiyə və intonasiya güclüdür. Şair gördüyü, müşahidə etdiyi mənzərələrdə bir məna arayır, obyektiv mövcud vəziyyəti duyğu və düşüncələrinə uyğunlaşdırmaq istəyir, çünki zəhnini məşğul edən həmin duyğu və hissiyyatlardır. Bu səbəbdən də əsərdə bədii hökm və mühakimələr, suallar, qənaətlər üstünlük təşkil edir: Kirpiyimi uzadıb göz qoyaram Araza, Azərbaycanı görər, kim gözümü arasa. İçim deyə bir ovuc ləpələnən axından, Əyilərəm, Araza baxaram lapyaxından... Qəzəbini-qeyzini çırparaq daşdan-daşa, Relslərin qırağından, Təkərlərin dibindən, Məftillərin altından axıb gedər birbaşa! Əynimdə sonsuz gecə - od və zülmət qarışıq Qatar axara qarşı, axar qatara qarşı, .. Mən Arazı az qala gözlərimlə içərəm, O dirəyin üstündən alov kimi keçərəm... (“Qatar gedər”) Əsərdə “qatap”, “külək”, “ildırım”, “Şimşək” assosiasiya- metaforalarından tez-tez istifadə olunmuş, şair intizarları obyektə münasibət əsasında ifadə edilmişdir. “Səsin gəlsin, Təbrizim” (1980) əsəri “Qatar gedər” şeirinin ideya, mündəricə davamıdır. Şair efirdə, radioda Təbrizi axtarır, onun səsini eşitmək istəyir. Radionun mili sanki “kirpiyin ucu boyda ümidinin telidir”.
Yüklə 2,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|