Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Müəllimlər Ġnstitutu Salyan filialı
Yüklə 1,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Azərbaycan Respublikası Prezidentinin toxunulmazlığı
- Azərbaycan Respublikası Prezidentinin vəzifədən kənarlaĢdırılması
- Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin səlahiyyətləri
29
zifədən getdikdə üç ay ərzində növbədənkənar Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçkiləri keçirilir. Bu halda Azərbaycan Respublikasının yeni Prezidenti seçilənədək Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətlərini Azərbaycan Respublikasının BaĢ Naziri icra edir. Onu da yadda saxlamaq lazımdır ki, bir çox ölkələrdə yeni prezident seçilənədək prezidenti vitse-prezident – prezidentin müavini əvəz edir. Bu müddət ərzində Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətlərini icra edən Azərbaycan Respublikasının BaĢ Naziri istefa verdikdə, səhhətinə görə öz səlahiyyətlərini icra etmək qabiliyyətini tamamilə itirdikdə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətlərini Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinin sədri icra edir. Konstitusiyada göstərilir ki, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətlərini Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin sədrinin icra etməsi mümkün olmadıqda Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətlərinin baĢqa vəzifəli Ģəxs tərəfindən icrası haqqında qərar qəbul edir. Bütün bunlar onu göstərir ki, Respublikanın hakimiyyət orqanında belə gözlənilməz təsadüflər olduqda Konstitusiyamızın 105-ci maddəsinin göstəriĢlərindən istifadə edilməlidir.
Tarix boyu dövlət baĢçısı hörmət və nüfuz sahibi olmuĢdur. Xalq dövlət baĢçısına qayğı göstərir, onu sevir, onun sağlam, gümrah, müdrik, ağıllı, bacarıqlı olmasını arzulayır. Dövlət baĢçısının toxunulmazlığının qanunla qorunmasının kökü məhz bununla izah olunmalıdır. Dövlət baĢçısının toxunulmazlıq hüququnun qorunması xalqın arzu və istəyindən irəli gəldiyinə görə bu fikir Konstitusiyamızda belə ifadə olunmuĢdur. «Azərbaycan Respublikasının Prezidenti toxunulmazlıq hüququna malikdir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Ģərəf və ləyaqəti qanunla qorunur» (maddə 106).
ĠnkiĢaf etmiĢ ölkələrin Konstitusiyalarında olduğu kimi, bizim Konstitusiyamızın 107-ci maddəsində də Azərbaycan Respublikası Prezidentinin vəzifədən kənarlaĢdırılması qaydaları müəyyənləĢdirilmiĢdir. Belə ki, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti ağır cinayət törətdikdə, onun Konstitusiya Məhkəməsinin təĢəbbüsü ilə Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin 30 gün müddətində verilən rəyi əsasında Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi qarĢısında irəli sürülə bilər. Deməli, əgər Prezident ağır cinayət törədərsə, onun vəzifədən kənarlaĢdırılması təĢəbbüsü hüququ Konstitusiya Məhkəməsinə verilir. Sonra Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi bu məsələni 30 gün müddətində Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi qarĢısında irəli sürür. Bəs Milli Məclis qarĢısında irəli sürülən bu məsələ barədə hansı qayda əsasında qərar qəbul edilə bilər? Bu məsələ ilə əlaqədar Konstitusiyanın 107-ci maddəsinin 2-ci bəndində deyilir: «Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatlarının 95 səs çoxluğu ilə qəbul olunmuĢ qərar əsasında Azərbaycan Respublikasının Prezidenti vəzifəsindən kənarlaĢdırıla bilər». Bu qərarı Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsinin sədri imzalayır. Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsi həmin qərarın imzalanmasına bir həftə ərzində tərəfdar çıxmazsa, qərar qüvvəyə minmir. Burada belə bir məsələyə diqqət yetirilməlidir ki, Milli Məclisin deputatlarının 95 səs çoxluğu ilə qəbul edilmiĢ qərarına baxmayaraq, Konstitusiyamız Məhkəmə hakimiyyətinə də çox böyük səlahiyyətlər vermiĢdir. Bu faktlar, hakimiyyətin üç hissəyə – icra hakimiyyətinə, məhkəmə hakimiyyətinə və qanunvericilik hakimiyyətinə bərabər Ģəkildə bölündüyünü göstərir. 107-ci maddənin üçüncü bəndində göstərilir ki, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin vəzifədən kənarlaĢdırılması haqqında qərar Azərbaycan respublikası Konstitusiya məhkəməsinin Azərbaycan respublikasının milli məclisinə müraciət etdiyi gündən baĢlayaraq 2 ay ərzində qəbul olunmuĢdur. Bu müddətdə göstərilən qərar qəbul edilməsə, Azərbaycan respublikasının prezidentinə qarĢı irəli sürülmüĢ ittiham rəd edilmiĢ sayılır. Öyrəndiyimiz bu mövzudan "vəzifədən getmək" anlayıĢı ilə "vəzifədən kənarlaĢdırmaq" anlayıĢının fərqini bilməlisiniz. Prezident öz səlahiyyətlərini səhhəti ilə əlaqədar daimi icra edə bilmədikdə vəzifədən getmiĢ sayılır. Prezident ağır cinayət törətdikdə qanunla onu vəzifədən kənarlaĢdırırlar. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təminatı Konstitusiyada Azərbaycan Respublikası dövlətinin idarə edilməsinin səmərəli təĢkili və dövlətçiliyimizi təmkinləĢdirmək məqsədi ilə Azərbaycan respublikası Prezidentinə təminatlar verilmiĢdir. Həmin təminatlar onu ailənin bir sıra iqtisadi problemlərindən azad edir. Bu da ona dövlətin idarə edilməsinin və dövlət quruculuğu iĢinin səmərəli təĢkilində zəmin yaradır. Bu məsələ konstitusiyamızın 108-ci maddəsində öz əksin belə tapmıĢdır: «Azərbaycan respublikasının Prezidenti və onun ailəsi dövlət hesabına təmin edilir. Azərbaycan respublikası Prezidentinin və onun ailəsinin təhlükəsizliyini xüsusi mühafizə xidmətləri təmin edir» 30
Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin səlahiyyətləri Azərbaycanın dövlətinin baĢçısı - Prezident öz fəaliyyətini Konstitusiya ilə ona verilmiĢ səlahiyyətlər çərçivəsində həyata keçirir. Azərbaycan respublikasının milli məclisinə seçkiləri təyin edir. Yəni qanunverici orqana seçkilərin Konstitusiyamızın tələbləri əsasında keçirilməsi müəyyən edir. Azərbaycan respublikasının dövlət büdcəsinin Azərbaycan respublikası milli məclisinin təsdiqinə təqdim edir. Dövlət iqtisadi və sosial proqramlarını, yəni ölkənin Ġqtisadiyyatı ilə əlaqədar proqramları təsdiq edir. Sosial problemlərinə bağlı məsələlərin həllinə yönəldilmiĢ proqramların təsdiqi ilə Prezidentin səlahiyyətlərinə daxil edilmiĢdir. Azərbaycan Respublikasının baĢ nazirini vəzifəyə təyin edir. Prezident baĢ nazir vəzifəsinə irəli sürdüyü Ģəxs haqqında təqdimat yazır. Milli Məclisin səs çoxluğu ilə razılığı əldə olunduqdan sonra Prezident həmin Ģəxsi BaĢ nazir vəzifəsinə təyin edir. Azərbaycan, respublikasının BaĢ nazirini vəzifədən azad etmək də Azərbaycan, Respublikasının Prezidentinin səlahiyyətlərinə daxildir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin üzvlərini vəzifəyə təyin edir və vəzifədən azad edir. Müəyyən çətinliklər, ziddiyyətlər olduqda və zəruri hallarda Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin iclaslarına sədrlik edir. Azərbaycan Respublikasının dövlət büdcəsində icra hakimiyyəti üçün nəzərdə tutulmuĢ xərclər çərçivəsində mərkəzi və yerli icra hakimiyyəti orqanları yaradır. