360
gəlir. Hər bir tondan 50 qəpik vergi almağı
[827 - 828]
maliyyə-büdcə komisyonu qəbul etdi. Bu layiheyi-
qanuniyyə şimdilik təqdim edilir və qəbulu xahiş olunur.
Qanun layihəsi böylədir. (Oxuyur). Əhməd bəy mövqei-katibatı gəlir.
İş burasındadır ki, layihənin bir fəslinə görə o gəmilər ki, iyirmi tondan az idi onlardan bu vaxta kimi vergi
alınmayır. Maliyyə nazirinin qərarına görə iyirmi ton, on ton edilib. Yəni on tondan əksik gəmilərdən vergi
alınmayacaqdır. Demək xırda gəmilərdən 600-700 put. (Rusca danışır).
Rəis - Qanunun əsasları üzrə kim danışmaq istərdi? Danışmaq istəyən yoxdur. Onda 2-ci qiraətə keçilir.
(Kyüsterə) Kediniz. Çağırınız adamları, koridorda söhbətdədirlər.
Səslər - Kvorum yoxmu?
Rəis - Kvorum yoxdur, səsə qoya bilmərəm.
Səslər - Kvorum var indi, 41 adam var.
Rəis - Mən rica edirəm. otaqlarda əyləşiblər, gəlməyən adamları dəfəatla çağırtdırıram. Burada işimiz vardır,
deyib gəlmirlər. İndi kvorum düzəldi. 2-ci qiraətə keçməyə etiraz yoxdur ki? Əhməd bəy oxuyunuz.
Əhməd bəy - Oxuyur.
Rəis - Əvvəlinci maddə xüsusunda kim danışmaq istər? Etiraz yoxsa qəbul olunur.
Katib - 2-ci maddəni oxuyur.
Rəis - 2-ci maddə xüsusunda kim danışmaq istər? Etiraz yoxsa 2-ci maddə qəbul olunur.
Katib - 3-cü maddəni oxuyur.
Rəis - 3-cü maddəyə etiraz yoxdur? Yoxsa, o da qəbul olunur.
Katib - 4-cü maddəni oxuyur.
Rəis - 4-cü maddəyə etiraz yoxsa o da qəbul olunur. Layihənin 3-cü qiraəti qalır gələn iclasa. Müsaidə ediniz
iclası qapayam.
Səslər - Rica edirik.
Rəfiyev - Xahiş edirəm o biri məsələyə də bu gün baxılsın.
Rəis - Etiraz yoxsa, iclas davam edir. Növbədəki məsələ Ermənistanda olan qaçqınlar üçün 3 milyon manat
pul buraxılması haqqında qanun layihəsidir. Məruzəçi Musa bəy Rəfiyevdir.
Musa bəy Rəfiyev - Möhtərəm məbuslar.
Səslər - Otloji, qalsın kələn dəfəyə - səsə qoyunuz.
[828 - 829]
Rəis - İstəsəniz səsə qoyuram. Mən təklif etdim, məruzəçi razı olmadı, səsə qoyuram.
Musa bəy Rəfiyev - Burada müzakirəyə qoyulan iki qanun layihəsidir. Biri Ermənistandakı aclara və biri də
Zəngəzurdakı aclara müavinətdir. Əgər bunu bu gün müzakirə etməsəniz, onların işi dəxi də çətin olacaq, onlar
bir aydan ziyadədir sizi gözləyirlər. hər gah siz bir saat ac qalmağa davam etməzsinizsə, onda onların halını
nəzərə alın. (Alqış).
Rəis - Söz Mahmudov Mustafanındır. Siz əleyhinə danışacaqsınız.
Mahmudov - Burada təklif var ki, məsələ qalsın. Bu ondan ötəri deyilmir ki, vaxt təngdir. Heç kim bu işin
ləngə düşməsini istəməz. Burada güclü məbləğ istənilir. O məbləğdə özgə hökumət cəmaətinə verəcək. Bizim
fraksiyada müzakirə olmayıbdır. Bilməyirik ki, nədən ötrü, bu tələsikdə özgə hökumət idarəsində olan adamlara
kömək olunsun vəhalanki o hökumətlərin adamları bizdə də var, biz onları özümüzə qardaş hesab ediriz və
onlara kömək edirik. Buna görə təklif edirik: bu məsələ qalsın kələn iclasda müzakirə edək. Bir də deyirlər
Zəngəzurda acdırlar. Niyə gərək oralarda ac olsunlar. Zəngəzurda aç ola bilməz. Orada hökumət aclara kömək
edir. Biz təklif edirik ki, qalsın növbədəki iclasa.
