27
manata qədər yüksəlmiĢdir ki, (2001-ci ilin qiymətləri əsasında) bu da real istehlak xərclərində
110%-dən çox artım deməkdir (Cədvəl 2-1). Ġri Ģəhərlərdə, o cümlədən Bakıda istehlak
xərclərinin 140 faizdən çox artmasına baxmayaraq, kənd yerlərində müvafiq artım 90 faizdən az
olmuĢdur. ġəhər ərazilərində yaĢayan və ən yoxsul əhali qrupunun maddi durumu daha çox
yaxĢılaĢmıĢdır. Ən yoxsul kvintildən olan ev təsərrüfatlarının istehlakı 140%-dən, ikinci və
üçüncü kvintildən olanlarınkı isə 125%-dən çox artdığı halda ən varlı kvintil üçün bu rəqəm 80%
təĢkil etmiĢdir. Beləliklə, iqtisadi artım əsas etibarilə yoxsullara doğru istiqamətlənmiĢ və maddi
durumu yaxĢı olan əhali ilə müqayisədə yoxsullar artımdan daha çox faydalanmıĢdır.
Cədvəl 2.1 2001-2008-ci illər arasında istehlak xərcləri əhəmiyyətli dərəcədə artmıĢdır
Adambaşına orta xərclər, real şərtlər (2001-ci ilin
qiymətləri, AZN-lə)
Ərazi
2001
2008 Dəyişiklik (faizlə)
ġəhər
32
73
131
Bakı
34
82
141
Digər iri Ģəhərlər
28
69
146
Kiçik Ģəhərlər
30
62
107
Kənd
32
60
87
Kvintil
Kvintil 1 (ən aĢağı)
13
31
144
Kvintil 2
20
47
135
Kvintil 3
27
61
125
Kvintil 4
38
81
111
Kvintil 5 (ən yüksək)
81
146
80
Cəmi
32
67
111
Mənbə: EBM 2001 və YSQS 2008.
2.4 2001-2008-ci illər ərzində Azərbaycanda yaşayış səviyyəsi kifayət qədər yaxşılaşmışdır.
Müqayisə edilə bilən ümumi istehlak göstəricisinə (Əlavə B-də ətraflı təsvir edilmiĢdir) və 2001-
ci ildə aylıq adambaĢına 120000 AZM yoxsulluq həddinə əsasən, yoxsulluq səviyyəsi 2001-ci
ildəki 49.6 faizdən 2008-ci ildə 15.8%-ə qədər, yəni yeddi il ərzində 34 faiz bəndi azalmıĢdır
(Diaqram 2-1). ĠnkiĢaf struktur islahatlar, makroiqtisadi sabitlik, davamlı artımın təmin edilməsi
və bir çox ev təsərrüfatlarının istehlak səviyyələrini yüksəldən sosial müdaviəyə böyük həcmdə
dövlət vəsaitlərinin xərclənməsi ilə əlaqələndirilə bilər.
2.5 Bu hesabat 2008-ci ilin birinci rübündə Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi ilə
birgə aparılan YSQS tədqiqatına əsaslanmasına baxmayaraq, yoxsulluq meyllərinin təhlilinin
nəticələri Dövlət Statistika Komitəsinin (DSK) göstəricilərinə oxĢardır. DSK-nın məlumatlarına
əsasən ümumi yoxsul əhalinin nisbəti 2001-ci ildə 49%-dən 2007-ci ilin sonlarında 15.2%-ə,
2008-ci ilin sonlarında isə 13.2%-ə qədər azalmıĢdır (DSK, 2008-ci il).
28
Diaqram 2-1 2000-ci illərdə Azərbaycanda yoxsulluğun səviyyəsi
əhəmiyyətli dərəcədə aĢağı düĢmüĢdür
Mənbə: EBM 2001 və YSQS 2008.
2.6 Şəhər ərazilərində yoxsulluq səviyyəsinin azalması kənd əraziləri ilə müqayisədə daha
sürətli olmuşdur. Dünya Bankının nisbətən aĢağı yoxsulluq həddini nəzərə alsaq, Ģəhər
ərazilərində yoxsulluq səviyyəsi 2001-ci ildəki 55.7% səviyyəsindən 2008-ci ildə 14.8%-ə qədər
azalmıĢdır; kənd ərazilərində yoxsulluq səviyyəsi isə müvafiq illər üzrə 43.5%-dən 17.0%-ə
enmiĢdir (Diaqram 2-1). 2001-ci ildə daha az yoxsulluq səviyyəsinə malik kənd ərazilərində artıq
nisbətən yüksək yoxsulluq səviyyəsi qeydə alınmıĢdır. Yuxarıda göstərildiyi kimi, 2001-2008-ci
illər arasında ev təsərrüfatlarının real orta istehlak səviyyəsi Ģəhər ərazilərində 130%-dən çox
artdığı halda, kənd ərazilərində bu göstərici 87% təĢkil etmiĢdir.
Diaqram 2.2 Azərbaycanda yoxsul əhali baxımından kənd ərazilərinin payı
artmıĢdır
Source: 2001 HBS and 2008 LSMS
Azərbaycan
ġəhər
Kənd
Azərbaycan
ġəhər
Kənd
29
Azərbaycanda yoxsulluq kənd əraziləri üçün xarakterik cəhətə çevrilməkdədir
2.7
Hal-hazırda Azərbaycanda yoxsul əhalinin təqribən 51%-i, ümumi əhalinin isə 45%-ə
qədəri kənd ərazilərində yaşayır. Azərbaycanın
yoxsul əhalisinin 40%-dən az hissəsinin kənd
ərazilərində yaĢadığı 2001-ci il ilə müqayisədə onilliyin sonuna yaxın yoxsulluq bu və ya digər
dərəcədə kənd əraziləri üçün xarakterik cəhətə çevrilmiĢdir
(Diaqram 2-2). Kənd əhalisinin kənd
təsərrüfatı sektorundan yüksək dərəcədə asılı olduğunu nəzərə alaraq, həyat səviyyəsi baxımından
kənd və Ģəhər əraziləri üzrə fərqlərin aradan qaldırılması üçün sözügedən sektorun gəlirliyinin və
məhsuldarlığının artırılması istiqamətində tədbirlər həyata keçirilə bilər (3-cü Fəslə baxın).
Diaqram 2-2 Azərbaycanda yoxsul əhali baxımından kənd ərazilərinin
payı artmıĢdır
Mənbə: EBM 2001 və YSQS 2008
2000-ci illər ərzində Bakı ilə digər Ģəhərlər arasındakı fərq nəzərəçarpacaq dərəcədə
artmıĢdır
2.8
Azərbaycanın paytaxtı Bakıda, ümumiyyətlə, orta istehlak 140 faizə qədər artmışdır.
Nəticədə, Bakıda yoxsulluq səviyyəsi 2001-ci ildə 49 faizdən 2008-ci ildə cəmi 9.3 faizə
enmiĢdir. Azərbaycanda Bakıdan baĢqa Ģəhərlərdə yoxsulluq səviyyəsi nəzərəçarpacaq dərəcədə
aĢağı düĢsə də irəliləyiĢin nisbi göstəricisi Bakıda olduğundan bir qədər zəif olmuĢdur. Bakıdan
kənar digər Ģəhərlərdə yoxsulluq riski Bakıya nisbətən iki dəfədən çox artıqdır. Kənd yerlərində
və Bakıdan kənar Ģəhər ərazilərində yaĢayan insanlar paytaxta nisbətən daha çox yoxsul olaraq
qalırlar.
ġəhər
Kənd
