Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Müəllimlər İnstitutu Mingəçevir filialı
MÜƏLLİMLƏRİN HAZIRLANMASI PROQRAMLARINDA İXTİSAS ÜZRƏ TƏCRÜBƏNİN ROLU
Yüklə 0,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İXTİSAS ÜZRƏ TƏCRÜBƏNİN TİPLƏRİ
- İxtisas üzrə işin və praktikanın rolu
5
İXTİSAS ÜZRƏ TƏCRÜBƏ NƏDİR? Müəllimlərin hazırlanmasına dair istənilən proqramın zəruri bir hissəsini ixtisas üzrə təcrübə təşkil edir. Praktikum və ya «tələbənin dərs deməsi» çox zaman bu ixtisas təcrübəsinin kulminasiyası olur. Praktikumun müəllim ixtisasına yiyələnmə proqramı 1 çərçivəsində bir sıra xüsusi adlara və statusa malik olmasına baxmayaraq, ixtisas üzrə bütün təcrübələr bir-birinə bənzəyir. Ümummilikdə bu təcrübələrin iki səciyyəvi cəhəti var:
Onlar tələbələrin müəllimlik peşəsi mədəniy-yətinə uyğunlaşmasına yardımçı olan inkişaf yolunu təmin edir;
Onlar tələbələrə nəzəriyyəni birbaşa təcrübə ilə birləşdirmək imkanı verir. (Pozner, 1996). İxtisas üzrə təcrübələrin digər ümumi cəhətləri də var. Birincisi, ixtisas üzrə təcrübələr öz təyinatından asılı olaraq, müəllimi və ya təlim şəraitini prosesə cəlb edir. İkincisi, onlar öyrənən şəxsi cəlb edir. Üçüncüsü, onlar müəllimin öyrənən kəslə bölüşdüyü təlim materialını (bu materialın texniki informasiya, vərdişlər və ya şəxsi hisslərdən ibarət olmasından asılı olmayaraq) cəlb edir. Nəhayət, ixtisas üzrə bütün təcrübələr təlim və öyrənmə təcrübəsinə təsir göstərən __________ 1 İxtisasa yiyələnmə treninqi diplomlu müəllim olmağa hazırlaşan tələbələrin ixtisas hazırlığı keçməsini nəzərdə tutur. İxtisas artırma treninqi isə artıq bu ixtisas almış müəllimlərin təkmilləşməsi analayışını ifadə edir. qaydalardan, üstünlüklərdən, dəyərlərdən, gözlənilən nəticələrdən və fərdi yetişmə mühitindən ibarət olan kontekst çərçivəsində aparılır.
Oxşar cəhətlərin bu qədər çox olmasına baxmayaraq, ixtisas üzrə hər hansı iki təcrübə bir-birini dəqiq təkrarlamır. Tələbələrə ixtisasla bağlı işi müxtəlif məşğələlərdə, müxtəlif yaşlı və qabiliyyətli uşaqlarla aparmaq seçimini təklif etmək olar (Bu tələbələrə hərtərəfli təcrübə qazanmaq və öz maraqları haqqında daha çox şey öyrənmək imkanı verir). İxtisas üzrə təlimlə bağlı məşğələlər məktəblərdə, məktəb idarəçiliyi mərkəzində, məktəb klinikasında və ya ictimai agentlikdə keçirilə bilər. İxtisas üzrə təlim keçən tələbələrin malik ola biləcəkləri təcrübə tipləri sırasına sinif müşahidəsi, öyrətmək, məktəb rəhbərlərinin və müəllimlərin yardımçı olmaq, məktəb həyatında və ictimai tədbirlərdə iştirak etmək, dərs demək və təcrübə mübadiləsi aparmaq kimi formalar daxil ola bilər. Bundan başqa, ixtisas üzrə hər bir təcrübə həmin təcrübəyə sponsorluq edən müəllimlərin hazırlanması üzrə proqramın fəlsəfi oriyentasiyasının təsirinə məruz qalır. Müəllimlərin hazırlanması üzrə proqram təcrübənin necə təşkil və icra edilməsini xeyli dərəcədə müəyyənləşdirmiş olur. Məsələn, nəzəri kurs işinin tətbiq olunmuş təcrübələrlə birləşdirilməsini qiymətləndirən müəllimlərin hazırlanması üzrə proqram