Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Müəllimlər İnstitutu Mingəçevir filialı
Yüklə 0,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Perspektivin işlənib hazırlanması
- Siyasət və prosedurların müəyyənləşdirilməsi
- İşçilərin seçilməsi və onlarla treninqin keçirilməsi
- Təcrübə yerlərinin seçilməsi
- Rol və məsuliyyətlərin müəyyən edilməsi
- Rəy sorğusu
- Dərs deyən tələbənin, əməkdaşlıq edən müəllimin və müəllimlərin hazırlanması üzrə proqramın yoxlayıcısının praktikumla bağlı məsuliyyətləri
- Dərs deyən tələbə
9
1 Bu cür imkanlardan biri həssas praktika seminarıdır. Bu cür seminarlar vasitəsilə dərs deyən tələbələri, əməkdaşlıq edən müəllimləri və müəllimlərin hazırlanması üzrə proqramın yoxlayıcılarını dəqiq cədvəl əsasında məşğələlərə cəlb etmək olar. Bu məşğələlərin məqsədləri sırasına vidolentlərə baxmaqla, səmərəli təlimin mahiyyətinin təhlili, tələbələri və müəllimləri öz tədris prosesi üzərində düşünməyə dəvət, praktikum və ya digər ixtisas təcrübələri daxilində problemlərin həlli yollarının müəyyənləşdirilməsi və mübadiləsi, təlim və tədrisin cari məsələlərinin müzakirəsi daxildir.
7.Proqramın durmadan yaxşılaşdırılması üçün rəy sorğularını keçirmək. Perspektivin işlənib hazırlanması Yuxarıda təsvir olunduğu kimi, proqramın yaradılmasını və reallaşdırılmasını istiqamətləndirəcək perspektivin və gözlənilən nəticələrin işlənib hazırlan-ması ixtisas üzrə uğurlu təcrübə və ya praktikum proqram üçün olduqca mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Aşağıdakı proses ilkin layihənin işlənib hazırlan-masında faydalı ola bilər. Perspektivin işlənib hazırlanmasına cəlb ediləcək əsas professor-müəllim heyətini, o cümlədən mümkün olduqca təcrübə yerləri üzrə nümayəndələri müəyyənləşdirmək. Prosesə cəlb olunan bütün şəxsləri asudə surətdə müzakirələrin aparıla biləcəyi bir yerə toplamaq. Onları 5-6 nəfərlik kiçik qruplara bölmək. Hər bir qrupa öz təqdimatını belə bir ifadə ilə başlamağı təklif edin: «Bizim ixtisas üzrə təcrübə və ya praktikum proqramımız var, yəni…» İştirakçılardan əvvəlcə fərdi qaydada işləməyi xahiş edin. Hər bir iştirakçı perspektivin mahiyyətini əks etdirən 5 əlaməti müəyyənləşdirir. Məsələn, onlardan biri «Əlaqələndirilmiş» sözünü yaza bilər. Həmin şəxs bu sözün ardınca həmin əlaməti izah edən bütöv cümləni qeyd edir. Misal üçün: «Əlaqələn-dirilmiş: ixtisas üzrə təcrübə və ya praktikum proqramı məktəblər üzrə kurs işi ilə əlaqələndirilmiş olacaq və bu işi təbii şəkildə genişləndirəcək». Kiçik qruplara bölündükdən sonra ayrı-ayrı iştirakçılar öz yazdıqları ilə bir-birini tanış edir və beş əlamət və cümlə haqqında razılığa gəlirlər. Kiçik qrupların gəldiyi nəticələr kollektiv bir perspektiv kimi bir yerə toplanır. Perspektivdən proqramın spesifik məqsədlərini və tələbələrin yiyələnəcəkləri səriştələri müəyyən etməkdən ötrü pedaqoji təhsil standartları ilə bağlı istifadə etmək olar. Siyasət və prosedurların müəyyənləşdirilməsi İxtisas üzrə təcrübələrin tətbiqində başlıca məqsəd nəzəriyyə və birbaşa təcrübənin əlaqələndirilməsi yolu ilə tələbələrin təlim prosesinə yardım etməkdir. Bu məqsədə çatmaq üçün planlaşdırma, struktur və monitorinqlə yanaşı bir çox siyasət və prosedurlar da tələb olunur. İxtisas üzrə təcrübə proqramını tərtib etməzdən əvvəl