Azərbaycan Respublikasının daxili və xarici siyasətinə, beynəlxalq münasibətlərə dair analitik jurnal
Yüklə 3,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- STRATEJİ TƏHLİL 111
- Regionda təhlkəsizlik baxımından Rusiyanın əsas təsir obyekti kimi çıxış edən bir faktorun da nəzərdən keçirilməsi vacibdir. Bu da
- 5. ABŞ və Avropa İttifaqı
Say 1 (12) • 2015 | STRATEJİ TƏHLİL 111 Sevastopol limanına veriləcəyi ehtimalı güc- lüdür. Rusiyanın Fransadan alacağı 2 ədəd “Mistral” helikopter daşıyıcısından da birinin Qara Dəniz Hərbi Donanmasına veriləcəyi haqqında bəzi ehtimallar irəli sürülürdü. Rusiyanın Qara dəniz höfzəsində hərbi işti- rakını gücləndirməsinə baxmayaraq, burada o güclü rəqiblərlə qarşılaşır. Belə ki, Türkiyə Hərbi Donanması Qara dənizdə ən böyük donanmalardan biri sayılır və son illər ABŞ HDQ-ə məxsus gəmilərin buraya səfərləri intensivləşir. Digər tərəfdən Rumıniyada son illər NATO-nun dəstəyi ilə öz HDQ-ni inkişaf etdirir. Rusiya Xəzərdə özünü daha rahat hiss edir. Burada onun hərbi donanması ən güclü sayılır və onunla gələcəkdə rəqabət ehtima- lı daha çox olan İran ilə bir çox məsələlərdə razılaşması daha asandır. Buna baxmayaraq, Rusiya son illər Xəzərdə hərbi donanmasını gücləndirir. Rusiyanı Xəzərdə nara- hat edən əsas məqam burada digər qlobal güclərin iştirakı imkanlarıdır. Xəzərin statusu məsələsində də Rusiya təbii ehtiyatlardan istifadədə konsensus varian- tına üstünlük verir ki, bu da onun iqtisadi maraqları ilə yanaşı, dolayısı yolla digər güclərin iştirakını nəzarətə götürmək cəhdlərindən irəli gəlir. 2014-cü ilin sentyabrın 29-da keçirilən Xəzərətrafı dövlətlərin 4-cü sammitində yadda qalan əsas məsələ qeyri-region güclərinin hərbi dəniz qüvvələrinin Xəzər akvatoriyası- na buraxılmaması haqqında ümumi bəyanat oldu. Regionda təhlkəsizlik baxımından Rusiyanın əsas təsir obyekti kimi çıxış edən bir faktorun da nəzərdən keçirilməsi vacibdir. Bu da Rusiya–Ermənistan hərbi əlaqələridir. Ermənistan müstəqillik əldə etdikdən sonra Rusiyadan tam asılı vəziyyətdədir və regionda onun maraqlarının ifadəçisi kimi çıxış edir. Ermənistanın siyasi, iqtisadi və hərbi sahələri Rusiyanın nəzarətindədir. Bu iki dövlət arasın- da hərbi əlaqələr yüksək səviyyədədir. Hazırda Ermənistan bu regionda yeganə dövlətdir ki, onun ərazisində Rusiyanın rəsmi hərbi bazası var. Hərbi əməkdaşlıq Ukrayna böhranından sonra daha da fəallaşmışdır. 2014-cü il iyunun 25-də Ru- siya Federasiya Şurası tərəfindən iki dövlət arasında imzalanmış “Hərbi-texniki əməkdaşlıq haqqında” müqavilə ratifikasiya edildi [5], iyunun 28-də isə Rusi- ya prezidenti tərəfindən təsdiq olundu. Müqaviləyə əsasən, iki dövlət arasında hərbi məhsulların dövriyyəsi müvəkkil edilmiş təşkilatlar tərəfindən lisenziya- sız həyata keçiriləcək. Halbuki Rusiyanın Federal Qanununun 5-ci maddəsinə əsasən, xarici ölkə müəssisələri ilə hərbi məhsulların dövriyyəsi lisenziyalaşdırma əsasında həyata keçirilməlidir. Ermənistana münasibətdə lisenziyalaşdırmanın Regionda təhlkəsizlik baxımından Rusiyanın əsas təsir obyekti kimi çıxış edən bir faktorun da nəzərdən keçirilməsi vacibdir. Bu da Rusiya–Ermənistan hərbi əlaqələridir. Ermənistan müstəqillik əldə etdikdən sonra Rusiyadan tam asılı vəziyyətdədir və regionda onun maraqlarının ifadəçisi kimi çıxış edir. Ermənistanın siyasi, iqtisadi və hərbi sahələri Rusiyanın nəzarətindədir. STRATEJİ TƏHLİL | Say 1 (12) • 2015 112 aradan qaldırılması Rusiya ilə bu ölkə arasında hərbi məhsulların ixrac və idxalını daha da sadələşdirir [6]. İki ölkə arasında hərbi əməkdaşlıq uzun tarixə malikdir. 