Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ sumqayit döVLƏt universitetiNİn nəZDİNDƏ sumqayit döVLƏt texniKİ kolleci «Neft kimyası»
)Düz və şaxələnmiş alifatik sıra merkaptanları (tiollar)
Yüklə 1,06 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 1)Düz və şaxələnmiş alifatik sıra merkaptanları (tiollar):
2)Beş və altıüzvlü tsiklik merkaptanları 3)Aromatik sıra merkaptanları 4)Daha mürəkkəb qarışıq qurluşlu merkaptanlar Bütün merkaptanlar, xüsusilə onların kiçik nümayəndələri çox kəskin xoşa gəlməyən pis iylidirlər Merkaptanlar yüksək reaksiyayagirmə qabiliyyətinə malik birləşmələrdir. Onlar zəif turşu xassəsinə malik birləşmələr olduğuna görə ağır metalların oksidləri və qələvilərlə qarşılıqlı təsirdə olaraq uyğun merkaptidlərə çevrilirlər: Merkaptanların molekul kütləsi artdıqca onların əmələ gətirdiyi merkaptidlərin suda hidrolizi asanlaşı. Buna görə də yüksək molekul kütləli merkaptanların neft və neft məhsullarından qələvilələrin köməyilə ayrılması çətinləşir. Merkaptanlar aşağı temperaturda (250C) zəif oksidləşdiricilərin təsirinə məruz qalaraq disulfidlərə çevrilir. Merkaptanlar neft və neft məhsullarının tərkibində əmələ gələn hidroperoksidlərin təsiri ilə asanlıqla oksidləşir və nəticədə uyğun sulfoturşu və spirt alınır: Merkaptanlar kauçuk istehsalında polimerləşmə prosesində tənzimləyici kimi tətbiq olunur. Onların bəzi törəmələri o cümlədən amintiollar polimerlərin oksidləşməsinin qarşısını almaq üçün stabilləşdirici kimi tətbiq olunur.3,5-Ditretbutil-4- hidroksibenzilmerkaptan yüksək keyfiyyətli antioksidləşdirici kimi reaktiv yanacaqlarına əlavə olunur . Mühazirə28 Neftin azotlu birləşmələri Neftin tərkibində azotun miqdarı çox nadir hallarda 1% - dən çox olur. Neftin yerləşdiyi layın dərinliyi və yaşı artdıqca azotun miqdarı azalır və bu miqdar neftin təmasda olduğu süxurların təbiətindən az asılıdır.Azotun miqdarı çox olan neftlər daha cavan hesab olunur Heteroatomlu kompanentlər içərisində azotlu birləşmələr ən az öyrənilmişdir. Bu birləşmələr iki qurupa bölünür: neytral və əsasi xassəli. Bunlardan sonuncular mineral turşularla asanlıqla ayrıldığından daha yaxşı öyrənilmişdir. Azotlu birləşmələrin az hissəsini - əsasi, çox hissəsini isə neytral azotlu birləşmələr təşkil edir. Əsasi xassəli azotun ümumi azota olan nisbəti Azərbaycan neftlərində 29 - 32% - ə, Qərbi Sibir neftlərində 8 - 30%- ə, Saxalin neftlərində isə 44% - ə çatır. Azotlu bitləşmələrin əsas hissəsi ağır fraksiyaların və xüsusi ilə ağır qalıqların tərkibinə daxil olur. Yağ fraksiyalarında əsasi xassəli birləşmələrin miqdarı ümumi azotun 24,1-37,3% -ni təşkil edir Lam Bankası yatağının parafinli neftinin 450 0 C temperatura qədər qaynayan yağ fraksiyalarında azotun miqdarı 4,1-8,4%- ə qədər azalır .450 0 C dən yüksəkdə qaynayan fraksiyalarda əsas etibarı ilə neytral azotlu birləşmələr toplanır ki, bunlar ümumi azotun 72,5- 86,1% -ni təşkil edir . Yağ fraksiyaları təmizlənərkən onun tərkibində olan azotlu birləşmələr ayrılır. Əmtəə yağlarında onların yalnız izi qalır. Azotlu birləşmələrin yağların istismar xassələrinə təsiri demək olar ki, öyrənilməmişdir. Eyni zamanda bir çox azotlu birləşmələrin ( aminlər) yağın oksidləşməsinin qarşısını alma xassəsi də məlumdu. Yanacaqların tərkibinə daxil olan azotlu maddələr başqa sinif birləşmələrlə birlikdə yanma prosesinə məruz qalır. Azotlu birləşmələr də kükürtlü birləşmələr kimi yanarkən atmosferi çirkləndirir ( azot oksidlərilə). Hazırda neft onun fraksiyalarından 50 - dən çox əsasi xassəli fərdi azotlu birləşmələr ayrılmışdır. Bunlara - mono -, di - və trimetilpiridinlər və ya metilxinolinlər, həmçinin onların metil qrupu ilə yanaşı etil -, propil -, həmçinin izopropil -, butil -, tsiklopentil və başqa törəmələri aiddir. Mraqlıdır ki, tapılmış bütün di - , tri - və tetraalkilxinolinlərdə əvəzedici 2-, 3-, 4- və 8- vəziyyətlərdə olur və metil qrupuna yalnız 2 -, 3 - vəziyyətlərdə rast gəlmək olur. Anilinin homoloqlarına daha az təsadüf olunur .Məsələn ,Arlan neftlərinin dizel fraksiyasında 34% mono-və dimetilanilinlər aşkar edilmişdir .Akridin qurluşlu birləşmələrə çox az təsadüf edilir : Kaliforniya neftlərində pridinin tetratsiklik törəmələri aşkar edilmişdir : Hazırda daha ətraflı öyrənilən maraqlı növ azotlu birləşmələr neft porifirinləridir. Yüklə 1,06 Mb. Dostları ilə paylaş:
|