tələbələr üçün onların sinifdəki işini ixtisas üzrə işlə sıx əlaqələndirən bir sıra ixtisas təcrübələrini özündə əks etdirir. İxtisas üzrə işi qiymətləndirməyən müəllimlərin hazırlanması üzrə proqram isə belə bir iş üçün az imkanlar və minimal kömək təklif edir və nəzəri işi ixtisas üzrə işlə əlaqələndirməyə zərurət kimi yanaşmır. Praktikum və ya tələbənin dərs deməsi ixtisas üzrə təcrübənin bir formasıdır. İxtisas üzrə digər təcrübələr kimi, praktikum da ilkin təlim təcrübəsini inkişaf etdirmək məqsədi güdən keçid təcrübəsidir, o tələbəyə real və əlverişli bir mühitdə müşahidə və təlim üçün imkanlar yaradır. Praktikumda bütünlükdə ixtisas üzrə təcrübə üçün nəzərdə tutular əsas iştirakçılarından daha az sayda şəxs iştirak edir. Buraya dərs deyən tələbəyə nəzarət edən müəllim 1 , eləcə də müəllimlərin hazırlanması proqramı üzrə inspektor (həm də təlimatçı olan bu şəxs təcrübə keçən tələbəyə və ya tələbələr qrupuna nəzarət edir) 2 daxildir. İxtisas üzrə digər təcrübələrdən fərqli olaraq, çox zaman praktikum erkən tədqiqatın əsas hissəsi kimi sonradan müəllimlərin hazırlanması üzrə proqram çərçivəsində həyata keçirilir. O, əsasən, tələbənin bir neçə, daha az intensiv olan təlim təcrübələrində iştirak etməsindən sonra aparılır. Tələbənin öyrəndiyi kursla bağlılın dərəcəsindən asılı olaraq praktikum müddəti bir neçə həftədən bir ilə qədər ola bilər. İxtisas üzrə işin və praktikanın rolu Son illər pedaqoji təhsil sahəsi üzrə ekspertlər müəllimlərin hazırlanması prosesi çərçivəsində ixtisas üzrə təcrübələrin və praktikanın rolunun mühüm oldu- _____________ 2 Əməkdaşlıq edən müəllim dedikdə, bəzən nəzarətçi (yoxlayıcı) müəllim və ya məktəb laboratoriya müəllimi (laborant) nəzərdə tutulur. 3 İnspektora verilən spesifik ad çox zaman müəllimlərin hazırlanması üzrə proqramın tipi ilə əlaqədar olur. məsələn, universitet inspektoru, kollec inspektoru. ğu barədə yekdil fikrə gəlmişlər. Bu yekdil fikri şərtləndirən ümumi səciyyəvi cəhətlər aşağıdakılardır: İxtisas üzrə iş, xüsusən, tələbələri sinifdə nəzəri bilikləri təcrübə ilə əlaqələndirməyə həvəsləndirdiyi zaman müəllimlərin hazırlanması işinin zəruri və qiymətli hissəsidir. 6
Tələbələr onlara müxtəlif məşğələləri sınaqdan çıxarmaq imkanı verən bir sıra ixtisas təcrübələrindən faydalanırlar (müxtəlif yaşa və xarakterə malik uşaqlarla aparılan dərslər, müxtəlif iş üslubu və fəlsəfi düşüncəsi olan müəllimlər, eləcə də müxtəlif sosial və iqtisadi şəraitləri təmsil edən öyrəncilər). İxtisas üzrə iş müəllimlərin hazırlanması üzrə proqram çərçivəsində mümün qədər tez başlamalı və proqram davam etdikcə ona daha çox əhəmiyyət verilməlidir. Təcrübə üstəgəl düşüncə inkişafın əsasıdır. Müəllimlərin hazırlanması üzrə proqramlar tələbələri nəzəriyyəyə və praktikanı əlaqələndirməyə həvəsləndirirsə, o zaman bu proqramlar tələbələrin öz bacarıqlarını hazırlıq proqramı başa çatdıqdan sonra da uzun müddət davam etdirən «düşüncəli praktikantlar» olmasına yardım göstərmiş olur.
Yüklə 0,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|