Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nizami adına ƏDƏBİyyat institutu
Yüklə 2,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
155
nal poetik formalarda davam etdirərək Vyetnamın birliyinə, ərazi bütövlüyünə əminlik ifadə edir. Şair bu əsərlərdə sətiraltı, mətnarası olaraq öz millətinin, torpağının da taleyini düşünür. Şairin inamı belədir, “Vyetnamdan böyük Vyetnam torpağın altındadır”:
60-cı illərin Afrika ölkəlerində gedən siyasi hadisələrə də ciddi münasibət bildirilmişdir. X.R.Ulutürk “Afrikanın səsi”, “Afrika” şeirlərində həmin hadisələrə öz içindən baxır, şairin milli özünüdərkində bəşərilik, dünyəvilik mahiyyəti poetik tapıntılarla inikas etdirilir. Sənətkar Afrika həyatının ictimai-siyasi mənzərəsini, mübarizlik əhval-ruhiyyəsini orijinal mənalandırır:
Xlil Rzanın təsvirlərində mühakimələr, qənaətlər Qobustan qayalarma həkk olunmuş yazılardan - eramızın birinci əsrində Roma imperiyasının XII legionundan, imperator Domisian, Sezar, Avqust, Germaniskin dövründən, Lutsi, Yuli və Maksimdən baş alıb gəlir. Şair Romanın fatehlik ehtiraslarınan etiraz edəndən sonra ərəblərin, Avropa və Amerikanın Azərbaycan neftinə olan
156
iştahalarından söz açır, Vişşau, Denstervil və başqalarının mənfur adlarını xatırlayır: XXəsrdə bir az başqalaşıbdır fatehliyin növləri, İndi fatehlər ancaq sərvət, sovqat aparmır. Mənəviyyat aparır. Vətən nemətimiz bir, Vətən duyğusunu da Şüurlardan qoparır! Ürəklərdən qoparır! Müstəmləkə xərçəngi kök atır vicdana da Virus kimi işləyir iliyə də, qana da. (“Qəsbkarlar”) Şairin ümumiləşdirmələri əhatəlidir. O, Formoza, Qana, Kanada, Konqo, Ərəbistanda qəsbkarların törətdikləri qırğınları yada salır. XX əsrin qəsbkarlığına bir qədər mədəniyyət və modern gətirildiyini təsvirdən yayındırmır, saxta təbəssümləri və milli satqınları da təsvir edərek hökm çıxarır: Nə yamandır şüurda, idrakda müstəmləkə Başına sığal çəkə, sərvətinə süpürgə. “İmperialistlər illərlə əsarətdə saxladıqları Asiya və Afrika xalqlarını “mədəniləşdirməyə”, “müasirləşdirməyə” çalışmışlar. Müstəmləkəçilər həmin xalqların milli mənliyini, orijinal simasını məhv etməyə, onların içərisindən kölələr yetişdirməyə, ədəbiyyat və incəsənətlərinin milli cizgilərini yoxa çıxarmağa can atmışlar. Bunun nəticəsidir ki, “hazırda Afrika xalqlarının əksəriyyətinin ədəbiyyatı öz ana dillərində yox, əsasən yeddi Avropa dilində təşəkkül tapmış və inkişaf etmişdir. Yalnız indi-indi Afrika yazıçılarının bəziləri ana dillərində də yazıb-yaratmağa, öz dillərini də inkişaf etdirməyə çalışırlar”
157
[97, s.69]. Şair Koreya, Almaniya, Vyetnam kimi məmləkətlərdəki parçalanmanı, assimilyasiya siyasətini ifşadan sonra məramını poetik şəkildə açıqlayır:
Şairin qənaəti belədir: XX əsr başqalaşmışdır, qəsbkarlar əsri deyildir, “Beş milyard insanlığın yumruqları sıxılır”. Həmin qənaətin bədii ifadəsi “İki ərəb, iki yol” (1977) şeirində də davam etdirilmişdir. Şeir ərəb xalqının İsrail ilə olan mübarizəsinə həsr olunmuşdur. Bir ərəb başçısı “Mersedes”inə əyləşib Təl-Əvivə yollanır. Oradan da “Misir-eyr” təyyarəsinə minib xalqını, torpağını tərk edir. Sanki o, “pəncərədən dirsəyini göstərir öz xalqının tələbinə”. Trapa ayaq qoyan kimi “şimşəklər şaqqıldadı, göylər topa tutuldu, buludlar leysan tökdü, yer, göy silkələndi. Dörd motor var səsiylə getmə - dedi, ciyəri kabab olan böyük şəhər getmə - dedi, günbəzindən göz yaşları sel-sel olan göy məscidlər, ahu-fəğan sükututək göyə qalxmış minarələr, yatağında qəzəbindən ləngər vuran qocaman Nil, həyat işığını yenicə nuş etmiş palmalar, bananlar, Sina vadisində yad təyyarə od tökəndə balasını qapıb qaçan analar, tarix qədər qoca Xeops, Əbülhövl eh-ramları da ... getmə, - dedi:
Şair milli mövqeyini büruzə vermək üçün satqın ərəb başçısma qarşı yeni dövlət başçısmı, zirehli yumruğunda şığıyan bir bayrağm iradəsi, inadı olan qətiyyətli və ləya-
Yüklə 2,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|