Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Müəllimlər İnstitutu Mingəçevir filialı
İXTİSAS ÜZRƏ TƏCRÜBƏ PROQRAMLARININ HƏYATA KEÇİRİLMƏSİ
Yüklə 0,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İxtisas üzrə təcrübə proqramlarının verdiyi dərslər
- Fəlsəfi əsas.
- Mütəmadi öyrənənlərin hazırlanması üzrə məqsəd.
7
MÖVCUD PROBLEMLƏR Ekspertlərdən biri demişdir: «İxtisas üzrə təcrübə proqramlarına olduqca az diqqət yetirilir. Halbuki müəllim peşəsinə yiyələnmiş tələbələr sonradan dönə-dönə qeyd edirlər ki, pedaqoji təhsil aldıqları müddət ərzində onlar üçün ən qiymətli təxrübə tələbə kimi dərs demək olmuşdur» (Slik, 1955). Aparılan tədqiqatlar ixtisas üzrə səmərəli təcrübə proqramlarının tərtib və tətbiq edilməsi sahəsində bir sıra ümumi problemlərin mövcud olduğunu müəyyənləşdirmişdir. Həmin problemlər aşağıdakılardır: İxtisas üzrə təcrübə yerlərinin seçilməsinə lazımi diqqətin yetirilməsi. Çox zaman ixtisas üzrə təcrübə və ya praktikum yerləri yalnız praktikumda iştirak etmək arzusu əsasında seçilir. Bu amillərin mühümlüyünü qəbul etməklə yanaşı, ixtisas üzrə təcrübə yerlərinin seçilməsi hansı yerlərin daha yaxşı öyrənmə təcrübələrini təmin edə bilməsinə əsaslanmalıdır. İxtisas üzrə təcrübə yerləri çox zaman təcrid olunmuş vəziyyətdə fəaliyyət göstərir. Bir çox təcrübə və ya praktikum yerlərində tələbə yalnız bir müəllimlə və bir qrup uşaqla işləyir. Ola bilər ki, dərs deyən tələbə heç məktəb rəhbərliyinə, digər müəllimlərə, kitabxana işçilərinə, katiblərə və texniki işçilərə təqdim olunmasın. Dərs deyən tələbə çox az hallarda məktəbin digər işçilərinin fəaliyyətini müşahidə etməyə və ya onlarla ünsiyyətə dəvət olunur. Yaxud da həmin tələbə, ümumiyyətlə, müəllimlərin hazırlanması üzrə proqram çərçivəsində öz təcrübələrini digər tələbələrlə və ya fakültə ilə bölüşməyə dəvət olunmur. Təlimin sosial aspektləri üçün hazırlığın zəif olması. Müəllimlərin hazırlanması üzrə proqramlar tələbələri müəllim olduqları zaman onların daşımalı olacaqları hər cür məsuliyyətə az-az hallarda hazırlayır. Məsələn, dərs deyən tələbə əsasən dərs planını işləyib hazırlamaq və dərs demək üçün təcrübə keçdiyindən, ona məktəb idarəçiliyi işlərinin öhdəsindən necə gəlmək, işçilərin təcrübə qazanması işinə necə diqqət yetirmək və ya ailələrlə və cəmiyyətlə səmərəli qarşılıqlı münasibətləri necə qurmaq öyrədilmir. Bacarıqlı müəllim olmaq üçün bu vərdişlərə yiyələnmək tələb edilir. Əməkdaşlıq edən əsas müəllimin fəaliyyətləri və ya onun tələbəyə məsləhət görə biləcəyi fəaliyyətlər üzərində düşünmək və onları əsaslandırmaq imkanlarının azlığı. Müəllimlərin hazırlanması üzrə proqramlarda yalnız sinifdə «nəyin səmərə verdiyi» deyil, həmçinin, dərs deyən tələbənin təcrübə (həm özünün, həm də başqalarının təcrübəsi) üzərində düşünməsi yolları da öz əksini tapmalıdır. Əməkdaşlıq edən müəllim dərs deyən tələbəyə özünün unikal təlim