Azərbaycan tarġXĠ ÜZRƏ qaynaqlar

Xəlifə əl-Mö`təsim-Billahın
1
 hakimi yyə ti 
 
[Müəllif] deyir: Xilafət onun əlinə keçəndə o, Ġshaq ibn Ġbarhim ibn
Mə`abı xurrə milə rlə müharibəyə göndərdi. Xəlifə ə l-Cibəlin hakimi təyin etdi. O,
xu rrə milərlə vuruĢdu və onlardan 60 min adam məhv etdi. Qa lanları ə l-Ru ma
qaçdılar.
Xurrə milərlə döyüĢlər ərzində o. Qad ın və uĢaqlardan baĢqa onların 100 
min döyüĢçüsünü məhv etdi. Düzünü Allah bilir.
[Müəllif] deyir: [Xə lifə] ə l- Mö`təsimin iĢləri möhkə mlənən kimi o, ö z 
vərgi yığanlarını (u mman) bütün ölkələ rə göndərdi. Sonra o, əl-AfĢini 
1
Abbasilər sülaləsindən olan xəlifə Mö`təsim-Billah 833-842-ci illərdə hakimiyyətdə 
olmuĢdur.

---

65 
Azərbaycan və Ermən istan hakimi təyin etdi və ona Babək ə l-Xurrə miyə qarĢı 
müharibəyə baĢlamağı əmr etdi. 
Əl-AfĢin qabaqca Bərzənd Ģəhərinin yerləĢdiyi yerdə mövqe tutudu. O, bu 
Ģəhəri bərpa edib yolların kəsiĢ məsində çevirdi. Burada əl-Bəzzdən, Muğandan, 
Ərdəbildən və Varsandan gələn dörd yol b irləĢirdi. Əl-AfĢin burada mövqe 
tutdu, ordu gəlib onun yanına çatdı və o, babək əl-Xürrə mi ilə müharibəyə 
baĢlmağı qərara aldı.
Əl-AfĢinlə Babək arasında ilk döyüĢ Ərdəbil Ģəhərindən 7 fərsax aralıda 
yerləĢən ArĢak adlı yerdə baĢ verdi. Babə k məğ lub oldu və əl-Bə zzə qaçdı.
Əl-AfĢin Məhəmməd ibn Süley man əs-Səmərqəndi adlı adamı Arranın
hakimi təyin etdi və onu Bə rdəyə göndərdi. Əl-AfĢin özü isə Babəklə döyüĢmək 
üçün qaldı.o, onlarla fasiləsiz dörüĢ aparırdı. Xəlifə əl-Mö`təsim ona babəklə 
döyüĢdə daha qəti olmağ ı və ondan göstəriĢ alana kimi tələs məməyi yazırd ı. 
Əl-Mö`təsim iki il Bağdadda qaldıqdan sonra 220 (835) -ci ildə əl-Kətun 
adlı yerə gəld i və Samarrə Ģəhərinin tikintisinə baĢlamağ ı əmr verd i. ġəhərin
tikintisi baĢa çatana kimi, o, dərhal oraya köçdü.
Bütün bu müddət ərzində Əl-AfĢin Babəklə mübarizən i davam etdirird i. 
O, müharibədə ço x dözü mlülük göstərdi və babəkə əl-Bəzz Ģəhərinə sıxıĢdırmaq,
onu mühasirə etmək ona müyəssər oldu. 
Babək görən də ki, müharibə üçün onun artıq gücü yoxdur, o öz
Ģəhərindən çıxdı və 20 nəfər ö z adamı ilə qaçdı. O, tanın mamaq üçün geyimini 
dəyiĢərək Qə zac adlı Ģəhərə çatdı.
[Müəllif] deyir: Qə zac Ģəhərini ailəsi Babə ki görsələr də, tanımad ıla r, 
hətta saymaq üçün ona hücum etdilə r. Babək onla rın ü zərinə atıldı və
soyğunçuları q ırıb-çatdı.
Bu haqda xəbər Ģəhərin Səhl ibn Su mbat
1
adlı hakiminə çatdı. O, öz 
admaları ilə oraya yola düĢdü, Banəkki görən kimi tanıd ı və baĢa düĢdü ki,o, 
hiyləgərlik edir. O, Babəkin qulluğunda durub ona yaltaqlanmağa baĢladı. 
Onun rəftarı Babə kin xoĢuna gəldi və Səh l ibn Su mbat onu öz qalasına gətird i. 
Sonra onu içkiyə qonaq etdi və Babək içki içib çörək kəsdi. O, sərxoĢ olanda 
səhl ibn Sumbat onun [ayaqlarına] qandal vurmağı ə mr etdi və onun sağ əlini 
qulağına sarıdı. Sonra o, Babəki öz adamlarına verd i və onu əl-A fĢin göndərdi. 
Əl-AfĢin Babəki görəndə çox sevindi. Sonra o, Səhl ibn Sumbata bir 
milyon dirhə m dəyərində bəxĢiĢ göndərdi. 
1
Səhl ibn Sumbat
(Sunbat) haqda geniĢ məlumat üçün bax: qaynaq №17, Qeyd 46. 

---

66 
[Müəllif] deyir: əl-Mö`təsim Səh l ibn Su mbatın Babəklə nə etdiy ində 
xəbər tutanda o mirvari və qızıl daĢlarla bə zədilmiĢ qızıl tac göndərdi. Tacın
dəyəri 500 min dirhə mə bərabər id i. Bundan baĢqa o. Səhl ibn Su mbatı bütün 
batriklərin baĢçısı qoydu. (s. 70-72)