müəyyənləşdirilməli olan siyasət və prosedurlardan bəziləri aşağıdakılardır: müəllimlərin hazırlanması proqramının fəlsəfəsi və perspektivi; akademik proqramın təsviri; müəllim şəhadətnaməsi üzrə tələblər; təlim konsentrasiyaları və xüsusi dərəcələr haqqında informasiya; ixtisas üzrə təcrübə yerlərinin seçilməsi prosesi; dərs deyən tələbənin, əməkdaşlıq edən müəllimin və yoxlayıcının məsuliyyətləri; praktikumun akademik təqvimə uyğunlaşdırıl-ması cədvəli; konfrans, nəzarət və qiymətləndirmə prose-durları; tələbələrin və müəllimlərin iştirak etməməsi, ixtisası üzrə ekskursiyalar, tədris proqramları üzrə kurslar və fövqəladə hallarla bağlı müəllimlərin hazırlanması üzrə proqramlarda nəzərdə tutulan siyasətlər; informasiya məqsədləri və əməkdaşlıq edən müəllimlərə kompensasiya verilməsi üçün vəsaitlərin təmin edilməsi. Həmin informasiyanın müəllimlərin hazırlanması üzrə proqramlarda nəzərdə tutulmasının bir yolu da ixtisas təcrübəsi və ya praktikuma dair məlumat kitabçasının hazırlanmasıdır. Bütün iştirakçılar bu kitabı oxuya və hər hansı bir problem meydana çıxarsa, ona istinad edə bilərlər. İşçilərin seçilməsi və onlarla treninqin keçirilməsi İşçilərin diqqətlə seçilməsi ixtisas üzrə təcrübə və ya praktikum proqramının uğur qazanmasında başlıca rolu oynaya bilər. Təəssüf ki, dərs deyən tələbələrə nəzarət kimi çox mühüm bir vəzifəyə müəllimlərin hazırlanması üzrə proqramlarda iştirak edən professor-müəllim heyəti tərəfindən lazımi əhəmiyyət verilmir. Əmək haqqı, iş yükü və statusla bağlı köklü dəyişikliklər gözləmək qeyri-real bir iş olduğundan, müəllimlərin hazırlanması proqramı ixtisas üzrə təcrübə proqramının yoxlayıcısını seçmək məsələsinə də istənilən vəzifə sahibinin seçilməsində olduğu kimi, eyni qayğı və diqqətlə yanaşılmalıdır.
10
Praktikum üçün əməkdaşlıq edən müəllimlərin seçilməsi də sühüm əhəmiyyət kəsb edir; həmin şəxs bir neçə illik tədris təcrübəsinə malik olmalı və proqramın tələblərini reallaşdırmağa, məsuliyyəti üzərinə götürməyə və bir komandanın üzvü kimi yoxlayıcılarla birlikdə çalışmağa həvəs göstərməlidir. Əməkdaşlıq edən pedaqoqlar müəllimlərin hazırlanması üzrə proqramın sponsorluğu ilə treninqə cəlb edilməlidirlər ki, dərs deyən tələbələrə daha səmərəli nəzarət etmək və onları qiymətləndirmək yolları barədə ətraflı məlumata malik olsunlar.
Müəllimlərin hazırlanması proqramları ixtisas üzrə təcrübə və praktikumun başlanmasından xeyli əvvəl təcrübə yerlərinin seçilməsi üçün qaydalar müəyyən etməlidir. Qərar müəllimlərin hazırlanması proqramının məcburi tələbləri çərçivəsində tələbələr üçün ən münasib yerlər əsasında verilməlidir. Seçim meyarları yerləşmə yerindən, təcrübə yerində işçilərin təcrübəsindən və uyğun treninq keçməsindən, təcrübə yerinin lisenziyalaşdırılması və akkreditasiyasından, hüquqi məsələlərdən, məktəb rəhbərliyi və müəllimlərin prosedur və akkreditasiyasından, hüquqi məsələlərdən, məktəb rəhbərliyi və müəllimlərin prosedur və məsuliyyətləri həyata keçirmək arzusundan, həmçinin digər amillərdən asılı ola bilər. Hər şeydən öncə, təcrübə və ya praktikum yerləri barədə qərar qəbul etməzdən əvvəl müəllimlərin hazırlanması proqramının yoxlayıcısı təcrübə yerlərinə baş çəkməli və tələbələri oraya göndərməzdən qabaq həmin yerlərlə yaxından tanış olmalı, o yerlərə uyğunlaşmalıdır.