üsullarını tapmaqda və təcrübədən keçirməkdə kömək etməyə görə əsas məsuliyyəti daşıyan şəxsdir. Bu işin yerinə yetirilməsi həm əməkdaşlıq edən müəllimdən, həm də dərs deyən tələbədən sinifdəki əsas təlim fəaliyyətləri üzərində düşünməyi və onları əsaslandırmağı tələb edir. Əməkdaşlıq edən əsas müəllimlərə çox az hallarda dərs deyən tələbələrin treninqi üçün əlavə məsuliyyətə görə yardım göstərilir. Əməkdaşlıq edən müəllimlərdən çox zaman öz gündəlik işlərindən əlavə dərs deyən tələbələrə nəzarət etmək də tələb olunur. Nəticədə bu, əməkdaşlıq edən müəllimlərin dərs deyən tələbələrə sərf edə biləcəyi vaxt və diqqətin məhdudlaşmasına səbəb olur. Müəllimlərin hazırlanması üzrə proqramlar çərçivəsində ixtisas təcrübələri üzrə yoxlayıcı (supervayzer) vəzifəsinin nüfuzu aşağı enməyə meyllidir. Çox yoxlayıcılar gələcək müəllimlərlə orta məktəblərdə ixtisas üzrə iş aparmağa nə qədər çox cəhd edirlərsə, onların ali pedaqoji nüfuzu və mövqeyi də bip o qədər zəifləyir. (Qudlad, 1990). Buna görə də müəllimlərin hazırlanması üzrə proqramlarda tələbələrə yüksək keyfiyyətli yoxlayıcılıq xidmətini göstərilməsində yoxlayıcılıq fakültəsinin elə güclü marağı yoxdur. Tələbələrin özlərinkindən fərqli mədəni və irqi mənsubiyyətə malik uşaqlarla ixtisas üzrə iş təcrübəsinin çatışmaması. Müəllimlərin hazırlanması üzrə proqramlarda tələbələrin özlərindən fərqli olan uşaqlara necə təlim vermələrinin öyrədilməsi işi də əksini tapmalıdır. İxtisas üzrə təcrübə tələbələrə öz mədəniyyətlərindən fərqli olan mədəniyyətdən öyrənmək və belə mədəni mühitdə yaşamaq imkanı təklif etməlidir.
Yuxarıda göstərilən problemləri yenilikçi yollarla həll edən müəllimlərin hazırlanması üzrə proqramların sayı getdikcə artmaqdadır. Nəticədə bu proqramların əsasında dərs deyən tələbələr üçün ixtisas üzrə daha əhəmiyyətli təcrübə proqramları yaradılmışdır. Onların uğurlu olmasını təmin edən cəhətlər aşağıdakılardır: Fəlsəfi əsas. Müəllimlərin hazırlanması üzrə təkmil proqram yaxşı əlaqələndirilmiş və möhkəmləndirilmiş elə konseptual və ya fəlsəfi əsasa malik olmalıdır ki, müəllimlərin hazırlanması üzrə bütün kursları bu əsas üzərində qurmaq mümkün olsun. Başqa sözlə desək, müəllimlərin hazırlanması üzrə proqram fakültə proqramında hazırlanması nəzərdə tutulan müəllim tipinin səciyyəvi xüsusiyyətlərini və belə bir müəllim olmaq üçün tələbələrin cavab verməli olduqları standartları müəyyənləşdirir. Buna görə də müəllimlərin hazırlanması üzrə proqramın konseptual və ya fəlsəfi əsası bu proqramın məqsədlərini və həmin məqsədlərə çatmaq üçün nəzəri və praktik işi əlaqələndirmək yollarını özündə birləşdirir.
ki, müəllimlər öz karyeralarına başladıqları zaman heç də hər şeyi bilmədiklərindən, müəllimlərin hazırlan- masının ən əsas diqqət yetirilməli cəhəti tələbələrə öz öyrənmə prosesini davam etdirmək və «düşünən
Yüklə 0,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|