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin və Naxçıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərar və sərəncamlarını mərkəzi və yerli icra hakimiyyəti orqanlarının aktlarını ləğv edir. Belə ki, Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin və Naxçıvan Muxtar Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərar və sərən- camları Konstitusiyaya uyğun olmadıqda prezident həmin qərar və sərəncamları ləğv etmək səlahiyyətindən istifadə edir. Eləcə də mərkəzi və yerli icra hakimiyyəti orqanlarının aktları mövcud qanunvericiliyə uyğun olmadıqda Prezident tərəfindən ləğv edilir. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya məhkəməsi, Azərbaycan Respublikasının ali məhkəməsi və Azərbaycan Respublikasının iqtisadi məhkəməsi hakimlərinin vəzifəyə təyin edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidenti Azərbaycan Respublikası milli məclisinə təqdimat verir. Milli məclisdə səs çoxluğu əsasında bəyənildikdən sonra prezident tərəfindən vəzifəyə təyin edirlər. Prezident Azərbaycan Respublikasının baĢ prokurorunun Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinin razılığı ilə vəzifəyə təyin edir və vəzifədən azad edir. Eləcə də Azərbaycan Respublikasının digər məhkəmələrinin hakimlərini də təyin edir. Azərbaycan Respublikası Milli Bankı Ġdarə Heyəti üzvlərini milli məclisin razılığı ilə vəzifəyə təyin edir və vəzifədən azad edir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Ġcra Aparatını təĢkil edir və onun rəhbərini təyin edir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətli nümayəndələrini vəzifəyə təyin edir və vəzifədən azad edir. Azərbaycan Respublikasının xarici ölkələrində və beynəlxalq təĢkilatlarda diplomatik nümayəndələrinin təsis edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinə məlumat verir, Azərbaycan Respublikasının xarici ölkələrdə və beynəlxalq təĢkilatlarda diplomatik nümayəndələrini təyin edir və geri çağırır. Dövlətlərarası və hökumətlərarası beynəlxalq müqavilələr bağlayır, dövlətlərarası beynəlxalq müqavilələri təsdiq və ləğv olunmaq üçün Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə təqdim edir və təsdiqnamələri imzalayır. Referendum təyin edir. Referendum keçirilməsi səlahiyyətini Azərbaycan Respublikası Prezidentinə verilməsi xüsusi əhəmiyyəti kəsb edir. Konstitusiyanın qəbulu, respublikanın tale yüklü problemlərinin həlli kimi məsələlər referendum yolu ilə həll olunur. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti qanunları, fərmanları imzalayır və dərc edir, eləcə də vətəndaĢlıq məsələlərini həll edir. Azərbaycan dövlətindən siyasi sığınacaq istəyənlərə siyasi sığınacaq məsələlərini həll edir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti əfv etmək, dövlət təltifləri ilə təltif etmək, ali hərbi və ali xüsusi rütbələr vermək, ümumi və qismən səfərbərlik elan etmək, habelə səfərbərlik üzrə çağırılanları tərtib etmək səlahiyyətlərinə də malikdir. Prezidentə habelə Azərbaycan Respublikası vətəndaĢlarının müddətli hərbi xidmətə ça- ğırılması və müddətli hərbi xidmətdə olan hərbi qulluqçuların həyata buraxılması barədə qərarlar qəbul etmək səlahiyyətləri verilmiĢdir. Prezident Azərbaycan Respublikasının Təhlükəsizlik ġurasını yaradır. Azərbaycan Respublikası silahlı qüvvələrinin təyinatı ilə bağlı olmayan vəzifələrin icrasına cəlb edilməsinə razılıq verilməsi barədə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə təqdimat verir. Eləcə də fövqəladə və hərbi vəziyyət elan edir.
Yüklə 1,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|