686
oryentasiyaları əhatə edir. Siyasi mədəniyyət vətəndaş və hakimiyyət arasındakı
qarşılıqlı münasibətlərə aid olan mövqelərin, sərvətlərin və davranış
məcəllərinin məcmusudur.
Test- (pedoqoji) təhsil alanların biliyinin səviyyəsini səmərəli və
keyfiyyətli şəkildə müəyyən etməyə şərait yaradan,çətinliyin artması qaydası ilə
və xüsusi formada hazırlanmış tapşırıqlar sistemi.
Testologiya-testlər haqqında elm.
Tədqiqat metodları-dedikdə,elmin öz predmetini,mövzusunu tədqiq
etmək məqsədilə tətbiq etdiyi yol və vasitələrin məcmusu.
Tədris- təlimin məqsədini ( təhsil vəzifələrini) həyata keçirmək üzrə
müəllimin şagirdlərin bilik,bacarıq və vərdişlərinin formalaşdırılması,
məqsədyönlü fəaliyyəti, məlumatvermənin, tərbiyənin, biliklərin dərkolunması
və praktik tətbiqinin təmin olunması. Başqa sözlə, tədris idraki və praktik
fəaliyyətinə rəhbərlik etməsi üzrə müəllimin fəaliyyəti.
Tədris planı-Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyi tərəfindən
təsdiq edilən sənəd olub tədris ilinin müddətini, rüblərin və tətillərin sürəkliyini;
tədris müəssisələrində öyrənilən fənlərin tərkibini (sırasını),onların hər bir sinif
üzrə bölüşdürülməsini,bu və ya digər sinifdə öyrənilən fənn üçün nəzərdə
tutulan saatların həftəlik və illik miqdarını əks etdirir.
Tədris proqramı-Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyi tərəfindən
təsdiq edilən sənəd olub bu və ya digər sinifdə hər bir fənn üzrə təhsilin
məzmununu və quruluşunu müəyyənləşdirir,dünyagörüş və mənəvi-etik
ideyaların,həmçinin şagirdlər tərəfindən mənimsənilməsi vacib bilinən praktik
bacarıq və vərdişlərin sistemini özündə birləşdirir.
Tədris ədəbiyyatı – şagirdlərin təlim prosesində istifadə etdikləri kitablar
və digər didaktik materiallardır.
Təhlil-(analiz)-idrak metodu.Öz məzmunu etibarilə tamı,yaxud mürəkkəb
hadisəni tərkib hissələrə,maddi elementlərə fikrən ayırmaq,onun bu və ya digər
tərəf, xassə və əlaqələrini seçib ayırmaq məqsədilə istifadə edilən üsul və
qanunauyğunluqların məcmusu.
687
Təhsil-sistemləşdirilmiş bilik,bacarıq və vərdişlərə, təfəkkür üsullarına
yiyələnmənin məqsədyönlü prosesi və nəticəsi, böyüyən nəslin həyata, əməyə və
ictimai fəaliyyətə hazırlanmasının mühim şərti.
Təhsil
sistemi-müxtəlif
pillələrdən
olan
təhsil
proqramlarının
məcmusundan, onları həyata keçirən təhsil müəssisələri şəbəkəsindən,təhsilə
rəhbərlik və onu idarə edən orqanlardan,təlim və tərbiyə işi ilə məşğul olan digər
müəssisə və təşkilatlardan ibarətdir.
Təhsilin
məzmunu-dedikdə,təlim prosesində şagirdlər tərəfindən
mənimsənilməsi zəruri olan elmi biliklər,praktik bacarıq və vərdişləri,həmçinin
dünyagörüş və mənəvi-etik ideyalar sistemi nəzərdə tutulur.
Təlim-müəllim və şadirdlərin qarşılıqlı fəaliyyətinin xüsusi təşkil edilmiş,
məqsədyönlü, sistemli və idarə olunan prosesi olub bu zaman bilik,bacarıq və
vərdişlərin mənimsənilməsi baş verir,məktəblilərin tərbiyəsi və inkişafı həyata
keçir.