Rəis - Təklif var ki, məsələ qalsın kələn iclasa. Kim bu təklifi qəbul edirsə, xahiş edirəm əlini qaldırsın.
Təklif əksəriyyət rəylə qəbul olunur. Bunun ilə iclası qapayıram.
İclas qapanır saat 2-45 dəqiqədə
Arxiv, f. 895, siy. 1, iş 100, vər. 107-144.
361
№ 55
Əlli beşinci iclas
14 iyul 1919-cu il.
Sədr - Həsən
bəy Ağayev
Katib - Əhməd Cövdət. İclas açılır saat 12-45 dəqiqədə
Sədr - İclas açılır. Bugünkü müzakirati-yömiyyə böylə tərtib olunub:
[829 - 830]
1) Daxil olmuş kağızlar: a) Zakatala şəhərinə sokaqları və bəndləri və bələdiyyə evinin təmiri üçün faizsiz
olaraq on il müddətinə yetmiş min manat borcun buraxılması haqqında qanun layihəsi; b) A. Dubrovskinin
parlamandan çıxması haqqında, t) Bəhram bəy Vəzirovun itsedası.
2 - Parlaman sədrinə ikinci müavin intixabı; 3 - Xəzinə nəfinə buğ qazanlarından alınan verginin artırılması
haqqında qanun layihəsi, 3-cü qiraət, (Məruzəçi Əmircanov); 4 - Məclisi-Müəssisan seçkiləri haqqında qanun
layihəsi (3-cü qiraət), məruzəçi Məmməd Əmin Rəsulzadə); 5 Hüquq məhkəməsi Nizamnaməsinin 91, 383,
528-ilə cəza mühakiməsi Nizamnaməsinin 141, 834, 96, 438, 642, 114, 32 maddələrinin təqyir və təbdili
haqqında qanun layihəsi, 3-cü qiraət, (Məruzəçi Mehdi bəy Hacınski); 6 - Dəniz yolu idarələrində gəmi vergisi
alınması haqqında qanun layihəsi, 3-cü qiraət, (Məruzəçi Əmircanov); 7 - hökumət əndində xüsusi təftişat və
təhqiqat komisyonunın təşkili haqqında qanun layihəsi (Məruzəçi Şəfi bəy Rüstəməyov); 8 - Sənaye
şəhadətnamələri qiymətlərinin artırılması haqqında qanun layihəsi (Məruzəçi Şəfi bəy Rüstəmbəyov); 9 - Nazir
müavinlərinin yeni maaş tərtibi haqqında qanun layihəsi; 10 - Şəhərlər nəfinə idxal və ixrac olunan yüklərdən
alınan müvəqqəti vergi Nizamnaməsi haqqında qanun layihəsi; 11 - Hökumətin Qarabağ hadisəsi xüsusunda
əxbarı (növbədən götürülür, bəzi səbəblərə görə natamam olduğundan gələcək iclasa qalır); 12 - Ermənistanda
bulunan müsəlman qaçqınlarına yardım etməkdən ötəri smetadan xaric olaraq üç milyon rüblə buraxılmaq
haqqında qanun layihəsi (Məruzəçi Əmircanov); 13 - Zəngəzur qaçqınlarına yardım etməkdən ötəri smetadan
xaric olaraq 18.750.000 manat buraxılması haqqında qanun layihəsi (Məruzəçi Əmircanov).
Bu cür tərtibata etiraz yoxsa, qəbul olunsun. Musa bəy Rəfiyev.
Musa bəy - Keçən iclasda müzakirə olunmamış və baxılmamış iki məsələ qaldı. Onlar ən ağır məsələlər idi.