1996-cı ildə imza- lanmış müqaviləyə əsasən, Ermənistanın Gümrü şəhərində Rusiyanın 102-ci hərbi bazası yaradıldı, 2010-cu ildə imzalanmış müqaviləyə əsasən isə bu ba- zanın mövcudluğu 2044-cü ilə qədər uzadıldı və yaxın dövrdə Rusiyaya məxsus bazanın yerləşdirmə məntəqələrinin sayı 21-ə çatdırılacaq. 2014-cü ildən iki dövlət arasında MDB-nin hava hücumundan müdafiə sistemlərinin Qafqaz sek- torunun formalaşması istiqamətində iş gedir. Artıq 102 saylı hərbi bazanın mü- vafiq hissələri Ermənistan ordusunun HHQ və HHM hissələri ilə birlikdə döyüş növbəsini həyata keçirirlər. Gorus yaxınlığında müasir havadan və raketlərdən müdafiə sistemləri yerləşdirilmişdir. 2014-ci ildə dərc edilmiş Rusiyanın adi si- lahlanma üzrə rəsmi hesabatında göstərilir ki, 2013-cü ildə Ermənistana 35 tank (ehtimal ki Т-72БМ), 110 zirehli döyüş maşını (ehtimal ki BMP-2, ya BTR- 80 və ya QAZ-2975 «Тигр» zirehli avtomobilləri), 50 buraxıcı qurğu və onlar üçün 200 ədəd raket (ehtimal ki tanka qarşı (ПТРК) 9К135 «Корнет-ЭМ» raket kompleksləri) verilmişdir [7]. 2014-cü ildə müştərək hərbi təlimlərin sayı artmışdır. İyul ayında Ermənistanın “Kamxud” və “Alagöz” poliqonlarında, Rusiyanın Cənub Hərbi Dairəsinin şəxsi heyətinin 70%-nin qatıldığı, minaların tapılması və zərərsizləşdirilməsi üzrə xü- susi təlimlər keçirilmişdir. Təlimlərdə pilotsuz təyyarələrdən də istifadə olun- muşdur. Rusiya tərəfindən Ermənistanın Hərbi Sənaye Kompleksinin inkişafına bö- yük maraq göstərilir. 2013-cü ilin oktyabrında “КамАЗ-Армения” yaradılmışdır. “Ульяновский автозавод” və “Вертолеты России” ilə də hərbi avtomobillərin və helikopterlərin yığılması və təmirini həyata keçirəcək müştərək müəssisələrin yaradılması nəzərdə tutulur. Sevan şəhəri yaxınlığında Rusiya-Ermənistan dövlət rezervi infrastrukturunun (“Армросгосрезерв”) yaradılması planlaşdırılır. Ukraynanın son zamanlar Rusiya ilə hərbi-texniki sahədə əməkdaşlıqdan imtina etməsi Ermənistan üçün əlverişli şərait yaradır. Xüsusilə Ermənistanın yüksək texnologiyalar sənayesi sahəsində ixtisaslaşmış “Mars” və “Yerevan riyazi maşınlar” elmi-tədqiqat institutu bu sahədə Rusiyanı maraqlandıra bilər [8]. Bu müəssisələr müəyyən yenilənmədən sonra Rusiyanın hərbi, daha dəqiq desək, maşınqayırma sahəsində Ukraynada itirdiyi imkanları müəyyən mənada ödəyə bilər. 5. ABŞ və Avropa İttifaqı ABŞ bu regionda əsas məsələlərdə Avropa İttifaqı ilə sıx əməkdaşlıq şəraitində hərəkət edir. Hər iki qlobal gücün regionda başlıca məqsədi ener- ji ehtiyatlarına çıxış əldə edilməsi və onların etibarlı ərazilərlə nəqlidir. Bundan başqa, regionun strateji cəhətdən olduqca əlverişli coğrafi məkanda yerləşməsi Yüklə 3,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|