Təlim prosesinin metodoloji əsasında-qneseologiya ( idrak fəlsəfəsi)
dayanır. Qneseologiyaya görə,dərketmə obyektiv aləmin şəxsiyyətin şüurunda
fəal inikası prosesidir.Obyektiv mövcud olan hadisələr,proseslər aləmi,onlar
arasındakı səbəbiyyət və qanunauyğunluq ələqələri şəxsiyyətin şüurunda öz
ifadəsini tapır. İdrak isə obyektiv mövcud olanarın insanın subyektiv şüurunda
inikasıdır.
Təlimin metodları- təlim prosesində müəllim tərəfindən həyata keçirilən
müvafiq fəaliyyət,təqdim olunan materialın şagirdlər tərəfindən dərk edilməsi
üzrə onların müxtəlif idraki və praktik fəaliyyətini özündə birləşdirən iş
sistemidir. Və yaxud, təlimin metodları müəllim və şagirdlərin təlim
vəzifələrinin həllinə yönəlmiş birgə fəaliyyətinin üsullarıdır.
Təlimin məzmunu-bilik,bacarıq və vərdişlər təşkil edir.
Təlimin prinsipləri-gənc nəslin təhsili və tərbiyəsinin məqsədinə uyğun
olaraq təlimin xarakterini müəyyənləşdirən əsas rəhbər müddəaları.
688
Təlim-tərbiyənin
təĢkili
formaları-
dedikdə,
məktəblilərin
qruplaşdırılması, müəllimlə şagirdlər arasındakı münasibətlərin xarakteri və
məşğələnin keçirilmə mexanizmi (rejimi,vaxtı və şəkli) başa düşülür.
Tərbiyə- (geniş mənada) dedikdə, ailədə və tədris-tərbiyə müəsisələrində
müvafiq keyfiyyətləri formalaşdırmaq, bilik, bacarıq və vərdişlər aşılamaq
məqsədilə həyata keçirilən xüsusi təşkil olunan proses,sistemli,ardıcıl.fasiləsiz
və mütəşəkkil şəkildə göstərilən (idarə olunan) təsirdir.
Məhdud mənada tərbiyə-dedikdə isə, uşaqda bu və ya digər keyfiyyətin
(xeyirxahlıq, düzlük və doğruçuluq, vətənpərvərlik, əməksevərlik, böyüyə hörmət
və s.) inkişaf etdirilməsi nəzərdə tutulur.
Sosial mənada tərbiyə-yaşlı nəslin qazanmış olduğu təcrübəni gənc nəslə
verməsidir. Tərbiyə həm də tərbiyəçinin tərbiyə olunana məqsədyönlü təsiri
deməkdir.
Tərbiyənin məqsədi - həqiqi insan yetişdirmək,şəxsiyyətin hərtərəfli və
ahəngdar inkişafını təmin etməkdir.
Tərbiyənin obyekti - böyüyən və inkişaf edən insandır.
Tərbiyənin prinsipləri - dedikdə, tərbiyənin məzmunu,metod və təşkilatı
formalarını müəyyən edən əsas tələblər başa düşülür. Başqa sözlə,tərbiyənin
prinsipləri dedikdə,tərbiyəçinin (müəllimin) öz fəaliyyətində rəhbər tutduğu
rəhbər müddəa və tələblər anlaşılır.
Tərkib-(sintez) idrak metodu olub məzmunu etibarilə cismən bu və ya
digər hissə və elementlərin bir tam halında birləşdirməyə imkan verən üsul və
qanunauyğunluqların məcmusu.
Üsul – metodik anlayış. Üsullar metodların tərkib hissələridir.
VərdiĢlər-praktik bacarıqlardır ki,insan fəaliyyət prosesində onları qismən
avtomatlaşan hərəkətləri ilə,iş üsullarını çətinlik çəkmədən,xüsusi iradə səyi və
şüurun xüsusi nəzarəti olmadan və tərəddüdsüz yerinə yetirir.
Vasitə-pedoqoji
prosesin
səmərəli
şəkildə həyata keçirilməsini
asanlaşdırmaq üçün nəyinsə köməyindən (əyanilik,söz,nümayiş və s.) istifadə
etmək.
Dostları ilə paylaş: |