Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nizami adına ƏDƏBİyyat institutu
Yüklə 2,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
217
(“Açıq konuşma”) Şair ona qəzəblənir ki, milli şüuru, məfkurəsi, idealı olmayanlar, xalq taleyinə acımayanlar məsul vəzifə icra edir. Şair belelərini təslimçilər (“Təslimçilər”) adlandırır. Elə də olur ki, belələrini təkcə tənqid, ifşa yox, həm də onları nə qədər ki, gec deyil (“Nə qədər ki, gec deyil”), əqidə, məslək, milli mübarizə cəbhəsinə dəvət edir. Fəqət hamısınımı? Yoxsa...
Xəlil Rza dildə yadlaşma siyasəti yeridənləri, yabançı düşünənləri, türklüyü-kökü inkar edənləri kəskin ifşa edir. Belələrinə “Sən alçaqsan” deməkdən belə özünü saxlaya bilmir (“Sən alçaqsan”, “Sağlıq dilərəm sənə”). Şair bu qədər miqyaslı ictimai rəzalətləri, rəzillikləri gördükcə qəzəblənir (“Qəzəbliyəm”). Qəzəblənir ona görə ki, onlar “Vətəni döndəriblər dərdlər, qəmlər kələfinə”. X.R.Ulutürk milli-psixoloji məqamları, gündəlik vərdişləri, adətləri, reallıqları şeirə gətirir, belə olanda şair insanlarda “kişilik” görmək istəyir:
Şair siyasi mətləblər irəli sürür. 80-ci illər şeirlərində şair xalq, Vətən talebyini tez-tez sözə gətirir. İdeal uğrunda şəhid olmağı isə labüd hesab edir: Heç bir mətləbinə çatmayacaq yurd, Əgər biz olmasaq dada yet, Xızır, - Sən mənim uğrumda ölməyə hazır,
218
Mən sənin uğrunda ölməyə hazır! (“Bəs niyə susdun?”) Şair yurdu, milləti həm də suçlu ona görə bilir ki, rütbələrə yalmanan bu “mənəvi cılızlar”, “milli dələduzlar”, “mənliyi axtalanmış növ-növ saxtakarlara” göz yumur, onları “dartıb dar ağacına” qaldırmır - etinasızlıq, biganəlik göstərib bağışlayır. Günümüzün, ictimai-siyasi şəraitimizin reallıqlarını daha tutarlı əks etdirən “Silahlan” şeirində Xəlil Rza Ulutürk həm sovet imperiyasının ifşası, həm də milli-azadlıq qurtuluşunun pafosunu əks etdirir. “Azadlığı həyatın mənası, insanlığın bahar çağı kimi götürən şair eyni zamanda həmin ideyanı mücərrəd bir istək, yaxud əlçatmaz arzu kimi deyil, real və aydın bir amal, səadət axtarışları yollarının uğurlu nəticəsi kimi təqdim edir” [3, s.69]. “Silahlan” lirik qəhrəmanın - şəxsiyyətin milli çağırış ruhunu, ictimai-sosial həyatın müxtəlifliyini poetik vüsətlə, ciddi münasibət və müdaxilə çərçivəsində obrazlı, təsirli əks etdirir. Şeirdə şəxsiyyətin - milli qəhrəmanın səviyyəsindən millətə və cəmiyyətə üz tutulduğunun, ifşaçı, bahadır mübarizliyin canlı şahidi oluruq. Bu əsər X.R.Ulutürkün milli azadlıq hərəkatına fəal müdaxiləsinin bariz nümunəsidir. 1988-ci ildən etibarən o, tarixi şəxsiyyət, gerçəklikdə milli xarakter yetkinliyinə daxil olur. X.R.Ulutürk həyatında, şəxsiyyət və yaradıcılığında yeni parlaq səhifələrin açıldığını təcəssüm etdirir. “Silahlan” əsəri ermənilərin Azərbaycana hücumlara başladığı, Topxana meşəsinin qırılıb ermənilərin ehtiyaclarına sərf olunduğu, azərbaycanlıların əllərindən ov tüfənglərinin alındığı günlərdə - aktual, patetik, publisistik, tribun mövzu kimi meydana çıxmışdı və millətin inam, əqidə, barışmazlıq və üsyan qələbəsini ifadə etmişdi. X.R.Ulutürk millətin inamını təkcə onun iç dünyasına, milli qürur və heysiyyətinə görə təcəssüm etdirməmişdi. O, Azərbaycanın azadlıq və mübarizə tarixini ilk öncə 219
Gəncə, Bakı dəyənəklə, tüfənglə susmayanda, Sumqayıtın vitrinləri çilik-çilik çiliklənəndə, Şuşa bəndə düşəndə, Ağdam yalın əllərini yumruqlayıb döyüşəndə, Türkiyə kimi qardaş dövlətlə təmasda, qüdrətdə gördü və təcəssüm etdirdi. Təcəssüm etdirdi ki, milli xilas və müstəqillik həm də turançılığın vəhdətində - “köksümüzün türk adlanan sengərindədir” (“Nə yaxşı ki...”, 1988). 1988-ci ilin əvvəllərindən başlayan milli azadlıq hərəkatı X.R.Ulutürkü stol səngərindən çıxarıb Vətən səngərinə çəkmişdir. O, elində kitabı, dilində yanar sözü ilə Koroğlu, Dədə Qorqud kimi bütün yurdları, elləri dolaşmışdır. Azərbaycanın bütün bölgələrində, xalq arasında inqilabi iş aparmağa, ictimai xadim və milli şəxsiyyət olmağa başlamışdır. O, imperializmə, rus imperiyasına, erməni separatizminə, şovinizminə, antibəşəriliyinə qarşı ciddi etiraz mövqeyində dayanmışdır - sözün səngəri Vətən səngəri olmuşdur. Mücahid şair “Silahlan” deməklə əslində düşmənlə təkcə sözlə yox, həm də silahla döyüşmək, döyüşməyi bacarmaq əzmində, əzəmətində durmuşdur. X.R.Ulutürk 1988-1989-cu illərdə siyasi çağırışçı, təbliğatçı olmaqla bərabər, şair kimi “Siz gedəndən sonra”, “Sevgilim”, “Azərbaycan - türk salamı”, “Azadlığım”, “Sən məndən ürəklisən” (1988), “Xudu müəllim” (1988), “Kişilərə arxalanaq”, “Şair qəhrəmanlığı” (1988), “Sarsılmazdır qüdrətim” (1988), “Sumqayıt dastanı” (1988), “Nə yaxşı ki”, “Silahlan”, “Tonqallar meydanı”, “Azərbaycan”, “Ağdam”, “Xoş məqam”, “Qalx ayağa, Azərbaycan”, “Azadlıq meydanı”, “Tanklar Bakıya girən gecə”, “Şuşam”, (1989), “Telefonu kəsdilər” (1989), “Dinlə məni balam Tomris” (1989), “Qəhrəman Süsən xanım” (1989), “Salam, mənim qardaşlarım” (1989), “Mehridən keçəndə” (1989), “Qara tabutlar gəlir” (1989), “Döyüşlərdə gəncləşirəm” (1989), “Yaşasın od yurdu, qardaş Türkiyə” (1989), “Bu meydanda, bu meydanda” Yüklə 2,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|