Азярбайъан милли елмляр академийасы а
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
104 yuxarı hissəsində düşərgə saldı. O, İrəvandan kömək almaqla yürüşü davam etdirmək niyyətində idi (354,627). Qars hakimi Məhəmməd paşa irəvanlıların məğlubiyyətindən istifadə etmək qərarına gəldi. O, mayın 31-də K.F.Knorrinqə yazdığı məktubda İrəvana hücum üçün əlverişli imkanın olduğunu bildirmişdi. Qars paşası rus komandanlığından hərbi kömək istəyərək, İrəvanı tutucağına söz verirdi (326,98). İyunun 23-də yazdığı digər məktubda isə o, bu planı həyata keçirmək üçün baş komandandan artilleriya ilə təchiz olunmuş 2 min nəfərdən ibarət hərbi qüvvəni polkovnik Karyaginin başçılığı ilə İrəvana göndərilməsini xahiş etmişdi (326,108; 84, c.2, səh.527). İyunun 28-də üçüncü dəfə göndərdiyi məktubda isə K.F.Knorrinqdən İrəvanın işğalı üçün 1000 nəfərdən ibarət hərbi qüvvə istəmişdi (247,710). Lakin Məhəmməd paşanın niyyətini bəyənməyən və İrəvana dair öz planı olan rus koman- danlığı onun məktublarını cavabsız qoymuşdu. Tezliklə, Məhəmməd xan rus komandanlığı ilə münasibətləri yenidən bərpa etmək məcburiyyətində qaldı. 1802-ci ilin yayında İrəvan xanı ye- nidən Qacar təhlükəsi ilə üzləşdi. Fətəli şahın yaxın sərkərdəsi Pirqulu xan iyul ayında Şuşaya və oradan da Naxçıvana gəldi. Naxçıvandan 60 verst aralıda düşərgə salan Pirqulu xanın ilk işlərindən biri şahın adından İrəvan xanına məktub göndərmək olmuşdu. O, məktubda Məhəmməd xandan Naxçıvandan İrəvana köçmüş 200 kəngərli ailəsini geri qaytarmağı, əks hal- da bəzi məlumata görə 100.000 rubl (10.000 tümən-E.Q.), digər məlumata görə isə 80.000 rubl (8.000 tümən-E.Q.) məbləğində bac verməyi tələb etmişdi (404,144,162; 84, c.2, səh.527). Bundan əlavə, İrəvan xanı öz dəstəsi ilə şah qoşununa birləşərək Şuşaya getməli və burada Qarabağ, Şəki, Şamaxı xanlıqlarının qoşunları ilə birlikdə Kartli-Kaxetiyaya yürüş etməli idi. Yürüşdə gürcü şahzadəsi Aleksandrın da iştirakı nəzərdə tutulmuşdu. (404,144, 163; 144,45). Fətəli şaha tabe olmaq istəməyən Məhəmməd xan kömək üçün rus komandanlığına müraciət etdi. O, 1802-ci ilin iyununda Məhəmməd Zaman bəyin başçılığı ilə Tiflisə nümayəndə heyəti göndərdi. Heyətin məqsədi Qacar təhlükəsinə qarşı hərbi kömək istəmək və Qarsla olan münasibətlərə aydınlıq gətirmək idi. Baş komandanın qəbulunda olan elçi İrəvanla Qars arsında baş verən düşmənçiliyin səbəblərini izah etmək istəsə də, onun izahı kobudluqla kəsilmiş və heyət əliboş geri qayıtmışdı. Lakin rus ko- mandanlığından hərbi kömək almaq ümidini itirməyən Məhəmməd xan Tiflisə Eyvaz xanın başçılığı ilə yeni nümayəndə heyəti göndərdi (326,110). İrəvan xanının bu cəhd də boşa çıxdı. 105 Hərbi kömək almaq ümidinin boşa çıxdığını görən Məhəmməd xan Pirqulu xanın tələblərini yerinə yetirmək məcburiyyətində qaldı. O, Naxçıvandan İrəvana köçmüş 200 kəngərli ailəsini geri qaytarmağı və tələb olunan məbləği ödəməyə söz verdi (404,154-162). Lakin rus koman- danlığının Qacar təhlükəsinə qarşı müəyyən tədbirlər görməsi nəticəsində Pirqulu xan Azərbaycandan geri çağrıldı. Təhlükənin sovuşduğunu görən Məhəmməd xan Qars paşalığına qarşı mübarizəni davam etdirdi. O, bu mübarizədə özünə müttəfiq də tapa bilmişdi. İrəvan xanı Axalsıxda qiyam nəticəsində hakimiyyətə gəlmiş Şərif paşadan istifadə etmək qərarına gəlmişdi. Belə ki, 1801-ci ililin ortalarında Axalsıxda baş vermiş qiyam nəticəsində Sabit paşa əmisi oğlu Şərif paşa tərəfindən hakimiyyətdən devrildi. Hakimiyyətini geri qaytarmaq üçün mübarizə aparan Sabit paşa 1802-ci ilin əvvəllərində İmeretiyada öldürüldü (94,700; 96,701; 341,700). Rəqibini aradan götürən Şərif paşa qonşu paşalıqlara və Kartli- Kaxetiyaya hücumlar təşkil etməyə başlayır. Onun bu hərəkəti Qars paşalığı ilə düşmən olan İrəvan xanının siyasətinə uyğun gəlirdi. O, Şərif paşaya məktub yazaraq onu dəstəklədiyini və lazım gələrsə hərbi qüvvə ilə kömək göstərməyə hazır olduğunu bildirmişdi. Məhəmməd xandan müsbət cavab alan Şərif paşa kömək almaq məqsədilə İrəvana gəlmişdi (356,892; 251,893; 252,902-903). Axalsıqlı Şərif paşanı Məhəmməd xandan başqa naxçıvanlı Kəlbəli xan və Bəyazid paşası da dəstəkləyirdi. Şərif paşa müt- təfiqlərin köməyi nəticəsində türklərdən və dağıstanlılardan ibarət 12.000 qoşun toplaya bildi (404,122). Şərif paşa və müttəfiqləri gürcü şahzadəsi Aleksandr Mirzə ilə də əlaqə saxlayırdı. Müttəfiqlərin gürcü şahzadəsini bu hadisəyə cəlb etməsinin daha ciddi səbəbi vardı. Qars hakimi Məhəmməd paşa 1802-ci il iyunun 28- də rus qoşunlarının baş komandanı K.F.Knorrinqə yazdığı məktubda onların planını belə şərh edirdi: «… axalsıqlı Şərif paşa İrəvan xanı ilə birləşərək dağıstan qoşunu gətirib ki, Gürcüstanı ələ keçirsin, Tiflisi Aleksandr Mir- zəyə təhvil versin (326,109). Hətta onlar bu planı həyata keçirmək üçün maliyyə mənbəyi də tapmışdılar. Erməni arxiyepiskopu David Eçmiədzin tax- tacına yiyələnmək üçün kilsənin xəzinəsini onlara vermişdi (326,109). İrəvan xanı ilə birləşən, dağıstanlılardan kömək alan Şərif paşa Kartli- Kaxetiya, Qars və Çıldır ərazilərinə tez-tez yürüşlər təşkil edirdi (94,700; 242,705). Qiyamın genişlənməsi sultanı bərk narahat edirdi. O, Ərzurum paşasına fərman göndərərək bu üsyanı yatırmağı əmr etdi. Fərmana görə, sultan tərəfindən sərəsgər rütbəsi alan Ərzurum paşası Qars və Çıldır əhalisi Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|