Birisi Ermənistanda müsəlman qaçqınlarına 3 milyon rüblə buraxılması, o birisi də Zəngəzur müsəlmanlarına
pul buraxılması haqqında idi. Bu günki ruznamədə müzakiratda yenə ən axıra salınmışdır. Mən böylə fikir
edirəm ki, bu iki məsələ keçən iclasdan qaldığı üçün əvvələ kələ idi. Mən bu məsələni qaldırmaz
[830 - 831]
idim, əgər təcili almasa idi. Təklif edirəm əvvəlinci beş qanun layihələrinin üçüncü qiraətindən sonra bu iki
məsələ qoyulsun.
Demək 11 və 13-cü maddələr gəlsin olsun 7 və 8-ci.
Sədr - 12 və 13 olur. 10-cu məsələ Qarabağ məsələsi olduğu üçün hökumət geri götürür.
Musa bəy - Xeyir, onda 10 və 11-ci məsələlər olar.
Sədr - 12 və 13 təklifinə etiraz yoxsa bu qədər? Etiraz yoxsa qəbul olunur. Axırıncı iki layihələr çəkilir
qabağa, 7 və 8 olur. Buna etiraz yoxdur? Onda 6-cıdan sonra gəlir 12 və 13-cü məsələlər. O biriləri də öz
sırasilə gəlir.
Bəhram bəy Vəzirov - Ərazisində məzuniyyətin uzanmasını rica edir. İş buradadır ki, ona bir ay məzuniyyət
verilmiş-di. İyunun 28-də onun məzuniyyətinin vaxtı tamam idi. İndi ərizəsilə bərabər birdə şəhadətnamə
göndərib. Məlum olur ki, tif xəstəliyinə mübtəladır. Məzuniyyətinin nə qədər artırılması barədə vaxtda
göstərməmişdir. Deyir ki, yaxşı olanadək. Dünəndə ay yarım tamamdır. İyulun 13-də. Nakazın 179-cu
maddəsinə görə bir ilin müddətində bir üzvə bir ay yarımdan artıq məzuniyyət vermək olmaz. Buna görə divani-
parlamana təqdim etməyi münasib bildi. Təklif edirdi ki, iyulun axırına kimi məzuniyyəti uzansın. Buna etiraz
yoxdurmu? Etiraz yoxdur. Deməli Bəhram bəy Vəzirovun məzuniyyəti xəstə olduğuna görə iyulun axırına kimi
uzanır. Sonra parlaman üzvü Aleksandr Dubrovskidən rusca böylə bir ərizə varid olub. (Oxuyur). Bəzi səbəblərə
görə (rusca oxuyur).
Bunu bərayi-məlumat parlamana xəbər verirəm. Deməli, bu gündən Dubrovski parlamandan xaric hesab
olunur. (Rusca). Sonra bir teleqram da parlaman üzvü Abdulla bəy Əfəndizadədəndir. Bu da məzuniyyətinin bir
az uzadılmasını rica edir. İş buradadır ki, onun da məzuniyyəti bir ay yarımdan ziyadə olduğuna görə parlamana
təqdim ediyoriz. Nakaz ilə bir ilin ərzində üzvlərə bir ay yarımdan artıq məzuniyyət verilməyir. Abdulla bəy
fevralın 25-də üç həftə məzuniyyətə getmişdi. Vaxtı tamamından sonra 18 gün də gecikdi. Bu edir 47 gün bunun
məzuniyyəti ay yarımdan artıqdır. İndi yazır xəstəyəm, məzuniyyətinin uzanmasını rica edir. Yazmışdı
qızdırıram. Mərkümüş vurdururam. Vaxt müəyyən deyil, nə vaxta kimi vuracaqdır. Bunun üçün vaxt müəyyən
edilmədiyindən divani-rəyasət
[831 - 832]
məzuniyyətini uzatmağı lazım bilmədi. Çünki müalicəni gəlib Bakıda
da edə bilər. Bu barədə özünə parlaman tərəfindən və fraksiyaları tərəfindən məlum edilmişdir. Bunun
müqabilində Abdulla bəydən uzun teleqraf gəlibdir (rusca) nə cür yazıb böylə oxuyacağam. (Rusca oxuyur).