Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti
Yüklə 416,07 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ərimə indeksi
- Kimyəvi xassələr.
38
Plastik kütlə materiallarının öz aralarında, həm də başqa materiallarla – məsələn, metalla, ağacla və s. asan yapışması müxtəlif kombinasiyalı yapışdırılmış inşaat məmulatlarının və konustruksiyaların hazırlanması üçün geniş perspektivlər açır. Bir inşaat materialı kimi polimerlərin çatışmayan cəhətlərinə istiliyə az davamlığı (70-200°C-yə qədər) aid edilə bilər. Bu xassə plastik kütlələrin əksə- riyyətinə aiddir, yalnız bəzi tip plastiklər, məsələn, silisium-üzvi birləşmələr, politetraftoretilen daha yüksək temperaturlarda (350°C-yə qədər) işlədilə bilər. İstiliyə davamlılıq xassəsi plastik kütlə əsaslı örtük materialları üçün xüsusilə vacibdir. Belə ki, radiasiya hesabına bəzi coğrafi rayonlarda materialın səthində temperatur 80°C-yə çata bilər. Bərkliyinin az olması, termiki genişlənmə əmsalının, yanmaya meyilliyin yüksək olması, zəhərləyici xassələrə malik olması polimer materiallarının mənfi cəhətlərindəndir. Polimer inşaat materiallarının uzunömürlülük xassəsi kifayət qədər öyrə- nilməmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, uzunömürlülüyün, xassələrin zamandan asılı olaraq dəyişməsinin elmi cəhətdən öyrənilməsi polimer materiallarının inşaatda məqsədyönlü tətbiqini düzgün müəyyənləşdirməyə əhəmiyyətli dərəcədə təsir edəcəkdir. Polimer inşaat materiallarının istehlak xassə göstəriciləri laboratoriya üsulu ilə təyin edilir. Sınaqlar sənaye müəssisələrində standart forma nümunələri üzərində qüvvədə olan standart üsullarla aparılır. Sınaq üsullarının vacibliyini nəzərə alaraq onların bəzilərinin izah olunmasını məqsədəuyğun hesab edirik. Polimer materiallarının yüksək temperatur şəraitində mexaniki təsirə müqa- vimət göstərmək qabliyyətinə istiliyə davamlılıq deyilir. Bu xassə laboratoriyada həm Vik üsulu, həm də Martens üsulu ilə təyin edilir. Vik üsulunu mahiyəti cihazın silindirik formalı ucluğunun sabit yük altında olan nümunəyə 1 mm dərinliyə kimi daxil olduğu zaman temperaturun təyin edil- məsindən ibarətdir. Təcrübə üçün qalınlığı 3mm-dən artıq olmayan nümünə 39
götürülür. Təcrübə 3 dəfə aparılaraq orta qiymət hesablanır. Bu üsul bircinsli materiallar üçün əlverişlidir. İstiliyə davamlılığı Martens üsulu ilə təyin etmək üçün sınaq materialından 120x15x10 mm ölçüdə çubuqlar hazırlayır, sonra həmin çubuqları 50kq/sm 2 qüvvə təsiri altında tədricən qızdırırlar. Sınaq nümunəsi müəyyən ölçüyə qədər əyildiyi, yaxud sındığı temperatur qeyd olunur və bu temperatur sınaqdan keçirilən materialın istiliyə davamlılığı kimi qeyd olunur.
