Azßrbaycan dèLÈ HƏvva abdullayeva iradə ƏFƏNDİyeva
Yüklə 3,67 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Səməd Vurğun | Altından xətt çəkilmiş sifətləri azaltma və çoxaltma dərəcəsində cüm- lələrdə işlədin. Çap üçün deyil
- dalğın ... Salon səssiz ... Elə bil ki bütün
37 ⓬ Aşağıdakı aforizmləri oxuyun və sifətləri seçib onlardakı əlamətin dərəcəsini müəyyənləşdirin. Necə bilirsiniz, bu sifətlərin içərisində quruluşca düzəltmə olanı varmı? S.VURÜUNUN HИKMЯT XЯZИNЯSИNDЯN 1) Doğmalar dar gündə yad ola bilməz!.. 4) Ürəkdir insana ən yaxşı sirdaş. 2) Bizdən bu dünyada hünər qalacaq! 5) İstidir hər quşun doğma yuvası ... 3) Dünyanı quran da, yıxan da əldir. 6) Ana nəfəsinin özgə dadı var! | Ən çox xoşunuza gələn aforizmin mənasını izah etməyə çalışın və müvafiq situasiyalarda ondan istifadə edin. ⓭ Mətndən əşyanın əlamətini bildirən sözləri seçib dəftərinizə yazın və əvvəlcə quruluşca növlərini, sonra isə əlamətin dərəcəsini müəy yənləşdirin. Necə bilirsiniz, seçdiyiniz sifətlərin içərisində çoxaltma dərə cəsində olan varmı? Fikrinizi faktlarla əsaslandırın. BUNLARI BÈLÈRSÈNÈZMÈ? Sifətin çoxaltma dərəcəsi əlamətin normadan çox olduğunu bildirir və əsasən, aşağıdakı üsullarla düzəlir: 1) M , p , r samitlərinin köməyi ilə: qı p qırmızı, gö m göy, tə r təmiz, yu p yumru, ... 2) Adi dərəcədə olan sifətlərin əvvəlinə daha, ən, lap, çox, tünd, olduqca sözlərini, “ düm ” hissəciyini artırmaqla: daha böyük, ən gözəl, lap uca, çox səmimi, düm ağ, tünd -sarı, olduqca nəzakətli, tünd -yaşıl ... ⓮ Ahəng qanununa uyğun şəkilçi variantlarından düzgün istifadə etməklə müəllimin təklif etdiyi mətni Azərbaycan dilinə tərcümə edin. ⓯ Mavi boşluqların yerinə lazım olan sözü qoyub aşağıdakı misraları oxu- yun. Necə bilirsiniz, oxuduğunuz misralar bir, yoxsa iki şeirdən götürülmüşdür? Fikrinizi konkret faktlarla əsaslandırın. Qayaları baş-başadır, Dağlarının dümağ qarı, Güneyləri tamaşadır. Yaranmışdır qarlı qışdan, Bu yerlərdə limon sarı, Bir səngərdir yaranışdan. Əyir, salır budaqları; Gödək ömrü çox yaşadır, Canım , gözüm ! Səməd Vurğun | Altından xətt çəkilmiş sifətləri azaltma və çoxaltma dərəcəsində cüm- lələrdə işlədin. Çap üçün deyil 38 § 9. zƏNCİNİN ARzULARI Qara zənci ağız açır: – Mən zənciyəm, həm də rəssam! Otuz ildən bir az da çox övladıyam bu sənətin, Məni yalnız insan deyil, bir də şair doğmuş anam! Amerika, Yeni dünya! Mənim doğma vətənimdir, Babamın ağ sümükləri* çürümüşdür bu torpaqda ... Dəniz mənim, hava mənim, torpaq mənim, göy mənimdir! Arzularım* yuva salmış hər budaqda, hər yarpaqda, Mən sevirəm öz yurdumu bir müqəddəs məhəbbətlə. Rəssam könlüm vurğunudur hər axşamın, hər səhərin, Yaratdığım tablolarda* hüsnü vardır şəfəqlərin*... Vaxtınızı çox almayım! Deyin, mənim bu sənətlə, Bu hünərlə yaşamağa yer üzündə yerim varmı Heç evsiz də, eşiksiz də rəssam olan yaradarmı Onun qara gözlərindən* bir ildırım çaxdı keçdi, Ürəyinin qızıl qanı ürəyimdən axdı keçdi. Zənci