Азярбайъан республикасынын тящсил назирлийи

114 
 
V.V.BOYKONUN EMOSĠONAL TÜKƏNMƏ SƏVĠYYƏSĠNĠN 
DĠAQNOSTĠKASININ METODĠKASI 
 
 
Emosional  tükənmə  -  bu  Ģəxsiyyətin  seçilmiĢ  psixo-travmatik 
təsirlərə  cavab    olaraq  emosiyaların  tam  və  ya  qismən  kənarlaĢdırılması 
formasında hazırladığı psixoloji müdafiə mexanizmidir. 
 
Emosional  tükənmə  emosional,  daha  çox  professional  davranıĢın 
qazanılmıĢ  stereotipi  deməkdir.  ―Tükənmə‖  qismən  funksional  stereotipdir, 
çünki insana enerji resuslarını dozalara bölməyə və qənaətlə istifadə etməyə 
imkan  verir.  Amma,  eyni  zamanda  onun  disfunksional  nəticələri  də  yarana 
bilər,  bu  zaman  ―tükənmə‖  professional  fəaliyyətin  yerinə  yetirilməsinə  və 
partnyorlarla münasibətlərə mənfi təsir göstərir.  
 
Özünü  yoxla:  Əgər  siz  insanlarla  qarĢılıqlı  təsirin  hər  hansı  bir 
sahəsində mütəxəssissinizsə onda sizin üçün maraqlı olar ki, sizdə emosional 
tükənmə formasında olan psixoloji  müdafiə hansı  dərəcədə formalaĢmıĢdır. 
Müddəaları  oxuyun  və  ―hə‖  və  ―yox‖  cavabını  verin.  Nəzərə  alın  ki,  əgər 
sorğuda  söhbət  partnyorlardan  gedirsə,  onda  sizin  professional 
fəaliyyətinizin  subyektləri  – pasientlər, müĢtərilər, istehlakçılar, sifariĢçilər, 
tələbələr və sizin hər gün iĢlədiyiniz digər adamlar nəzərdə tutulur. 
Test 
 
1.  ĠĢdə  olan  təĢkilatçılıq  qüsusrları  daim  əsəbiləĢməyə,  həyəcan 
keçirməyə, gərginliyə səbəb olur. 
 
2.  Mən  bu  gün  öz  peĢəmdən  karyeramın  əvvəlində  olduğundan  heç 
də az razı deyiləm. 
 
3.  Mən  peĢə  və  ya  fəaliyyət  yönümünün  seçimində  səhv  etmiĢəm 
(mən öz yerimi tutmamıĢam). 
 
4.  Pis  iĢləməyə  (daha  az  məhsuldar,  kefiyyətli,  yavaĢ)  baĢlamağım 
məni narahat edir. 
 
5.  Partnyorlarla  qarĢılıqlı  əlaqələrin  səmimiliyi  mənim  əhvali-
ruhiyyəmdən (yaxĢı və ya pis) çox asılıdır. 
 
6. Partnyorların rifahı bir peĢəkar kimi məndən az asılıdır. 
 
7.  Mən  iĢdən  evə  gələndə  istəyirəm  ki,  bir  müddət  (2-3  saat)  tək 
qalım və heç kim mənimlə ünsiyyətdə olmasın. 
 
8. Mən yorğunluq və ya gərginlik hiss edəndə, partnyorun problemini 
tez həll etməyə (qarĢılıqlı əlaqəni kəsməyə) çalıĢıram. 
9.  Mənə  elə  gəlir  ki,  professional  borcun  tələb  etdiyi  Ģeyi  mən  öz 
partnyoruma emosional olaraq verə bilmərəm. 
 
10. Mənim iĢim emosiyalarımı kütləĢdirir. 
 
11.  Mən  iĢdə  qarĢılaĢdığım  sosial  problemlərdən  açıq-aĢkar 
yorulmuĢam. 
 
12. Bəzən elə olur ki,  iĢlə bağlı narahatlıqlara  görə mən pis  yuxuya 
gedirəm (yatıram). 

---

115 
 
 
13.  Partnyorlarla  qarĢlıqlı  əlaqə  məndən  çox  böyük  gərginlik  tələb 
edir. 
 
14. Ġnsanlarla iĢ məni getdikcə az məmnun edir. 
 
15. Ġmkan olsaydı mən iĢimi dəyiĢərdim.  
 
16. Mən partnyoruma lazım olduğu qədər profesional dəstək, xidmət, 
yardım göstərə bilmədiyimə görə çox dilxor oluram. 
 
17.  Mən  pis  əhavli-ruhiyyənin  iĢgüzar  əlaqələrə  təsir  etməsinin 
qarĢısını almağa həmiĢə nail oluram. 
 
18.  ĠĢ  partnyoru  ilə  münasibətlərdə  nə  isə  problem  olanda  mən  çox 
dilxor oluram.  
 
19.  Mən  iĢdə  o  qədər  yoruluram  ki,  evdə  imkan  daxilində  az 
ünsiyyətdə olmağa çalıĢıram. 
 
20.  Vaxt  çatıĢmazlığı,  yorğunluq  və  ya  gərginlik  səbəbindən 
partnyoruma lazım olduğundan az diqqət ayırıram. 
 
21. Bəzən iĢdə adi ünsiyyət situasiaları məni qıcıqlandırır. 
 
22. Mən partnyorların haqlı tələblərini sakit qarĢılayıram. 
 
23. Partnyorlarla ünsiyyət məni insanlardan uzaq qalmağa vadar edir. 
 
24.  Bəzi  iĢ  yoldaĢlarımı  və  ya  partnyorlarımı  yada  salanda  mənim 
qanım qaralır. 
 
25.  Kolleqalarımla  olan  münaqiĢələr  və  ya  fikir  ayrılıqları  çoxlu 
qüvvə və emosiyanın sərfinə səbəb olur. 
 
26. ĠĢ partnyorları ilə kontakt yaratmaq və ya davam etdirmək mənim 
üçün getdikcə çətinləĢir. 
 
