Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nizami adına ƏDƏBİyyat institutu
Yüklə 2,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
124
Xalqın psixoloji-mənəvi və tarixi yaddaşı na “Davam edir 37” əsərindən daha gur işıq düşür. Xəlil Rza “otun, suyun, torpağın da, söndürülmüş ocağın da” yaddaşını oyadır, fikrimizi geriyə - tarixin keçib-gəldiyi yola qaytarır, “haqq” bağırıb boğazlara qurquşun tökdürən markaryanlar, qriqoryanlar, topuridzelər və cincəfərlərin əməllərini xatirimizə gətirir, yaddaşımızı oyaq saxlayır:
Şair vətən taleyini, xalqa dəyən maddi-mənəvi zərbələri ümumiləşdirmək üçün sosial-siyasi hadisə və faktlara fərdi münasibət bildirir. Onun fərdiləşdirmələrində “bircə üskük şöhrət, göz dikdiyi sərvət üçün mənliyini satanlar, “daloy-muğam, tar, saz, hətta, papaq deyib ...lığa batan”lar, “xəyanətə qurban gedən tər bənövşə, bahar Müşfiq”lər inikas etdirilir:
Təpəri, kəsəri, hünəri güllələnmiş xalq tarixi keçmişindən ibrət dərsləri götürür, taleyi və idealları haqqında düşünür. Düşünür ki, bəlkə “o dəhşətli yanğınlar” bitdi. Fəqət bitdimi? Elə bilmə o dəhşətli yanğm bitdi, bitdi, getdi. Hələ durur, davam cdir 37. Şair qəlbi Xalqından, Vətənindən nigarandır, onun bu 125
günündən arxayın deyildir. Çünki: Nə qədər ki, bir milləti yetmiş yerə bölənlər var Nə qədər ki, rütbə üçün, şöhrət üçün ölənlər var. Nə qədər ki, kabineti, vəzifəni Gözlərinə təpənlər var, Nə qədər ki, Demokrati! Aşkarlama! - deyə-deyə boğaz yırtır bu züyçülər, zurnaçılar, şeypurçular, Nəqədər ki, cəzasızdır Xankəndində evlər yıxan, ürək yıxan yırtıcılar, Davam edir 37- Daha kəskin, daha ciddi!
Sənətkar ruhu qırılmayan, haqsızlığa üsyan qaldıran xalqını ayıq-sayıq olmağa, haqsızlıqlara boyun əyməməyə, siyasi səbata, əzmə və mübarizəyə çağırır:
Xəlil Rza Ulutürk xalqı ideoloji-siyasi cəbhədə birliyə çağırır. Onu azadlığına, tarixi ideallarına qovuşdurmaq üçün yenidən hazırlamağın zəruri olduğunu dərk edir, ideologiya cəbhəsinə keçir, “Kişi bətni” əsərində sosial-siyasi həyatın, hakimiyyət strukturlarının oynadığı oyunlara ümumiləşdirici 126
nəzər yetirən şair “qananlara qurdu ulayan qanmazlar, alçaqlar, xalqı öz əli ilə susduran kütlər, qəbrini özünə qazdırmaq üçün irəli çəkdirdiyi vəzifəbaz, xalq üçün düşməndən də qorxulu olan milli simasını itirmişlər, pul basıb satqınlar şəbəkəsini bərkidənlər, qan ləkələrini ört-basdır etmək üçün döşünə medallar basanlar” arasına tarixi ziddiyyətləri görür, onların mahiyyətinə, səbəb və nəticələrinə varır, qəti hökm çıxarır ki:
Şair qəti əmindir ki, “gediş böylə gedə bilməz, belə gediş tez- gec boğulmalıdır”:
80-ci illərin əsərləri içərisində “Yaşasın Xalq Cəbhəsi” (1989), “Gəlir böyük Azərbaycan” (1986-90) şeirləri Ulutürk idealını, xalq taleyi, vətənçilik və xalqçılığın ifadəsi olan şerlər kimi xüsusi yer tııtur. Həmin əsərlərdə çağdaş zamanın -80-ci illər milli azadlıq hərəkatının siyasi-psixoloji doğuşu po-etikləşdirilir. “Gəlir böyük Azərbaycan” əsərində xalqın istiqlal məfkurəsi, mövqelər, cəbhələr, ideologiyalar müəyyənləşir. Tarixin həqiqətləri təzadlarda, antoqonist ziddiyyətlərdə, əksliklərin mübarizəsi və vəhdətində üzə çıxdığına görə şair də təzadlara üstünlük verərək, xalqın gücünü, səbatını, sarsılmazlığını, əyilməzliyini təcəssüm etdirir. Özü isə xalq, azadlıq, müstəqillik məfkurəsini yaşatmaq və uğrunda mübarizə aparmaq məqamında müəyyənləşir. Xalqçı şair inanır ki, xalqla milli “Mən”i arasında qalan,
Yüklə 2,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|