Azərbaycan milli musiqi mədəniyyəti

"Rast" muğamı və onun şöbələri Orta asr musiqi elmində «Rast» ən birinci muğam və bütün digər muğamların Əsası sayılır. Musiqişünaslar «Rast»> «uluq kök» adlandırmışlar. Eyni zamanda «Rast» muğamların anası hesab edilmişdir. «Rast» dəstgahına bu muğam şöbələri və guşələri daxildir. Bǝrdaşt, Mayeyi-Rast, Üşşaq, Hüseyni, Vilayəti, Dilkəş, Kürdü, Şikəsteyi fars, Əraq, Pǝncgah, Rak, Qərai, Rasta ayaq. < “Şikəsteyi-fars» şöbəsi. «Şikəsta» musiqi vasitəsilə şikayətlərin xalqa çatdırılmasıdır. «Şikəsteyi-fars» kamil, bitkin, irihəcmli muğam şöbəsidir. Çox zaman «Şikəsteyi-fars» şöbəsi «Xocastǝ» ilə əvəz olunur. Ahəng və istinad pərdəsi baxımından həmin şöbə «Şikəsteyi-fars» şöbəsinə yaxın olduğu üçün də o, «Vilayəti»nin sonunda ifaya qatılır. “Xocǝsta» ilǝ zil «Əraq» şöbəsi arasında bir guşə də var ki, ona «Xavǝran» deyirlər. Muğam ifaçıları «Rast»>ı ifa edərkən bəzən bu guşəni də çalıb-oxuyurlar. Bütün bunlardan sonra «Rast»> dǝstgahının zil şöbələri ardıcıllaşır. Bu şöbələr dəstgahın kulminasiya nöqtəsini təşkil edir. Kulminasiya «Ove» da adlandırılır. «Ove» uca zirvə, göyün ən yüksək qatı, həmçinin səsin yüksəyə qaldırılması deməkdir. «Əraq bu şöbəsi bəzi mənbələrdə «İraq» da adlanır. <
«Oraq»dan sonra ifa olunan şöbədir. «Pǝncgah»da musiqi müəyyən dərəcə həzin, kövrək xarakter alır. Ondan sonra səslənən «Rak» guşəsi də həmin hisləri özündə ifadə edir. «Rak» sözü əsas, dayaq deməkdir. « isə «Rast» dəstgahının son şöbəsidir. «Qarai» keçmişdə «Zəngi-şötör» ilə əvəz olunurdu. « öz həcmi etibarilə kiçikdir. O, «Mayǝ»yə qayıtmaq üçün bir növ « pərdə-pərdə aramlı enən melodik hərəkətə mənsubdur. Məhz «Qǝrai» vasitəsilə zildən-bəmə enmə prosesi baş verir və melodiya «Maya» şöbəsinə qayıdır.