Azərbayçan xalq cumhuriYYƏTİNİN 80 İLLİYİNİN
Yüklə 6,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sədr
- Səfikürdski
- Cəfərov
- Mir Mehdiyev
- Arxiv: f. 895, siy. 1, iş, 1, vər. 29-36. 43 № 4
42
Rəyasətə bir müavin, bir baş katib və iki katib müavini seçilməlidir. Buplardan əlavə fəhlə komisyonu, büdcə komisyonu, Məclisi-Müəssisan üsuli intixab layihəsini tərtib vermək üçün müvəqqəti bir komisyon intixab edilməlidir. İstəsəniz tənəffüs elan edək. Səfikürdski - Bu məsələ gələn iclasa qalsın. Dustaqlar, məsələsi mühümdür. Bu barədə də bu gün danışılsın. Bu məsələdə birinci iclasda qaldırılıb, indiyə qədər əncampəzir olmamışdır. Bu barədə rəylər birdir. Mən dustaqlar məsələsinin həll edilməsini təklif edirəm.
təşkil olunsun, qeyri məsələlər bu gün qalsın. Sədr - Mən təklif edirəm ki, tək olduğum üçün bu gün rəyasətə müavin və baş katib seçilsin. Cəfərov - Bu komisyonları qəbul edək, intixabını gələn məclisə qoyaq. Və əlavə qapunları təshih və tərtib edici bir komisyonun təşkilini təklif edirəm. Səfikürdski - Məclisi-müəssisanin seçki komissiyası dəxi intixab olunsun. Sədr - Var, var, təklif var ki, dörd komisyon təşkil olunsun. Bu komisyonlara hər fraksiya bir nümayəndə göndərsin. Xahiş edirəm mövcud fraksiyalar hərgah yeni vücuda gəlmiş fraksiyalar varsa, da özləri haqqında dəftərxaiaya məlumat versinlər.
surətdə seçilsin. Sədr - Elə isə bu məsələ gələn iclasa qalsın. İndi baş katib seçilsin. Namizəd göstərmənizi xahiş edirəm. Mir Mehdiyev - Mübadileyi - əfkar üçün fraksiyalara vaxt verilsin. Ta ki bunlar müəyyən bir namizəd göstərsinlər. Sədr - Bunun üçün tənəffüsmü istəyirsiniz? [94 - 95]
"Müsavat" qəbul edir. Əhməd Yusif - Bitərəflər fraksiyası da bu namizədliyə razıdır. Sədr - Deməli, müttəhidür-rəy Əhməd Cövdət baş katib seçilir. (Alqış) Bununla məclisi bitmiş hesab edib gələn iclası təyin etmənizi rica edirəm. Səslər - Heyəti rüəsa ozü təyin və elan etsin. İclas saat 4 tamamda qapanır.
43
№ 4 Dördüncü fovqəladə iclas 20 dekabr 1918-ci il
Gündüz saat 1 tamamda Həsən bəy Ağayevin sədarəti və Əhməd Cövdət bəyin katibliyi ilə açılır. Möhtərəm parlament əzası! Bu gün parlameitin fövqəladə iclası çağırmasına səbəb, iki fevqəladə hadisədir. Bu iki məsələ bir-birinə o qədər mərbut, sıxı surətdə əlaqədardır ki, bunları bir-birindən ayırmaq qabil deyildir. Bunlardan biri bir neçə gün bupdan qabaq vaqe olmuşdur. O biri isə bir neçə müddət bundan qabaq başlamış və indiyədək davam etməkdədir. Hamınıza məlumdur ki, iki həmsayə qövm olan gürcü və [95 - 96] erməni millətləri arasında əlaqə pozulub. Hətta müsadiməyə müncərr olmuşdur. Rəsmi surətdə elani hərb edilməmiş isə də, müharibə qeyri-rəsmi surətdə başlanmışdır. Yenə də qan çay kimi axır. Göylər dağılır, şəhərlər yanıb dağılır, yenə də toplar partlayır, yüzlərlə adam top və mitralyoz qurbanı olur. Guya beş sənəlik müharibədən vəhşilər doymamış, guya beş sənəlik qitaldan bayquşlar qane olmadı. Biz müsəlmanların nümayəndələri, firqələri Tiflisdə, Seymdə ikən demişdik ki, həmsayələrimiz ilə sülh və müsalimətlə yaşamaq istəriz. Bu quru söz olmayıbsa felən işlərimiz ilə də isbat etmişik. Gürcü qonşularımız da bu fikirdə idilər və belə də siyasət yürütməyə çalışırdılar. Qonşumuz olan ermənilərin bəzi məsuliyyətsiz dəstləri vəhşiliklərini yürüdərək təqsirsiz gürcü qonşularımızın hüququna təcavüz edirlər. Məsələn, Gəncənin üç qəzasında Ağdam, Susa, Cəbrayıl,və Zəngəzur mahallarında, Tiflisin Sənaen tərəflərindən toplar partlayır qurşun yağır. Həmin bu iki məsələdir ki, bizi buraya cəm olmağa vadar etdi. Bu münasibətlə əvvəl Şuşa məbusları və sonra da sosialistlər fraksiyası hökumətə müraciətlə istizah etmişlərdir. Müsaidənizlə oxusunlar.