materialın temperaturun və təzyiqin təsiri ilə axaraq pres formanı doldurmaq qabliyyətinə axıcılıq deyilir. Termoplastik materialların axıcılığı Raşiq üsulu ilə təyin edilir. Axıcılığı az olan materiallar pres formanı yaxşı doldurmur və nəticədə pis formalaşmış material alınır. Axıcılığın təyin edilməsi presləmə, yaxud təzyiq altında tökmə üçün düzgün rejim seçilməsinə, yəni məmulatlar hazırlanmasında optimal temperatur və təzyiqin seçilməsinə imkan verir. Raşıq pres-forması iki metal dayaq üzərində yerləçdirilmişdir. Pres-formanın aşağı deşiyindən sıxılıb çıxarılan material cilalanmış metal səth üzərinə axır. 130°C-yə qədər qızdırılan pres-formaya 12q sınaq materialı yüklənir və puanson aşağı endirilir,150°C-yə qədər qızdırıldıqdan sonra 300kq/sm 2 -ə qədər təzyiq altında sıxılır. Yumşalmış material aşağı deşikdən axmağa başladıqda saniyəölçəni işə salırlar. Axma bir dəqiqədən sonra kəsilir, otaq temperaturuna kimi soyudulur və analitik tərəzidə 0,001 q dəqiqliklə çəkilir. Bir saniyədə axan materialın milliqramlarla miqdarı axıcılıq göstəricisi kimi qəbul edilir və mq/san ilə ölçülür. Ərimə indeksi polimer inşaat materialları üçün əhəmiyyətli xassə olub,190°C temperaturda 10 dəqiqədə standart ucluqdan keçən maddənin qramlarla miqdarı ilə müəyyən edilir. Ərimə indeksi plastometrlə təyin edilir. Plastometr içərisində kanal yerləşən silindirik polad gövdədən ibarətdir. Ərimə indeksi standart metodun tələbinə uyğun olaraq 5 dəfə təyin edildikdən sonra orta qiymət götürülür. Polimer materiallarının suçəkməsi rütubətə davamlılığı ilə xarakterizə olunur. Bunu standart formada nümunənin (10x15x120mm) 20±2°C temperaturda olan suda 24 saat müddətində saxlanılmaqla təyin edilir. Bunu nümunənin əvvəlki quru 40
halda və suda saxlanıldıqdan sonrakı çəkisini müqayisə etməklə müəyyən- ləşdirirlər. standartın tələbinə uyğun olaraq polimer materialın sugötürməsi nümu- nənin ilkin çəkisinə görə faizlə ifadə edilir. Polimer materialları üçün əhəmiyyətli xassələrdən biri də elektrik möhkəm- liyidir (elektrik keçirməməsi) ki, bu da elektroizolyasiya göstəricisi ilə xarakterizə edilir. Polimer inşaat materialları yaşayış binalarının daxili hissəsində geniş tətbiq olunduğu üçün(polimer qapı-pəncərə, polimer döşəmə materialları, dekorativ məmulatlar və s.) onların sanitar – gigyenik baxımdan qiymətləndirilməsinə xüsusi diqqət yetirilməlidir. Bir-çox sintetik qətranlar zərərsiz olsalar da onların tərkibində kiçik molekullu maddələr də olur, eləcə də bəzi növ plastifikatorlar, boyaqlar, katalizator və sabitləşdiricilər özləri də zəhərli maddələrdir. Ona görə də fizioloji zərərli maddələr bir sıra hallarda plastik kütlədən istismar şəraitinin təsiri nəticəsində ayrılır ki, bu da istehlakçılar üçün xoşagəlməz nəticələr verə bilər. Buna görə də ticarətə daxil olan polimer inşaat materialları sanitar-gigyenik ekispertizadan keçirilməlidir.
onların kimyəvi təsirlərə davamlı olmasıdır. Buna görə də kimya sənayesində aqressiv mühitlərdə işlədilmək üçün plastik kütlələrdən müxtəlif inşaat materialları hazırlanır. Polimer materiallarının kimyəvi davamlılığı onların tərkibinə daxil olan bağ- layıcıların və doldurucuların kimyəvi davamlılığından asılıdır. Sintetik polimer- lərin əksəriyyəti aqressiv mühitin təsirinə qarşı yüksək davamlılıq göstərir. Polimerlərin kimyəvi davamlılığı onların quruluş xüsusiyyətləri ilə ələqədardır. Makromolekulları karbon zənciri ilə əmələ gələn yüksək molekullu birləşmələr turşuların, qələvilərin, duzların və zəif oksidləşdiricilərin təsirinə davamlıdır. Karbon zəncirində bəzi funksional qrupların olması kimyəvi maddələrin təsirinə qarşı müqaviməti artıra və ya azalda bilər. Məsələn, tərkibində hidrofi və hidroksil qrupları olan polivinil spirti suyun, turşuların və qələvilərin təsirinə qarşı az davamlıdır. Əksinə, makromolekullarında flüor olan politetraftoretilen daha Yüklə 416,07 Kb. Dostları ilə paylaş:
|