dalğın ... Salon səssiz ... Elə bil ki bütün varlıq Ona bu dəm qulaq asır. – Bir səyahət günlərində* mən ac qalsam, susuz qalsam, Bir aşxana qapısını ötənlərdən* xəbər alsam, “Sən qarasan...” sözlərini* oxuyuram nəzərlərdə*, Deyin görək, ömrüm boyu necə dözüm mən bu dərdə? Qanunların* qara hökmü belə yazır nə zamandır; Şəhərlərə* qonaq düşmək qaralara qadağandır. Bəli! – dedi qara zənci, – vətən mənə bir qürbətdir, Məni vaxtsız qocaldan da bu ayrılıq, bu möhnətdir! ... Amerika, Yeni dünya! Vətənimdir, dedim bayaq, Çox sevirəm ana yurdun axıb gedən çaylarını*, Onun qarlı qışlarını*, bir də bahar aylarını*. Qızıl, gümüş mədənidir yarandığım qara torpaq, Fəqət, mənim bu torpaqda yaşamağa haqqım varmı? Vətənsiz də insan olan insan kimi yaşayarmı? Səməd Vurğun SÞZLÖK zənci – негр dalğın – задумчивый bu dəm – в это время çürümək – гнить vurğun – влюбленный hökm – приговор Çap üçün deyil 39 SЮZ EHTИYATI fəqət – но aşxana – столовая möhnət – горе hüsn – красота qonaq düşmək – погостить gözlərində ildırım çaxmaq – burada: гневный взгляд ❶ Şeirdəki əsas fikri müəyyənləşdirin və zəncinin fikirlərinə münasibəti- nizi öz sözlərinizlə ifadə edin. Zənci nəyə etiraz edirdi; o, insanların diqqətini nəyə cəlb etmək istəyirdi? ❷ Aşağıdakı suallara cavab verməklə şeirin məzmununu öz sözlərinizlə danışın. 1) Amerikanın özünün doğma vətəni olduğunu zənci necə əsaslandırır? 2) Zəncinin hansı fikirləri onun öz yurdunu müqəddəs bir məhəbbətlə sevdiyinə insanları inandırır? 3) Vətən sözünü deyəndə zənci niyə alışıb yanır? 4) Zəncini ən çox təhqir edən, onu alçaldan nədir? 5) Zənci öz tələblərində nə qədər haqlıdır? ❸ Qruplara bölünün və özünüzü zəncinin yerində hiss edərək şeirdən götürülmüş aşağıdakı bəndlərdən biri əsasında təqdimat hazırlayın. Fikir- lə rinizi əsaslandırarkən şeirin məzmununa istinad etməklə yanaşı, başqa müvafiq nümunələrdən də istifadə edin. Qiymətləndirmə aparın: hansı qrupun təq dimatında zəncinin hisləri daha inandırıcı ifadə olunur? 1) Bu hünərlə yaşamağa yer üzündə yerim varmı? Heç evsiz də, eşiksiz də rəssam olan yaradarmı? 2) “Sən qarasan...” sözlərini oxuyuram nəzərlərdə, Deyin görək, ömrüm boyu necə dözüm mən bu dərdə? 3) Bəli! – dedi qara zənci, – vətən mənə bir qürbətdir, Məni vaxtsız qocaldan da bu ayrılıq, bu möhnətdir! 4) Qızıl, gümüş mədənidir yarandığım qara torpaq, Fəqət, mənim bu torpaqda yaşamağa haqqım varmı? ❹ Misraları şeirin məzmunu əsasında tamamlayın. Necə bilirsiniz, tamam- la dığınız misralar şeirdəki ardıcıllığa uyğun gəlirmi? Müvafiq ardıcıllığı bərpa edin və fikrinizi əsaslandırın. 1) Rəssam könlüm vurğunudur ... . 2) Heç evsiz də, eşiksiz də ... . 3) Qanunların qara hökmü ... . 4) Vətənsiz də insan olan ... . 5) Məni yalnız insan deyil ... . 6) Mən sevirəm öz yurdumu ... . 7) Bir səyahət günlərində ... . ❺ Şeirdəki hansı misraları aforizm kimi qəbul edirsiniz? Həmin misraları seçib səsləndirin. Çap üçün deyil Yüklə 3,67 Kb. Dostları ilə paylaş:
|