Azərbaycan milli musiqi mədəniyyəti

"Şur" muğamı və onun şöbələri
«Şur» adlı muğama nə ərəb, nə türk, nə də Orta Asiya şifahi-professional musiqisində təsadüf edilmir. Bu ada, həmçinin orta əsr muğam cədvəllərində də rast gəlinmir. «Şur» təkcə İran və Azərbaycan şifahi-professional musiqisinin dəstgahı sayılır. «Şur» Azərbaycanda əsas muğam dəstgahlarından ikincisidir. Muğam dəstgahları içərisində «Şur»> ən sanballı, çoxtərkibli, irihəcmli dəstgahdır. «Şur» dinləyicidə şən, lirik əhvali-ruhiyyə oyadır. «Şur» sözünün farsca bir mənası da eşq, sevgidir. Bu keyfiyyətə görə də həmin dəstgah dinləyicini şura gətirərək xəyala daldırır, onu düşünməyə sövq edir. «Şur» 11 şöbə və guşədən ibarət dəstgahdır: «Bərdaşt», «Mayeyi-Şur», «Şur Şahnaz», «Bayatı-türk», «Şikəsteyi-fars», «Əşiran», «Səmayi-şəms», « «Şur» dəstgahının mərkəzi şöbəsidir. <<Şur-Şahnaz» şöbəsindən sonra «Şur» dəstgahında «Bayatı- Qacar» şöbəsi gəlir. Ona «Bayatı-türk» də deyirlər. <<Şikəsteyi-fars>> bir sıra dəstgahlarda, o cümlədən «Rast», «Mahur-hindi»>, «Orta Mahur», «Bayatı-Qacar», «Şur», «Segah» və s. muğamların mərkəz şöbəsidir. Lakin ahəng, ritm xüsusiyyətləri, istinad pərdələri cəhətdən bunlar bir birindən seçilirlər. «Şur»> üçün kulminasiya şöbələri - «Səmayi-şəms», «Hicaz», «Sarǝnc>>dir. Bunlar haqqında ayrıca danışmazdan əvvəl onu da deyək ki, «Şur»da <>> «Səmayi-şəms» şöbəsi üçün zəmin əhəmiyyətinə malikdir. <« «Şur» dəstgahında iki növdə həm improvizə səciyyəli bir şöbədir, həm də onun daxilində ifa olunan müstəqil zərbi-muğamdır. <> bir müstəqil muğam kimi Yaxın Şərq xalqlarına mənsub 12 klassik muğamdan on ikincisidir. «Şur» dəstgahında isə «Hicaz» bir şöbə kimi «Səmayi-şəms»dən sonra ifa olunur. O, «Şumun yüksək tessituralı zil şöbəsidir. <>dan sonra səslənən «Sarǝnc» vasitəsilə «Mayeyi-Şur»a qayıtmaq tələb olunur. Qayıtma prosesi ancaq «Nişibi-fəraz» guşəsi ilə mümkündür. Bu guşə <