Üçlüyün hər bir üzvünün rol və məsuliyyətləri aydın şəkildə müəyyən edilməlidir. Tədqiqat göstərir ki, rollar aydın müəyyən edilmədikdə üçlük daxilində ciddi çətinliklər yaranır (Qayton və Makintaye, 1990). Aparılan tədqiqat müəllimin inkişafı ilə praktikumun qiymətləndirilməsi arasında aydın fərq qoymağı və bu vəzifələri müxtəlif şəxslərə tapşırmağ tövsiyə edir. Məsələn, əməkdaşlıq edən müəllim dərs deyən tələbə üçün yoxlayıcılıq edir və onun inkişafına yardım göstərir, müəllimlərin hazırlanması proqramının yoxlayıcısı isə ixtisas üzrə təcrübəni qiymətləndirir. Bu zaman dərs deyən tələbənin rolu əməkdaşlıq edən müəllimin sıx nəzarəti altında birinci il dərs deyən müəllimin təcrübəsini mümkün qədər tam təqlid etmək və tam müstəqilliyə doğru uğurla irəliləməkdən ibarətdir. ixtisas üzrə təcrübənin və ya praktikanın başlanğıcında tələbə, əməkdaşlıq edən müəllim və yoxlayıcının öz birgə rollarını və gözlədikləri nəticələri müzakirə etmək üçün görüşməsi xüsusilə faydalıdır.
Müəllimlərin hazırlanması proqramı ilə ixtisas üzrə təcrübə yerinin işçiləri arasında əlaqənin mühüm əhəmiyyəti var. Xüsusilə də əməkdaşlıq edən müəllim kurs işində hansı təlimatı strategiyalara və fəlsəfəyə üstünlük verildiyini bilməli, yoxlayıcı isə sinifdə meydana çıxan məsələlərdən xəbərdar olmalıdır. Praktikum və ya ixtisas üzrə iş təcrübəsinin başlanğıcında əməkdaşlıq edən müəllimin, müəllimlərin hazırlanması üzrə proqramın yoxlayıcısının və tələbənin təcrübəni planlaşdırmaq üçün bir araya gəlməsi mümkündür. Praktikum və ya ixtisas üzrə təcrübə zamanı tələbə və əməkdaşlıq edən müəllim həm formal, həm də qeyri-formal qaydada əlaqə saxlamalıdırlar. Müəllimlərin hazırlanması üzrə proqramın yoxlayıcısı tələbəni sinifdə və ya digər təcrübə yerində müşahidə etməkdən ötrü həmin yerlərə bir neçə dəfə baş çəkməlidir. Nəhayət, üçtərəfli ünsiyyət ixtisas üzrə təcrübənin gedişində və sonunda da zəruridir. Rəy sorğusu Təlim prosesini istiqamətləndirmək və ona yardım etmək üçün ixtisas üzrə təcrübə müddətində həm formal, həm də qeyri-formal rəy sorğularından istifadə oluna bilər. Qeyri-formal rəy sorğusu əməkdaşlıq edən müəllimlərə və tələbələrə qərar qəbul etmək, öz rəylərini ifadə etmək və öz labüd səhvlərindən ibrət götürmək imkanı verən əlverişli bir mühitin yaranması üçün olduqca vacibdir. Öz işlərinə daha tənqidi yanaşmaq hisslərinin inkişafı üçün tələbələrə öz fəaliyyəti üzərində düşünməkdən ötrü geniş imkanlar yaradılmalıdır. Müəllimlərin hazırlanması üzrə proqrama cəlb olunmuş professor-müəllim heyətinin, əməkdaşlıq edən müəllimlərin, digər tələbələrin və başqa şəxslərin öyrənilmiş rəylər və tələblərə öz fəaliyyəti üzərində düşünməkdə yardım edir.
Aşağıda praktikum üçlüünü təşkil edən əsas üç şəxsin – dərs deyən tələbənin, əməkdaşlıq edən müəllimin və müəllimlərin hazırlanması üzrə proqramın yoxlayıcısının əsas məsuliyyətləri təsvir olunur. Onların hər biri praktikum proqramının uğurla həyata keçirilməsinin təmin edilməsində mühüm rol oynayır. Dərs deyən tələbə Dərs deyən tələbələr praktikum təcrübəsinə peşəkar inkişafın müxtəlif mərhələlərində olmaqla yiyələnən və müxtəlif tələbat və maraqları ilə fərqlənən fərdlərdir. Onların bəzisi təcrübəyə başlayarkən öz üzərinə bacardığından daha çətin vəzifələr götürür və buna görə də əməkdaşlıq edən müəllimin köməyinə ehtiyac hiss edir. Başqaları isə dərs demək məsuliyyətini öz üzərinə götürməkdə tərəddüd edirlər və müəllim rolunda çıxış
Yüklə 0,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|