qoşun ilə Azərbaycan Cumhuriyyətinin hüdudunu keçib, Zəngəzur, Şuşa və Cəbrayıl qəzalarında bir çox kəndləri xarab edib, köməksiz xalqı bəzən qırıb, bəzən də səhralara salırlar. Bu əhvalat hökumətə məlumdurmu? Əgər məlum isə nə binagüzarlıqda olubdur. Sədr - İstizah verənlər bunun təcili surətdə müzakirəsini istəyirlər. Hər kəs bu barədə danışmaq istəyir. Məhərrəmov, buyurun! Məhərrəmov (yerindən) - Bu istizahani müzakirədən əvvəl hökumət cavab verməli idi. Sədr - Siz buyurunuz, görək, təcili surətdə müzakirə olunmasını istəyirsinizmi? Məhərrəmov - Əlbəttə, təcili surətdə olmalıdır. Sədr- Buyurunuz, kürsüdən söyləyiniz. Məhərrəmov - Möhtərəm parlament məbuslarına məlumdur ki, axır vaxtlar Qarabağ, Cəbrayıl və Zənkəzur uyezdlərindən [96 - 97] bir çox teleqraflar gələrək, orada icra olunan vəhşiliklərdən əhali şikayət etməkdədir. O yerlərdə Andronik dəstələri bir çox göylər dağıdıb, evlər xəraba qoymuşdur. Biz xahiş ediriz ki, hökumət bu xüsusda nə kimi təşəbbüsatda bulunduğu halda məlumat versin. Sədr - Məsələnin təcili surətdə müzakirəsinə etiraz yox isə təklif edilir. (rusca tərcümə edir). Təklif qəbul edilir. Söz rəisi vükəlanındır. Fətəli Xan Xoyski - Zəngəzur əhvalatı təzə bir şey deyil. Bu çoxdan başlamış bir işdir. Burada oturan məbuslara məlumdur ki, vaxtilə bir para ermənilər tərəfindən Qarabağ haqqında bir məsələ qaldırılmış idi. Hələ iyul ayında Andranik başına bir dəstə çiteçi yığaraq İrəvan quberniyasından Gəncə quberniyasının hüduduna keçdi. Buranı deməliyəm ki, Andranik Türkiyə təbəəsidir. O vaxt Azərbaycan hökuməti hələ Gəncədə ikən erməni hökumətinə müraciətlə isticvab etmişdi ki, Andranik sizin tərəfinizdən iş görür, yoxsa bu hərəkətlər onun öz təşəbbüs dürmü və onun qoşunları erməni hökumətinə tabedirmi, yoxsa onun hərəkətləri, şəxsi təşəbbüsləri və adi üsyan kimidirmi? Erməni hökuməti cavab verdi ki, Andranikin erməni hökuməti ilə heç bir əlaqəsi yoxdur, özü də bir asidir. Erməni hökuməti özü də onun rədd edilməsini və üsyanın yatırılmasını istəyir. Fəqət, gücü yoxdur, iş görə bilmir. Sizə məlumdur ki, Andranik iyil ayında Zəngəzur mahalında böyük fənalıqlar yaparaq bir çox göylər dağıtdı, nəhayət Şuşa qəzasına keçərək Əsgəran yolunu bağladı. O zaman böyük fəlakətlər çıxırdı. Fəqət Azərbaycan hökumətinin əsgəri qüvvəsi o zaman yalnız Bakı məsələsinə münhəsir idi. Ona görə də ancaq Gəncədən iki dəfə erməni, müsəlman deliqasiyonu göndərdi. Lakin bundan bir şey çıxmadı. Andranik öz işində dəvam edirdi. Sentyabr ayında Bakı alınandan sonra hökumət buraya koçdü və dərhal bu məsələyə diqqət verərək, özünə borc bildi ki, Andranik məsələsinə xitam versin. Ona görə də çeteçilər müqabilinə bir miqdar əsgəri dəstə göndərdi. Qoşunumuz müharibə nəticəsində Andraniki Əsgərandan çıxarıb, tamam Şuşa uyezdindən və Zəngəzur mahalının çox yerindən qovdu. Andranik qaçdı. Demək istəmədiyim bəzi səbəblərə görə biz bundan sonra artıq yürüşümüzü dəvam [97 - 98] etdirə bilməz idik. Bu oktyabr ayında idi. O zaman sakitlik hökmfərma idi. Andranik Gorusda idisə, heç bir fəaliyyətdə bulunmurdu. Noyabrın ortalarında işlər tamamilə dəyişdi və muttəfiqlərin təklifinə Görə türk əsgərləri Azərbaycanın hər yerindən çıxıb getdi. Ovza
Yüklə 6,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|