27. ĠĢdəki vəziyyət mənim üçün çox çətin və mürəkkəb görünür. 
 
28. Çox vaxt məndə iĢlə bağlı həyəcanlar baĢ verir – nə isə baĢ verə 
bilər,  birdən  səhv  edərik,  görəsən  mən  hər  Ģeyi  lazım  olduğu  kimi  edə 
billərəmmi, məni ixtisara salmazlar ki ... və s. 
 
29. Əgər partnyor mənim xoĢuma gəlmirsə mən onunla az ünsiyyətdə 
olmağa və ya ona az diqqət verməyə çalıĢıram. 
 
30. ĠĢdə ünsiyyət zamanı mən bu prinsipi rəhbər tuturam: ―Ġnsanlara 
yaxĢılıq etməsən, onlardan pislik görməzsən‖. 
 
31. Mən evdəkilərlə həvəslə öz iĢimdən danıĢıram. 
 
32. Elə günlər olur ki, mənim emosional vəziyyətim iĢin nəticələrinə 
pis təsir göstərir (az iĢ görürəm, keyfiyyət aĢağı olur, konfliktlər baĢ verir). 
 
33. Mən bəzən hiss edirəm ki, partnyoruma qarĢı emosional həssaslıq 
göstərməliyəm, amma bunu bacarmıram. 
 
34. Mən öz iĢimə görə çox narahat oluram. 
 
35. ĠĢ partnyorlarına verdiyin diqqətin və qayğının əvəzinə onlardan 
çox az minnətdarlıq görürsən. 
 
36.  ĠĢ  haqqında  düĢünəndə  mən  adətən  özümü  pis  hiss  edirəm: 
ürəyim sancır, təzyiqim qalxır, baĢımda ağrı yaranır. 

---

116 
 
 
37.  Mənim  bilavasitə  rəhbərimlə  münasibətlərim  yaxĢıdır  (kifayət 
qədər qane edir). 
 
38. Mən, görəndə ki, iĢim insanlara fayda verir, tez-tez sevinirəm. 
 
39.  Son  vaxtlarda  (və  ya  həmiĢə  olduğu  kimi)  məni  iĢdə 
müvəffəqiyyətsizlik təqib edir. 
 
40.  Mənim  iĢimin  bəzi  tərəfləri  (faktları)  məndə  dərin  məyusluq, 
ümidsizlik yaradır. 
 
41. Elə günlər olur ki, partnyorlarla kontaktlar həmiĢə olduğundan pis 
alınır. 
 
42.  Mən  iĢ  partnyorlarımla  (fəaliyyət  subyektlərini)  həmiĢə  olduğu 
kimi yaxĢı həmfikir ola bilmirəm. 
 
43.  ĠĢdə  o  qədər  yoruluram  ki,  nəticədə  dostlarım  və  tanıĢlarım  ilə 
ünsiyyəti ixrisara salmağa çalıĢıram. 
 
44. Mən adətən partnyorlarımın Ģəxsiyyəti ilə bağlı olmayan tərəfləri 
ilə də maraqlanıram. 
 
45.  Mən  adətən  iĢə  dincəlmiĢ,  gümrah,  yaxĢı  əhvali-ruhiyyə  ilə 
gəlirəm. 
 
46.  Mən  bəzən  hiss  edirəm  ki,  partnyorlarımla  avtomatik  olaraq, 
həvəssiz iĢləyirəm. 
 
47.  ĠĢdə  o  qədər  xoĢagəlməz  adamlarla  rastlaĢıram  ki,  istər-istəməz 
onları pis sözlərlə qarĢılayırsan. 
 
48. XoĢagəlməz partnyorlarla ünsiyyətdən sonra mənim  fiziki və  ya 
psixi əhvalım pisləĢir. 
 
49.  Mən  iĢdə  daim  fiziki  və  ya  psixoloji  cəhətdən  həddindən  çox 
yükləndiyimi hiss edirəm. 
 
50. ĠĢdəki müvəfəqqiyyətlər mənə ilham verir. 
 
51. ĠĢdə düĢdüyüm situasiya mənə çıxılmaz (demək olar ki, çıxılmaz) 
kimi görünür. 
 
52. Mən iĢə görə dincliyimi itirmiĢəm. 
 
53.  Son  il  boyu  partnyor  (lar)  tərəfindən  mənim  ünvanıma  Ģikayət 
(Ģikayətlər) gəlib.  
 
54. Partnyorlarla baĢ  verən çox Ģeyi  ürəyimə salmadığıma  görə mən 
öz əsəblərimi qoruya bilmiĢəm. 
 
55. Mən çox vaxt iĢdən evə mənfi emosiyalar gətirirəm. 
 
56. Mən çox vaxt güclə iĢləyirəm. 
 
57. Mən əvvəllər partnyorlarıma qarĢı indi olduğundan daha diqqətli 
və həssas idim. 
 
58.  Ġnsanlarla  iĢləyəndə  bu  prinsipi  rəhbər  tuturam:  əsəblərini, 
sağlamlığını qoru. 
 
59. Bəzən iĢə ağır hisslə gedirəm: hər Ģey zəhləmi töküb, heç bir kəsi 
nə görmək, nə də eĢitmək istəmirəm. 
 
60. Gərgin iĢ günündən sonra özümü xəstə kimi hiss edirəm. 

---